Tunus ülke raporu

TUNUS ÜLKE

_RAPORU




Dış Ticaret Servisi

Mart 2014

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL BİLGİLER

1. Ülke Kimliği 3

1.1. Genel Bilgiler 4

1.1.1. Coğrafi Konum 4

1.1.2. Siyasi ve İdari Yapı 4

1.1.3. Nüfus ve İşgücü Yapısı 6

1.2. Genel Ekonomik Durum 7

1.2.1. Ekonomik Yapı 8

1.2.2. Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler 8

İKİNCİ BÖLÜM

SEKTÖRLER

2.1. Sektörler 9

2.1.1. Tarım ve Hayvancılık 9

2.1.2. Sanayi 10

2.1.3. Madencilik 10

2.1.4.Müteahhitlik ve İnşaat 11

2.1.5. Turizm 12

2.1.6. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı 12

2.1.7. Enerji 13

ÜÇÜNÇÜ BÖLÜM

DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR

3.1. Doğrudan Yabancı Yatırımlar 14

3.1.1. Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü 14

3.1.2. Ülkedeki Serbest Bölgeler 15

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

DIŞ TİCARET

4.1. Dış Ticaret 16

4.1.1. Genel Durum 16

4.1.2. Ülkenin Dış Ticareti 16

4.1.3. İhracatında Başlıca Ürünler 16

4.1.4. İthalatında Başlıca Ürünler 17

4.1.5. Başlıca Ülkeler İtibari İle İhracatı 18

4.1.6. Başlıca Ülkeler İtibari İle İthalatı 19

BEŞİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE İLE TİCARET

5.1. Türkiye İle Ticaret 20

5.1.1. Genel Durum 20

5.1.2. Türkiye – Tunus Dış Ticaret Değerleri 20

5.1.3. Türkiye’nin Fasıllar Bazında Tunus’a İhracatı 20

5.1.4 Türkiye’nin Fasıllar Bazında Tunus’a İthalatı 22

5.1.5. İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller 23

ALTINCI BÖLÜM

KONYA İLE TİCARET

6.1. Konya İle Ticaret 25

6.1.1. Konya’nın 2012 Yılında Tunus’a Yapmış Olduğu İhracat Kalemleri 25

6.1.2. Konya’nın 2012 Yılında Tunus’a Yapmış Olduğu İthalat Kalemleri 25

6.1.3.Türkiye’nin ve Konya’nın Tunus’a Yıllara Göre İhracat-İthalat Rakamları 26

BİRİNCİ BÖLÜM

TUNUS HAKKINDA GENEL BİLGİLER

1. ÜLKE KİMLİĞİ

Resmi Adı: Tunus Cumhuriyeti

Yönetim Biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet

Cumhurbaşkanı: Moncef Marzouki

Başbakan: Ali el-Ureyd

Başkent: Tunus

İdari Yapı: İdari yapısı 23 vilayetten oluşmaktadır.

Bağımsızlık Günü: 20 Mart 1956 (Fransa'dan)

Milli Bayram: Bağımsızlık günü, 20 Mart (1956)

Nüfusu: 10,486,339 (Temmuz 2009 verileri)

Yüzölçümü: 163,610 km²

Diller: Arapça, Fransızca

Din: Müslüman %98, Hıristiyan %1, Musevi ve diğer %1

Etnik Yapı: Arap %98, Avrupalı %1, Yahudi ve diğer %1

Zaman Farkı: 1 Saat

Para Birimi: Tunus Dinarı (TND)

1. 
   GENEL BİLGİLER
   

1. 
   Coğrafi Konum:
   

Tunus, 162.155 km2 yüzölçümüyle Kuzey Afrika’da yer alan bir ülkedir. Doğusu ve kuzeyinde Akdeniz, güneydoğusunda Libya, batı ve güney batısında Cezayir bulunmaktadır.

