Transport vositalari detallarining ishlash qobiliyatini tiklash I. B. As q arov

 

---

198 
 
 
X BOB. HIMOYA DEKORATIV QOPLAMALAR. 
DETALLARNING SINTETIK MATERIALLAR YORDAMIDA 
QAYTA TIKLASH 
 
10.1. Fosfatlash, nikellash, xromlash va ruxlash 
 
Xromli elektrolitning ish vaqti yetarli darajada turg‗un bo‗lishini 
ta‘minlash uchun vannaga sulfat kislota o‗rniga kaliy kremniy ftorid va 
strontsiy sulfat qo‗shiladi, ularni qo‗shiladigan miqdori eruvchanligiga 
qaraganda ko‗proq bo‗ladi. 
Bu tuzlar eritmaga o‗tib, elektroliz zarur anionlar bilan to‗ldirib
turadi va ular konsentratsiyasining birdek bo‗lishini ta‘minlaydi. 
Shuning uchun bunday eritmalar o‗z-o‗zidan rostlanuvchi elektrolitlar 
deyiladi. 250-300 g/l xromad angidridi, 5,5-6,5 g/l strontsiy sulfat va 18-
20 g/r kaliy kremniy ftoriddan iborat elektrolit ishlatish tavsiya etiladi. 
O‗z-o‗zidan rostlanuvchi elektrolitda xromlash texnologik protsessining 
umumiy sxemasi odatdagi elektrolitda xromlash sxemasidan farq 
qilmaydi. 
Xromlashning quyidagi rejimi tavsiya etiladi: elektroletning 
harorati 55- 650°C tokning zinchligi 400-100 a/dm
2
. Bunda qo‗rg‗oshin-
surma qotishmasidan (40 protsentgacha surmali qotishmadan) yoki, 
yaxshisi, qo‗rg‗oshin-qalay qotishmasidan (5-10 protsent qalayli 
qotishmadan) tayyorlangan anod ishlatiladi.
O‗z-o‗zidan rostlanuvchi elektrolitda xromlashda taxminan 1,5 
baravar ortiq. Tokning zinchligi 60 g/dm
2
bo‗lgan hollarda bir soatda 
qalinligi 45-50 mk keladigan qoplam hosil bo‗ladi.
O‗z-o‗zidan rostlanuvchi elektrolitlarda hosil qilingan xrom qop-
lamlarini xossalari odatdagi elektrolitlarda hosil qilingan qoplamlarning 
xossalaridan deyarli farq qilmaydi. O‗z-o‗zidan rostlanuvchi elektrolit-
larni qalin (1mm gacha) xrom qatlamlari hosil qilishda va o‗lchamli 
qilib xromlashda ishlatish tavsiya etiladi. 
Detallarning yuzasida marganets va temirning erimaydigan fosfat-
laridan iborat himoya pardasi hosil qilish protsessiga-fosfatlash deyiladi.

---

199 
Pardaning qalinligi 2 dan 40 mk gacha bo‗lishi mumkin. Fosfat 
pardaning dieelektriklik xossasi yuqori, kerosin va surkov moylarida 
turg‗un bo‗lib, kislotalar va surkov moylarida turg‗un bo‗lib, kislotalar 
va ishqorlar ta‘sirida yemiriladi; bu parda issiqbardosh hamda 
sovuqbardosh, qisqa muddat 500
0
C qizdirilganda va 75
0
C gacha 
sovutilganda yemirilmaydi. G‗ovak strukturali fosfat pardaning himoya 
qilish xossasini oshirish uchun unga passivlovchi maxsus eritmalarda 
qo‗shimcha ishlov beriladi va surkov moyi shimdiriladi.