Transport vositalari detallarining ishlash qobiliyatini tiklash I. B. As q arov

6.4. Tebranma yoy va gazlar muhitida eritib qoplash 
 
Tebranma yoy vositasida eritib qoplash usulida (sovituvchi 
suyuqlik qo‗llanilgan holda) uncha katta bo‗lmagan o‗zgaruvchan 
yuklanishlarda ishlovchi, yeyilishga yuqori darajada chidamlilik talab 
qilinmaydigan detallar tiklanadi, chunki sovituvchi suyuqlikda 
toblangan metall qatlami bir xil strukturaga ega bo‗lmaydi, buning 
natijasida uning toliqishga mustahkamligi pasayadi. Bunday detallarga 
motorlarning gaz taqsimlash vallari, motorlarning kengaytiruvchi 
kulachoklari, ilashish muftasining qo‗shuvchi vilkalari, uzatmalar 
qutisining vallari va hoshqalar kiradi. 
Tebranma yoy vositasida eritib qoplash rejimlari. Suyuqlantirib 
qoplangan metall qatlamining qalinligi: 
 
h = u+ x. 
bunda 
u
– detalga mexanik ishlov berilganda hisobga olingan holdagi umu-
miy yirish miqdori. mm; 
x
– mexanik ishlov uchun qoldirilgan qo‗yim, mm. 
Yeyilish miqdori 0,1 mm dan kichik bo‗lsa, sifatli yuza olish 
uchun eritib qoplashdan oldin yuzani yo‗nish yoki bir tomonga 
0,15...0.20 mm qalinlikda jilvirlash kerak. Suyuqlantirib qoplashda 
detalning avlanishlar soni: 
Diametri 1,8 mm bo‗lgan elektrod simining uzatilish tezligi 1,2
-
1,4
 
m/min atrofida qabul qilinadi. Agar eleklrod simining diametri bundan 
kichikroq yoki kattaroq bo‗lsa, uning uzatilish tezligi maxsus formula 
yordamida aniqlanadi. 
Avtomatik suyuqlantirib qoplash qurilmasi (6.5-rasm) tok manbai, 
suyuqlantirib qoplash golovkasi va elektr taqsimlash moslamasi, simni 
uzatish tezligini o‗zgartirish asbobi, tokni o‗lchash asbobidan iborat. 

---

125 
6.5-rasm. Tebranma yoy vositasida avtomatik suyuklantirib qoplash
qurilmasining sxemasi
: 
1-detal; 2-suyuqlantirib qoplash golovkasi; 3-elektromagnitaviy 
vibrator; 4-elektrod sim uralgan kasseta; 5-sim uzatish mexanizmi;
6-tok manbai; 7-sovitish suyuqligi uzatishga mo„ljallangan dvigateli bor 
nasos; 8- induktiv qarshilik; 9-suyuqlik baki. 
Elektr taqsimlash moslamasi rostlanuvchi induktiv qarshilikni, 
simning tebranish amplituda qiymatini rostlash avtotransformatorini 
ulash vazifasini o‗taydi. Tebranma yoy vositasida suyuqlantirilib 
qoplash protsessi ancha unumli bo‗lib, po‗latdan, bolg‗alanuvchi va kul 
rang cho‗yanlardan yasalgan detallarning ishlash imkoniyatini tiklashda 
qalinligi 0,3 dan 2,5 mm gacha va undan ortiq qoplamlar hosil qilishga 
imkon beradi. Bu usuldan sirtki va ichki silindrik yuzalarni, rezbali 
yuzalarni hamda shlitsalarni qalinlashtirishda foydalaniladi. 
Suyuqlantirib qoplash golovkasi esa stanok supportining ko‗ndalang 
chekkasiga o‗rnatiladi. Elektrod sim suyuklantirib qoplash joyiga keltirish 
mexanizmi yordamida golovkaning tebranuvchi mundshtugi orqali uzati-
ladi. Mundshtukning har gal tebranishida elektr sim detalining yuzasiga uri-
nadi, tok ta‘sirida suyuklanadi va mundshtuk uzoqlashganda detal yuzasida 
metall zarrasi qoldiradi. Bunday sikllarning ko‗p marta takrorlanishi 
natijasida detalning yuzasida suyuklantirib qoplangan metall qatlami hosil 
bo‗ladi. Suyuqlantirib qoplash protsessi himoyalovchi gaz muhitida yoki 
havoda suyuqlik yuborish usuli bilan amalga oshirilishi mumkin. 

---

126 
Himoyalovchi gazlar muhiti payvandlashda suyuqlantirib qoplash 
usulidan detallarni ishlash imkoniyatini tiklashda keng foydalaniladi. 
Bunda himoyalovchi gaz, payvandlanayotgan joyga ortiqcha bosim bilan 
uzatilganligidan, yoy ustuni hamda suyuqlangan payvandlash vannasi, 
havoni kislorodi va azotidan ajratiladi (6.6-rasm).