Kuzey bölgelerde ve kıyı boyu Akdeniz iklimi, iç kesimlerde ve güney bölgelerde yarı kurak çöl iklimi hakimdir. 1300 km’lik kıyı şeridine sahip olan Tunus’un kuzeyi ve güneyi arasında yer şekilleri açısından büyük farklılıklar bulunmaktadır. Kuzey ve batı bölgeleri arasında dağlık bir yapı göze çarparken, orta bölgelerde stepler, güneyde ise büyük çöller yer almaktadır.

Ülkede sıcaklık 11,4 (Aralık) ve 29,3 (Temmuz) arasında değişir. Kış boyunca sağanak yağış devam eder. Orta bölgelerde zeytin ağaçları, güneyde ise hurma ağaçları bulunmaktadır.

En önemli akarsuları, Oued Medjerda et Oued Méliane olup, güneyde yer alan Tozeur ülkenin en önemli gölüdür.

 

2. 
   Siyasi ve İdari Yapı:
   

Tunus’ta işsizlik sorunu ve hayat pahalılığı nedeniyle 17 Aralık 2010 tarihinde Sidi Bouzid şehrinde başlayan olaylar, 2011 yılı Ocak ayında başkent Tunus’ta büyük protesto gösterilerine dönüşmüştür. Söz konusu protesto gösterileri sonucunda Devlet Başkanı Ben Ali 14 Ocak 2011 tarihinde ülkeyi terk etmiştir. Tunus Başbakanı ülkenin geçici olarak başkanlığını devralmıştır. Ancak, bu durumun Anayasaya uygun olmadığı gerekçesiyle Anayasa Konseyi tarafından Meclis Başkanı Fouad Mebazaa geçici olarak Devlet Başkanlığına getirilmiştir. 

Geçici Devlet Başkanı Mebazaa, 15 Ocak 2011 tarihinde Başbakan Gannuşi’ye hükümeti kurma görevini vermiştir. 17 Ocak 2011 tarihinde kurulan Geçici Hükümette 6 Bakan yerini korumuştur. Ancak, eski Devlet Başkanı Ben Ali’nin partisinin hükümette yer alması nedeniyle protesto gösterilerinin devam etmesi üzerine 27 Ocak 2011 tarihinde Geçici Hükümette değişiklik yapılmıştır.

Tunus Dışişleri Eski Bakanı Ahmet Ounais'in 14 Şubat 2011 tarihinde görevinden istifa etmesi üzerine yerine 21 Şubat 2011 tarihinde Mouldi Kefi atanmıştır. Ayrıca, Tunus Yatırımları Teşvik Ajansı (FIPA) Genel Müdürü Mongia Khemiri yerine 24 Şubat 2011 tarihinde Noureddine Zekri atanmıştır.

Tunus Geçici Hükümetinin ve özellikle eski Devlet Başkanı Ben Ali’nin döneminde görev yapmış Hükümet üyelerinin istifa etmesini isteyen göstericiler, 20 Şubat 2011 tarihinden itibaren Tunus şehir merkezinde Başbakanlık binasının bulunduğu Kasbah bölgesinde protesto gösterilerine yeniden başlayarak, oturma eylemi yapmıştır. Tunus'un diğer şehirlerinden gelenler göstericilere destek vermek için 25 Şubat 2011 tarihinde Kasbah bölgesinde toplanmıştır.

Basında yer alan haberlere göre güvenlik güçleriyle göstericiler arasında 26 Şubat 2011 tarihinde çıkan çatışmalarda 5 gösterici ölmüş, 100’den fazla gösterici ise gözaltına alınmıştır. Söz konusu gelişmeler üzerine Başbakan Gannuşi 27 Şubat 2011 tarihinde istifa etmiştir. Başbakanlık görevinden istifa eden Gannuşi'nin yerine 28 Şubat 2011 tarihinde Beji Caid Essebsi atanmıştır.

