Tunda ko‘rish texnikasi

Infraqizil nurlanishni sezuvchi asboblar

O‘ta kichik sezgir datchiklar bir taglikka joylashtirilib, infraqizil nurlarni qayd etuvchi kamera yasaladi. Bunday kamera yordamida qorong‘uda ham haroratga ko‘ra jismning shaklini ko‘rish mumkin. Infraqizil datchiklar majmuasi jismning o‘zi chiqarayotgan nurlanishni qayd etib, tasvir hosil qiladi. Oddiy videokamera esa jismdan qaytayotgan va sochilayotgan nurlanishni qayd etishga asoslangan bo‘ladi. Shu sabab videokamerada tasvir olinayotganda tashqi yorug‘likka ehtiyoj bor. Biroq infraqizil kamerada buning aksi, ya’ni atrof qancha qorong‘u va sovuq bo‘lsa, shuncha aniq tasvir hosil bo‘ladi. Misol uchun, qorong‘uda daraxtda uxlayotgan qushning tasvirini oson qayd qilish mumkin. Chunki uning harorati muhitga nisbatan yuqori bo‘lgani uchun o‘zidan farqli to‘lqin uzunligidagi infraqizil nurlarni chiqaradi. Hozirgi eng zamonaviy infraqizil kameralar 0,02°S harorat farqini sezish imkoniyatiga ega. Misol uchun, qorong‘uda turgan mashinaning harorati tinch turganida muhit harorati bilan bir xil bo‘ladi. Shuning uchun uni infraqizil kamera qayd etolmaydi. Ishga tushirilganida, mashinaning ba’zi qismlarida harorat oshadi. Bu harorat farqi juda kichik (0,02°S) bo‘lsa ham infraqizil kamera uni darhol tasvirda aks ettiradi. Infraqizil kamerani o‘sha haroratga moslab, yanada aniq tasvirni olish mumkin.

Infraqizil kameraning ishlash printsipi oddiy videokameranikidan uncha farq qilmaydi. Videokameradagi ko‘rinuvchi nurlarni qayd etadigan datchiklar o‘rniga infraqizil nurlar qabul qilgichlari o‘rnatilgan. Agar infraqizil mikrodatchiklar fotoqabulqilgichdan iborat bo‘lsa, ishlashi uchun uni suyuq azot haroratigacha (-196°S) sovutish talab qilinadi. Sababi, ulardagi sezgirlik tushayotgan nurning to‘lqin uzunligiga bog‘liq bo‘lgani uchun xona haroratida foto qabul qilgichdagi zaryadlar generatsiyasi to‘yinish nuqtasiga chiqadi va natijada infraqizil nurni sezmaydi. Termoelektrik materiallar asosida yasalgan infraqizil qabul qilgichlarni esa sovutish shart emas. Chunki ular kelib tushayotgan yorug‘likning to‘lqin uzunligiga emas, foton energiyasiga bog‘liq ravishda haroratning o‘zgarish effektiga asoslangan.

Hozirgi eng zamonaviy infraqizil kameralarning tagligida 900 x 1280 pikseli bor, ya’ni bunday kamera 1,25 million dona mikrosezgir element infraqizil qabul qilgichga ega. Ko‘zimizdagi retseptorlarning soni bilan solishtirsak, bu ko‘rsatkich 100 marta kam.

Infraqizil kamera yordamida ba’zan to‘siq yoki devor ortidagi ob’ektni ham ko‘rish mumkin. Lekin har doim emas. Chunki ob’ekt ko‘rinishi muhitning ba’zi shartlariga bog‘liq ravishda amalga oshadi. Masalan, biri po‘lat, ikkinchisi karton bo‘lgan ikkita to‘siqni olamiz. Bularning issiqlik o‘tkazuvchanligi bir-biridan farq qiladi. Po‘latniki katta, karton esa issiqlikni juda sekin utkazadi. Po‘lat tunuka orqasidagi ob’ekt uchun izotermik ekran vazifasini bajaradi. Ob’ektdan chiqayotgan issiqlik nurlanishi tunukaning issiqlik o‘tkazuvchanligidan katta ekanligi sabab tez yoyilib ketadi va tasvir hosil bo‘lmaydi. Faqat tunukaning harorati o‘zgarganiga qarab uning orqasida qandaydir issiq ob’ekt borligini bilish mumkin. Agar ob’ektni yupqa karton orqasiga qo‘ysak, shaklga monand tushgan infraqizil nurlanish tasviri tez yoyilib ketmaydi va natijada g‘ira-shira bo‘lsa-da, tasvirni qayd etish imkoni tug‘iladi. To‘siqning issiqlik o‘tkazuvchanligi qalinlik bo‘yicha katta, ammo sirt bo‘yicha kichik, ya’ni geterogen materialdan bo‘lsa, uning orqasida suyanib turgan ob’ektning aniq shaklini ko‘rish mumkin. Devor bilan ob’ekt orasidagi masofa tasvirni qayd etish vaqtini uzaytiradi, xolos. Inson terisida ham ana shunday geterogenlik (issiq to‘lqin uzatgich) xususiyati borligi uchun ichki to‘qimalardagi haroratni, qondagi harorat o‘zgarishlarini qayd etishning imkoni bor.