Transport vositalari detallarining ishlash qobiliyatini tiklash I. B. As q arov

 
9.4. Po‘latlash (temirlash). Detallar yuzasini qattiq (yeyilishga 
chidamli) temir bilan qoplash 
 
Po„latlash
– detallarning yeyilgan sirtiga qalinligi 3 mm gacha 
bo‗lgan po‗lat qatlamini elektrolitik usulda yotkizish jarayonidir. Bu 
usul ancha tejamli va unumli bo‗lganligi sababli keyingi-yillarda po‗lat 
va cho‗yan detallarni tiklashda keng qo‗llanilmoqda. Po‗latlashdagi ish 
unumdorlik 0,5 mm/soatni tashkil etadi, bu esa xromlashdagiga nisbatan 
15...20 hissa ortiq. Bu usulda transmissiyalarning vallari, shkivlar, 
cho‗yan vtulkalar va boshqa detallar tiklanadi. 
Po‗latlashning afzalligi shundaki, bu usul bilan detal sirtiga 
o‗tirgan qatlamni sementlash, toblash va bo‗shatish mumkin. 
Tayyorlash ishlarining murakkabligi, jarayonning uzoq davom 
etishi sababli 0,3 mm dan ortiq yeyilgan detallarni tiklash mumkin 
emasligi, jarayon qimmatligi, tokning ko‗p sarflanishi, xromlangan 
qatlamning yomon moylanishi xromlash usulining kam qo‗llanilishiga 
sabab bo‗lmoqda. 
Temirlash
– xlorli elektrolitlardan yeyilishga chidamli qattiq 
qoplamalar hosil qilish jarayonidir. Bu usul xromlash jarayoniga 
nisbatan quyidagi afzalliklarga ega: xromlashdagiga nisbatan 5...6 marta 
kam tok sarf bo‗ladi, qoplama tez hosil bo‗ladi, qoplamaning hosil 
bo‗lish tezligi 0,3...0,5 mm/soat ga yetadi (xromlashdagi tezlikdan 10... 
15 marta katta); qoplama yeyilishga juda chidamli bo‗ladi (toblangan 
po‗latdan qolishmaydi); qalinligi 1... 1,5 mm va bundan qalin, qattiqligi 
20...60 HRS bo‗lgan qoplama hosil qilish uchun oddiy arzon 
elekrolitdan foydalanish mumkin. 
Temirlashda elektrolit sifatida oz miqdorda xlorid kislota 
qo‗shilgan xlorli temirning suvdagi eritmasi ishlatiladi. Xlorli temir 
konsentratsiyasi 200...700 g/1, xlorid kislotaniki esa 1...3 g/1 ni tashkil 
etadi. Temirlashda kam uglerodli po‗latdan tayyorlangan anodlar 
ishlatiladi. Temirlash jarayonida po‗lat (anod) eriydi. Bu usul ayrim 
hollarda detallarni tiklashda elektrolitik nikellash va xromlash o‗rnini 
bosishi mumkin. Elektrolit sifatida sulfat kislotali nikelning suvdagi 

---

190 
eritmasi (vazniy konsentratsiyasi 175 g/1), xlorli nikel (konsentratsiyasi 
50 g/1) va fosforli kislota (konsentratsiyasi 50 g/1) ning suvdagi eritmasi 
ishlatiladi. Nikellash jarayonida nikelli anodlar elektrolitda eriydi. 
Bunda tok kuchining zichligi 5...40 A/dm
2
, elektrolit harorati 75...95°C 
oraliqda bo‗lishi kerak. 
Elektroliz rejimida katta zichlikdagi tokdan (20-100 A(dm
2
) 
foydalaniladi, bunda elektrolit harorati 50-800
0
S bo‗lishi kerak.