Tunus Geçici Devlet Başkanı Foued Mebazaa 03 Mart 2011 tarihinde Tunus Devlet Televizyonundan halka seslenerek, yeni bir Anayasa hazırlayacak olan Kurucu Meclis seçimlerinin 24 Temmuz 2011 tarihinde yapılacağını belirtmiştir. Ayrıca, söz konusu konuşmasında Mebazaa, Geçici Başbakan Caid Essebsi ve Geçici Hükümetin görevinin Kurucu Meclis'in çalışmaya başlamasıyla sona ereceğini ve mevcut Anayasa gereğince 15.03.2011 tarihinde sona erecek olan görevine ise söz konusu seçimlere kadar devam edeceğini ifade etmiştir.

Eski Başbakan Gannuşi ile birlikte Geçici Hükümetten beş Bakanın istifa etmesinin ardından yeni Kabine üyeleri 07 Mart 2011 tarihinde açıklanmıştır. Buna göre, Abdelaziz Rassaa Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Abdelhamid Triki Planlama ve Uluslararası İşbirliği Bakanı olarak atanmıştır. Kilit Bakanlıklar olan Savunma, İçişleri, Adalet ve Dışişleri Bakanları ile Ticaret ve Turizm Bakanı Mehdi Houas yerini korumuştur.

Ayrıca, Eski Devlet Başkanı'nın damadına ait olan “Zitouna Bankası” ve kayınbiraderine ait olan "Banque de Tunisie"nin hizmetlerine devam etmeleri ve normal çalışmalarının garanti altına alınması için Tunus Merkez Bankası tarafından her iki banka için yönetici atanmıştır.

Tunus’ta 15 Şubat 2011 tarihi itibariyle sokağa çıkma yasağı kaldırılmıştır. Diğer taraftan, olağanüstü hal uygulaması devam etmektedir. Başkent Tunus’un büyük alışveriş merkezleri, iş merkezleri, önemli binalarının çevresinde ve ana caddelerinde askerler nöbet tutmaya devam etmektedir.

Diğer taraftan, Tunus İçişleri Bakanlığı tarafından 12 Mart 2011 tarihinde yapılan bir açıklamada, Gafsa bölgesinde meydana gelen yağmalama ve şiddet olaylarının ardından bölgede güvenliğin sağlanması için söz konusu tarihten itibaren 19.00-05.00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağı ilan edilmiştir. Sokağa çıkma yasağı uygulaması 29 Mart 2011 tarihinde hafifletilerek 22.00-05.00 saatleri arasında uygulanmaktadır.

20 Haziran 2011 tarihinde Tunus’ta gerçekleştirilen mahkeme ile eski Devlet Başkanı Ben Ali gıyabında yargılanarak, devlet kaynaklarını şahsi çıkarları için kullanmak suçundan 35 yıl hapse mahkûm edilmiştir. Ben Ali, Arap Baharı adı verilen devrimler sonucunda Orta Doğu’da yargılanan ilk lider olmuş, ayrıca karar sonrası Ben Ali ve akrabalarına ait İsviçre’de bulunan ve yaklaşık 70 milyon dolar değerinde olduğu tahmin edilen kaynaklar dondurulmuştur.

Yeni bir Anayasa hazırlayacak olan Ulusal Kurucu Meclis (UKM) seçimleri 23 Ekim 2011 tarihinde yapılmıştır. Yurtiçi ve yurtdışından olmak üzere seçmen sayısı toplam 8.290.000 olarak tahmin edilmektedir. Seçimlerde, toplam seçmenlerin %52’si oy kullanmıştır. Seçimlerde tek turlu nisbî temsil sistemi uygulandığından hiçbir parti tek başına iktidara gelememiştir. UKM’e 33 seçim bölgesinden 199 üye ülke içinden, 18 üye yurtdışından olmak üzere toplam 217 üye seçilmiştir. UKM’de 17 siyasi parti temsil edilmekte, ayrıca 44 bağımsız milletvekili bulunmaktadır.

