TüBİtak-mam esçAE

* Bu listede faal olan işletmelerden ismi değişmemiş ve sağlıklı bilgi edinilebilenleri verilmiştir.

** Üreticilerden alınan bilgi çerçevesinde bir tavuktan kaynaklanan atık miktarı 175 g/tavuk-gün olarak

alınmıştır

Bu veriler çerçevesinde mevcut koşularda bölgeden yaklaşık 240 t/gün tavuk atığı kaynaklandığı görülmektedir. Ekonomik durumdaki değişmeler üretim koşullarını etkilemektedir. Üreticiler tarafından yaklaşık 3 000 000 olarak verilen tavuk sayısı araştırmanın yapıldığı dönemde faal olan çiftlik sayıları dikkate alınarak yaklaşık %50 daha düşük bulunmuştur. Bu durumda 350-400 t/gün olarak ifade edilen katı atık miktarında da azalma olmuştur.

3.2.2. Hayvan atıkları özellikleri
Çorum ilinden alınan tavuk atıkları örneklerinin analiz sonuçları Tablo 3.8’de verilmektedir. Tabloda ayrıca Çorum’da mevcut biyogaz deneme tesisi çıkış gübresinin analiz sonuçları da yer almaktadır. Biyogaz tesisi çıkış gübresinin besin elementleri ve karbon içeriği açısından diğer gübrelere oranla oldukça düşük değerlere sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca anaerobik fermentasyon sonucu gübrenin ısıl değeri de yaklaşık %50 azalmıştır.
Çorum Belediyesi tarafından kurulmuş olan biyogaz deneme tesisi 1-2 ay çalıştırılarak biyogaz üretilmiş, gübre içinde bulunan ve yumurta kabuğunun sağlamlaşması için yeme ilave edilen mermer tozu sebebiyle reaktör içinde oluşan tortu sonucunda sistem çalışamaz hale gelmiştir. Biyogaz deneme tesisinin çeşitli alternatifler denenerek çalıştırılması gübreden elde edilebilecek biyogaz miktarı, biyogaz alternatifinin faydaları ve olumsuz yönlerinin önceden tahmin edilmesi açısından önemli bir konudur. Tesiste oluşan tortunun sebebi sistemin aşağı akışlı beslenmesi olarak gözükmektedir. Sistemin yukarı akışlı olarak değişken hidrolik yükleme hızlarında beslenmesi biyokütlenin askıda kalmasını temin edeceği için tortu probleminin önlenmesi mümkün olacaktır.

Literatürde önerilen hidrolik yükleme hızı kuvvetli atıklar için (KOİ, kimyasal oksijen ihtiyacı 20000 mg/l) 3 m³/m²-saat’tir (Tilche and Viera,1991). Yine gübreden maksimum gaz oluşumunu sağlamak için 15,10 ve 8 gün olarak üç adet HRT (Hidrolik Bekletme Zamanı) için denenmiş ve en fazla gazın 1.81 l/g KOİ olarak 10 günlük bekletme zamanında elde edilebileceği literatürde belirtilmiştir (Hashimoto,1983). Ayrıca tavuk gübresi ile çalışan biyogaz üretme sistemlerinde organik yükleme hızı 11-15 gKOİ/m³-gün olarak verilmektedir (Young,1991).

Toplam 136 adet çiftliğin %70’i normal, %20’si çift katlı, %10’u ise bantlı sistemdir ve en kaliteli gübre nem içeriğinin düşüklüğü açısından çift katlı kümeslerden çıkmaktadır. Çorum’da tavuk atıklarının bertarafı için en uzak çiftliğe 25 km mesafede 700 hektarlık bir arazinin bulunduğu ancak, bertaraf tesisi kurulması için finansmana gereksinim duyulduğu belirtilmiştir.
Tablo 3.8. Çorum bölgesi tavuk atıkları analiz sonuçları

(örnekleme tarihi: 4.07.2001)

parametre	Örn.	nem (%)	kül (%)	uçucu mad(%)	sabit C(%)	top S(%)	C (%)	H (%)	N (%)	P g/kg	ısıl değer (kJ/kg)
Özuslu Tavukçuluk (tek katlı	orij.	74.38	8.0	15.61	2.01	0.08	-	-	-	-	-
kümes)	kuru	-	31.21	60.93	7.86	0.32	36.25	4.71	3.56	16.7	14108
Yenigün Tavukçuluk (iki katlı	orij.	8.11	53.14	36.18	2.57	0.29	-	-	-	-	-
kümes)	kuru	-	57.83	39.37	2.8	0.32	32.45	4.36	3.72	21.9	10543
biyogaz çıkış gübresi	orij.	1.95	22.75	64.23	11.07	0.14	-	-	-	-	-
Çorum Beled.	kuru	-	23.21	65.50	11.29	0.14	18.64	2.32	0.97	15.6	6232