Transport vositalari detallarining ishlash qobiliyatini tiklash I. B. As q arov

Detallar yeyilishining notekislik koeffitsiyentlari 
 
Detallar 
Yeyiladigan yuza 
Koeffitsiyent qiymati 
Tirsakli val 
Shatun va tub bo‗yinlari 
0,8 
Silindrlar bloki 
Silindr yuzasi 
0,7 
Uzatmalar 
qutisining 
vallari 
Podshipniklarning 
o‗tkazilish bo‗yinlari 
0,5 
Uzatmalar 
qutisining 
karteri 
Podshipniklarning 
o‗tkazilish uyalari 
0,9 

---

90 
Agar 
)
(
2
x


ifoda (uni ta‘mirlash intervali deb atash qabul qilin-
gan) bilan belgilansa, unda birinchi va keyingi ta‘mirlash o‗lchamlarini 
topishning hisobiy formulalari quyidagicha bo‗ladi. 
sirtqi silindrik yuzalar uchun 
.
;....;
2
;
3
;
2
3
1




п
d
d
d
d
d
d
d
d
н
рп
р
н
р
н
р
н








ichki silindr yuzalar uchun 
.
;....;
2
;
3
;
2
2
1




п
D
D
D
D
D
D
D
D
н
рп
н
р
н
р
н
р








Ta‘mirlash o‗lchamlari usulidan foydalanib, silindrik yuzalardan 
tashqari, rezbali yuzalarning ham ishlash imkoniyatini tiklasa bo‗ladi; 
buning uchun yeyilgan rezba parmalanib yoki yo‗nilib, ta‘mir o‗lchamli 
yangi rezba qirqiladi. Rezbalarning ta‘mirlash o‗lchamlari ularning 
diametri va qadamiga qarab tanlanadi. Bunda standart qatoridagi eng 
yaqin turganlari qabul qilinadi. 
Ta‘mir intervalining qiymatini, shuningdek, detalning yo‗l qo‗yi-
ladigan chekli o‗lchami ma‘lum bo‗lsa, detalning mumkin bo‗lgan 
ta‘mirlash o‗lchamlari qiymatini quyidagi formuladan topish mumkin: 




тin
н
d
d
n
sirtqi silindrik yuzalar uchun, 




н
тах
D
D
n
ichki silindr yuzalar uchun. 
O‗lchamlarini o‗zgarishi bikrlik va mexanik mustahkamlikning 
pasayishiga, solishtirma bosimning ortib ketishiga va tiklanayotgan 
detalning yuza qattiqligining pasayishiga olib kelishi mumkin. Detalning 
chekli ta‘mir o‗lchamlarini belgilashda ana shular hisobga olinishi 
kerak. Chunonchi tirsakli val bo‗yinlarini ta‘mir o‗lchamlariga moslab 
tiklashda ular o‗lchamining kichrayganligidan va ayrim hollardai 
innertsion massalar vaznining oshganligidan, tirsakli val bo‗yniga 
tushadigan solishtirma bosimlar oshib ketadi. Masalan: oxirgi ta‘mir 
o‗lchamiga keltirilgan tirsakli val bo‗yinlariga va silindrlariga 
tushadigan solishtirma bosimlar 10% gacha ortishi mumkin. Shu bilan 
birga yuqori chastotali tok bilan qizdirib toblangan bo‗yinlarning 

---

91 
qattiqligi, mexanik ishlov vaqtida metall qatlami kesib olinishi natijasida 
5-10% pasayadi. 
Detallar dastlabki o‗lchamlarining belgilangan chegaradan ortiq 
o‗zgarishi ularning xizmat muddatini ancha qisqartiradi.