Seçimlerden oyların %37’sini alarak birinci parti olarak çıkan Ennahda Partisi’nin UKM’deki sandalye sayısı 89’dur. UKM en fazla sandalyeye sahip olan diğer siyasi partiler sırasıyla, Cumhuriyet İçin Kongre Partisi (CPR): 29 sandalye-ulusal sol, Özgürlük, Kalkınma ve Demokrasi için Halk Bildirisi Partisi: 26 sandalye-merkez sağ, İş ve Özgürlükler Demokratik Forumu (Ettakatol): 20 sandalye-sosyal demokrat.

UKM’de temsil edilen siyasi partilerden Ennahda Partisi’nin lideri Raşid Gannuşi, CPR Başkanı Moncef Marzouki ve Ettakatol Partisi Başkanı Mustafa Ben Jaaar arasında 21 Kasım 2011 tarihinde imzalanan bir protokolle sözkonusu üç siyasi parti arasında bir koalisyon hükümeti kurulması, Cumhurbaşkanlığına Moncef Marzouki’nin, UKM Başkanlığına Mustafa Ben Jaaar’ın, Başbakanlığa ise Ennahda Partisi’nin Genel Sekreteri Hamadi Jebali’nin getirilmesi kararlaştırılmıştır.

UKM, 22 Kasım 2011 tarihinde açılmış, üç siyasi partinin vardığı mutabakat çerçevesinde, ilk oturum sonucunda Mustafa Ben Jaaar UKM Başkanlığına seçilmiştir. UKM’de 12 Aralık 2011 tarihinde yapılan oylamada Cumhurbaşkanlığına CPR Başkanı Moncef Marzouki seçilmiştir. Cumhurbaşkanı Marzouki, 14 Aralık 2011 tarihinde Ennahda Partisi Genel Sekreteri Hamadi Jebali’yi Hükümeti kurmakla görevlendirmiştir. Jebali tarafından 20 Aralık 2011 tarihinde oluşturulan Hükümet 23 Aralık 2011 tarihinde UKM’de güvenoyu almıştır. Başbakan Jebali ve Hükümet üyeleri 26 Aralık 2011 tarihinde resmen göreve başlamıştır.

Ennahda Genel Sekreteri Hamadi Jebali’nin başkanlığındaki Bakanlar ve Devlet Sekreterleri dahil 42 üyeden oluşan yeni Hükümetin görev süresi ilke olarak bir yıldır. Bu sürenin sonunda yeni Anayasa’nın kabulünün ardından seçimlerin yapılması öngörülmektedir.

Tunus’da 23/10/2011 tarihinde yapılan seçimler sonrası kurulan Hükümette Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na Mohamed Lamine CHAKHARI, Sanayi ve Ticaret Bakanı nezdinde ticaret ve el sanatlarından sorumlu Delege Bakan olarak da Bechir ZAAFOURI getirilmiştir. Bu defa, Nisan ayında Hükümette yapılan görev değişikliği sonrasında Bechir ZAAFOURI Ticaret ve El Sanatları Bakanı, Mohamed Lamine CHAKHARI Sanayi Bakanı olarak atanmıştır.
 

3. 
   Nüfus ve İşgücü Yapısı
   

Tunus nüfusunun % 98,2’sini Araplar, % 1,2’sini genelde Tunus’un güney bölgesinde yaşayan Berberiler, kalanını ise Fransızlar ve İtalyanlar oluşturmaktadır. Tunus nüfusunun, % 98’i Müslüman (büyük çoğunluk Maliki Mezhebi), % 1’i Yahudi, % 1’i de Hıristiyanlar ve diğer dinlerdir.

Nüfusun % 80’inin orta sınıfta yer aldığı kabul edilen Tunus’ta, halkın % 4’ü asgari hayat standartlarının altında yaşamaktadır. Tunus nüfusunun % 64’ü kentlerde yaşamakta, ailelerin % 80’i mülkiyeti kendilerine ait konutlarda yaşamaktadırlar. Hane sayısının % 99,5’inde elektrik, % 97,8’inde su, % 97,1’inde TV ve % 85,2’inde mobil telefon bulunmaktadır. Tunus Sosyal Sigortalar Kurumunun üyelerine uzun vadeli ve düşük faizli otomobil kredisi sağlamasının etkisiyle, ülkedeki otomobil sayısında büyük artışlar görülmüş, 1994 yılında ailelerin % 15’i otomobil sahibi iken bu oran şimdi % 22,6 olmuştur.

