Transport vositalari detallarining ishlash qobiliyatini tiklash I. B. As q arov

Qotiruvchi moddalar 
sifatida polietilenpoliamin, polietilentriamin, 
gksametilendiamin, ftal angidridlar va boshqa moddalar ishlatiladi.
Sintetik materiallarning xususiyatlarini (issiqlik o‗tkazuvchanlikni 
oshirish, chiziqli kengayish koeffitsiyentini kamaytirish, mustahkamlik 
va mexanik qattiqlikni oshirish) yaxshilash maqsadida har xil 
to‗ldiruvchilar qo‗shiladi. To‗ldiruvchilar sifatida metall poroshoklari 
(po‗lat, chugun, titan), talk, chinni uni, maydalangan azbest va grafit, 
oyna voloknosidan foydalaniladi. 
Sintetik materiallarni ajralib turishini ta‘minlash uchun ularga 
bo‗yovchi moddalar qo‗shiladi. Ishlab chiqarish hamda ekspluatatsiya 
sharoitlarida sintetik materiallarning o‗zgarish jarayonlarini sekinlatish 
maqsadida ularga muvozanatlovchi moddalar qo‗shiladi. 
 
10.3. Sintetik materiallar yordamida detallarning yeyilgan 
yuzalarini qayta tiklash 
 
Detallarning yeyilgan yuzalarini sintetik materiallar yordamida 
qayta tiklashda qo‗yidagilar bajarilishi mumkin: 
-
karter detallaridagi yoriq va teshiklarni berkitish; 
-
val va podshipniklar utiradigan yuzalarni;
-
harakatdagi detallarning(val va podshipnik) yeyilgan yuzalarini 
ta‘mirlash; 
-
kabina, kuzov, tayanchlardagi pachoqlarni to‗ldirish; 
-
friksion qoplamalarni yelimlash; 
-
vtulkalarni preslamasdan yelimlash. 
Hozirgi zamon ta‘mirlash ishlab chiqarishida ko‗p hollarda metall 
poroshoklaridan tayyorlangan spechen antifriksion materiallar ishlati-
ladi. Buning asosiy sababi ularning: 
-
tayyorlash tannarxining pastligi; 
-
ekspluatatsiyadagi samaradorligi; 
-
uslubning, hamda qo‗llaniladigan jihozlarning soddaligidir. 
Har xil detallarni sintetik materiallar yordamida ta‘mirlash va tik-
lash misollari 10.1-jadvalda keltirilgan. Jadvalda sintetik materiallar 
yordamida detallardagi har xil nuqsonlar, yuzalardagi nuqsonlar, yoriq-

---

204 
larni va teshiklarni yamash, yuzalarni tiklash va detallarni yelimlash 
usullari berilgan. 
Kam moylanadigan va issiq sharoitlarda ishlaydigan detallar yu-
zasini 
tiklashda 
o‗zi moylanadigan (amolgoplast) materialdan 
foydalaniladi. Shu bilan birga bu sharoitlarda ishlaydigan podshipniklar 
sifatida presslangan yog‗och materiallar ham ishlatiladi. 
Tekshirishlarni ko‗rsatishicha bu podshipniklarning po‗lat bilan 
ishqalanish koeffitsiyentlari 0,003-0,09 oralig‗ida bo‗ladi. Faqat bunda 
ishlash jarayonidagi harorat 90
0
C dan oshmasligi kerak, chunki harorat 
oshganda bu materialni yoyilish xususiyatlari pasayib ketadi. Keyingi 
paytlarda yuqori tribotexnik xususiyatlarga ega bo‗lgan polimer 
qo‗shimchalari 
bor 
yog‗och 
kompozitson 
materiallar 
keng 
qo‗llanilmoqda.