Resmi rakamlara göre 2011 yılında % 18,3 olan işsizlik, ülkenin kronikleşen temel ekonomik sorununu oluşturmaktadır. İş gücünün % 49’u hizmet, % 17,9’u tarım ve % 33,1’i sanayide istihdam edilmektedir.

Tunus Afrika’nın en iyi kalifiye iş gücüne sahip ülkesidir. Tunus’ta 10.000 civarında çeşitli dallarda mühendis bulunmaktadır. Tunus’ta yabancı dil olarak Fransızca kullanılmakta ve çok yaygın olarak konuşulmaktadır. İngilizce bilen kişi sayısı çok sınırlı olmakla birlikte, özellikle Türkiye’de çeşitli üniversitelerde eğitim görmüş eleman bulmak mümkündür. Vasıfsız iş gücü temininde bir sorun bulunmamaktadır.

Aylık ücret, ilgili kanuna göre belirlenen asgari ücrete uygun olmak şartıyla, toplu sözleşmeler veya işçi-işveren arasında yapılacak sözleşmeyle serbestçe belirlenmektedir.

Asgari ücretler, 2011 itibarıyla aylık 40 saat üzerinden 246 TD ve 48 saat üzerinden 286 TD dir.Tunus Sosyal Sigorta Sistemi hemen hemen bütün ücretli ve hak sahiplerine mesleki ve sosyal kategorilerine bakmaksızın hizmet vermektedir. Sosyal sigorta işveren payı % 18, sosyal sigorta işçi katkı payı ise %8,47 olup, toplam % 26,47 ‘dır.

2. 
   GENEL EKONOMİK DURUM
   
   1. 
      Ekonomik Yapı:
      

Tunus ekonomisinin genel yapısı incelendiğinde, ülkenin bağımsızlığını kazandığı 1956 yılından 1970’li yıllara kadar devletin ekonomik yaşama önemli ölçüde müdahale ettiği görülmektedir. Sömürge döneminin bir sonucu olarak yabancıların elinde bulunan geniş araziler 1964 yılında kamulaştırılarak köylülere dağıtılmış, aynı dönemde köylüleri tarım kooperatiflerinde örgütlemeye yönelik girişimlerde bulunulmuş, ancak sözkonusu girişimlerden kırsal kesimdeki yaygın muhalefet ve kredi veren devletlerin baskısı sonucunda vazgeçilmiştir. Tunus’ta 1972 yılından itibaren özel sektör yatırımlarının teşvik edilmesi amacıyla bazı önlemler yürürlüğe konmasına rağmen, gerçek anlamda serbest piyasa ekonomisine ancak 1987 yılında adım atılabilmiştir. 

Tunus ekonomisi, turizm başta olmak üzere, hizmet sektörü, tarım, tekstil ve konfeksiyon, hafif sanayiler ile petrol ve fosfat üretimine dayanan gelişme yolunda bir ekonomidir. Kalkınmaya dönük yatırımlarda gerek Batılı devletlerin (1990’lı yılların ikinci yarısından itibaren Avrupa Birliği), gerek uluslararası kuruluşların sağladığı mali destek önemli yer tutmaktadır..

Tunus ekonomisi tarım, madencilik, enerji ve imalat sektörleriyle gelişen bir ekonomidir. Gıda ürünleri ithalatta önemli bir yer tutmakla birlikte ülke, başta zeytinyağı olmak üzere önemli bir tarım ürünleri ihracatçısıdır. Dünya fosfat üretiminde ilk sıraları alan Tunus, fosfatı işleyerek fosforik asit ve gübreye dönüştürmektedir. Ülkede petrol ve gaz üretilmektedir. İmalat sektöründe ise, tekstil ve deri ürünleri en önemli ihraç kalemlerini oluşturmaktadır.

Üretimde ve ihracatta fosfat ve petrol eski önemini yitirmiştir. Diğer taraftan tekstil, gıda işleme, elektrikli ürünler önem kazanmıştır.

Haziran 1999’da Tunus’ta gerçekleştirilen ve özellikle Amerika ve Asya’daki yatırımcıların ülkeye olan ilgisini artırmayı amaçlayan bir Forum’da Tunus tarafı; tekstil, makine ve elektrikli ürünler, otomotiv parçaları, eczacılık ürünleri, ayakkabı ve deri, gıda ve bilişim teknolojilerine yapılacak yatırımlar açısından rekabet avantajına sahip olduklarını duyurmuştur.

Tunus iç pazarının küçük olduğu düşünüldüğünde Tunus’un AB, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’daki daha büyük pazarlara giriş imkanını da yatırımcılara sunduğu görülmektedir. AB ile arasındaki Ortaklık Anlaşması, Avrupa pazarına girişte sanayi ürünlerinde gümrüksüz giriş imkanı sağlamaktadır.

 

Ekonomik Performans

Tunus devletinin 2012 genel bütçesi 25.401 milyon Tunus Dinarı (yaklaşık 16.934 milyon dolar) olarak öngörülmektedir. 2011 yılı bütçesine göre %21,6 oranında artış öngörülmektedir. Bütçenin 19.644 milyon dinarlık bölümünün ülkenin öz kaynaklarından, geriye kalan 5.757 milyon Tunus Dinarının borçlanmayla karşılanması planlanmaktadır.

2011 yılında GSYİH içinde tarım ve balıkçılık sektörünün payı bir önceki yıl ile kıyaslandığında %7,9 dan % 9’a yükselmiştir. İhracat gelirlerinin ise özellikle gıda işleme alanında yaklaşık %9 ila 14’ü bu sektörden elde edilmektedir. Bu sektör toplam işgücünün yaklaşık %16’sını istihdam etmektedir. Yerli üreticileri korumak için AB dışı ülkelerden gelen ürünlere hükümet belirgin ticari engeller uygulamaktadır. Özellikle sermaye malı olmayan ithalata tarife dışı engeller uygulanmaktadır.

Tunus, Genel Preferanslar Sistemi çerçevesinde mamul mallarda, tarımsal ürünlerde ve el sanatları ürünlerinde; ABD, Kanada, İsviçre, Avustralya ve Japonya’nın tercihli tarifelerinden yararlanmaktadır. Ayrıca Mısır, Fas, Ürdün ile tarife engellerini kademeli olarak tümüyle indirmeye yönelik Serbest Ticaret Anlaşmaları bulunmaktadır. 1998 yılında Davos’taki Dünya Ekonomik Forumu’nda yayınlanan Rekabet Raporu’nda Tunus Kuzey Afrika’daki ikinci güçlü ülke olarak değerlendirilmiştir.

	TUNUS	2010	2011	2012
1	Sermaye Başı Gayri Safi Milli Hasıla	8950,00 USD	8860,00 USD	9360,00 USD
2	Nüfus	10549100,00	10673800,00	10777500,00
3	Gayri Safi Yurtiçi Hasıla	44.377.742.070 USD	46.434.616.144 USD	45.662.043.358 USD
4	Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Büyüme - Yıllık	3,00	-2,00	3,60

 1.2.2.Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler

Geçici hükümetin sunduğu 2012 yılı planına göre orta vadede 2015 yılı itibariyle % 7 büyüme hedeflenmektedir. Söz konusu plana göre yatırımların GSYH nın % 26 sını teşkil etmesi hedefler arasında yer almaktadır. Uluslararası ve bölgesel çevrelerde öngörülen iyileşmeler ve Tunus’un yeni pazarlar kazanmasıyla öngörülen büyüme oranı ile kişi başına düşen milli gelirin 2016 yılı itibariyle 9.000 Tunus Dinarına çıkması sağlanacaktır. Hükümetin ekonominin yeniden canlanması için açıkladığı programın bu yıldan itibaren faaliyete geçmesi planlanmaktadır. Bu program çerçevesinde hükümet yatırımları %10,6 lık bir artış ile 15.590 milyon TD çıkarmaya çalışacaktır. Böylece yatırımların GSYH içindeki payı iyileşirilip % 22,3 seviyesine çıkarılması hedeflenmektedir.

İKİNCİ BÖLÜM

SEKTÖRLER

1. 
   SEKTÖRLER
   
   1. 
      Tarım ve Hayvancılık:
      

Tarım sektörü Tunus’un en önemli sektörlerinden biri olup, ülke ekonomisindeki yeri GSYİH olan %9’luk katkısı ve toplam ihracattaki %6’lık payı ile tartışılmaz durumdadır. 2011 yılı toplam tarım ve gıda ürünleri ihracatı yaklaşık 1 milyar dolardır. Tunus gıda maddeleri ile ilgili kendi kendine yeter bir ülke konumuna gelmiş olup, stratejik tarım ürünlerinin üretimi ve tüketimi arasındaki fark giderek azalmaktadır. 

Tunus gıda maddeleri ithal ettiği gibi, aynı zamanda önemli bir tarım ürünleri (özellikle zeytinyağı) ihracatçısıdır. Tunus’ta üretilen zeytinyağının, yıllık üretim miktarına bağlı olarak yaklaşık % 75’lik kısmı ihraç edilmektedir. Tunus dünyada zeytinyağı üretiminde, AB’den sonra ikinci büyük üreticidir. 2011 yılında zeytinyağı ihracatı ise 257 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiş olup, bu miktar toplam tarım ürünleri ihracatının % 25’ine karşılık gelmektedir. Tunus zeytinyağı ihracatının % 70’ini İtalya ve ABD’ye gerçekleştirmektedir.

Hurma, turunçgiller, bağcılık, çeşitli sebzeler gibi ticarete konu olan tarımsal üretimin yanı sıra balıkçılık ve su ürünleri sektörleri ülkenin diğer önemli tarımsal faaliyetleri arasında sayılabilir. Tarım ürünleri ihracatında; AB ülkeleri % 44, Magreb Ülkeleri de (Fas, Tunus, Cezayir, Libya, Moritanya) % 24 paya sahiptir.

Tunus’ta 8,575 milyon hektarlık bir tarım alanı vardır. Bu alanın 4,9 milyon hektarlık kısmı kullanılır durumdadır. Ülkede tarımla uğraşan aktif nüfus 516.000’dir. Tunus’ta ekilebilir alanın % 90’nı özel sektöre aittir. Kamuya ait olan kısım ise uzun vadelerle kiralanmaktadır.

Tunus’ta 21 adet baraj mevcut olup, yıllık su potansiyeli 4,5 milyon m3’tür. Ağaçlık alanın 120.000 hektar olduğu ülkede belli başlı orman ürünleri odun ve mantardır.

Hububat üretimi tarım alanlarının 1,3 milyon hektarlık kısmını kaplamaktadır, bu miktar geçen yıllardaki 1,6 milyon hektarlık alanın altında kalmaktadır. Avrupa (Fransa ve İtalya) ile Karadeniz Ülkeleri (Ukrayna ve Rusya) önemli tedarikçileri olmuştur. Tunus’ta devlet eli ile yapılan ithalatta genellikle fiyat esas alınıp, kalitesiz ürün ithal edilmektedir. Bu da imalatçılar tarafından şikayetlere neden olmaktadır. Temel politika 2009-2013 döneminde üretimi artırarak ülkenin hububat ihtiyacını karşılamak ve ithalatı azaltmaktır. Kendi kendine yeter olma seviyesi olan 2,7 milyon ton üretime ulaşmak temel amaçtır.

1350 km.lik sahil şeridine sahip olan Tunus’ta balıkçılık sektörünün önemi çok büyüktür. Devlet bu önemi, limanlar yaparak ve sektördeki yatırımlara mali teşvikler sağlayarak göstermektedir. 10800 adet balık üretim çiftliği bulunmaktadır. Balıkçılık ürünleri ihracatı toplam tarım ürünleri ihracatı içerisinde %11’lik bir paya sahiptir. 2011 yılı ihracatı 216 milyon dolardır. Tunus ton balığı üretiminde ve ihracatında dünyada ilk sırayı almaktadır. Dondurulmuş balık ürünlerinin de %90’lık bölümü ihraç edilmektedir.

2. 
   Sanayi:
   

2011 yılı itibarıyla Tunus’ta sanayi sektörü GSYİH’nın %30,4’ünü oluşturmaktadır. Ülkenin en önemli sanayi faaliyetleri; tekstil ve deri, petrol üretimi ve başta fosfat olmak üzere madencilik alanlarında yoğunlaşmaktadır. 1963 yılına kadar büyük oranda tarıma dayalı bir ekonomiye sahip olan Tunus’ta, sanayi sektörünün GSYİH’daki payı sadece % 6 iken, bugün bu oranın % 13,8 seviyelerine ulaşmasında ülkenin Avrupa’ya, özellikle Fransa’ya olan coğrafi ve kültürel yakınlığını iyi kullanmasına, 1993 yılında yürürlüğe giren yatırımları teşvik yasasına ve de kaliteli ve ucuz insan gücünün kısa zamanda yetiştirilmesine bağlayabiliriz.

Tunus sanayi sektöründe 10 ve yukarısı işçi çalıştıran toplam 5702 şirket faaliyet göstermektedir. Şirketlerin % 47’si tamamen ihracata dönük üretim yapmakta olup, sektörün % 62’lik kısmına iş olanağı sağlamaktadır.

Tunus, sanayileşme politikasında önceliği tarım ürünlerinin işlenmesine vermiştir. Buradaki hedef, yakın zamana kadar her türlü gıda maddesini ithal eden ülkenin, öncelikle bu sektörde kendine yeterli olması ve daha sonra makarna, kuskus, domates salçası, margarin, zeytinyağı gibi temel gıda maddelerini ihraç edebilmesidir..

Üretimin % 92’sini AB ülkelerine ihraç edilmekte olup, Tunus AB’nin 4. büyük tedarikçisidir. Ancak sektör, düşük katma değerli üretim, Asya ülkelerinden gelen rekabet ve AB ülkelerindeki ekonomik durgunluk nedeniyle zarar görmüştür. Hükümet, dokuma ve örme alt sektörlerindeki yatırımı artırarak katma değeri artırmayı amaçlamaktadır. Tunus tekstil sektörü bazı ünlü Avrupalı markalara ürün tedarik etmektedir. Hükümet, sektöre verilen yatırım teşviklerini de 5 yıllık bir süreç için %5’ten %20’ye çıkarmıştır. Bunun dışında İhracat Teşvik Fonu’ndan Tunuslu tekstil üreticilerine kredi sağlanmaktadır.

Tekstil sanayinden sonra en çok istihdam olanağı yaratan sektör, elektrikli ve elektriksiz makine imalat sahasıdır. Tunus'ta elektrikli ve elektriksiz makine parçaları üretimi, küçük sermayelerle ve AB Ülkeleri ile ortak yatırım şeklinde kurulmuştur. Bu sektörde başta otomotiv sektöründe kullanılan makas, motor, debriyaj gibi parçalar üretilmektedir.

Kimya sanayi büyük ölçüde ilaç ve daha sonra lastik sanayilerindeki büyümeye bağlı olarak gelişme kaydetmiştir. Buna ek olarak, gübre, boya, deterjan, kozmetik kimya sanayinin başta gelen sektörleridir. Kimya sanayinde devlet kuruluşları hakim durumda olmakla beraber, özellikle boya ve tutkal üretiminde özel sektör de yer almaktadır.

3.