Turizm ve otel iŞletmeciLİĞİ ÖĞrencileri İÇİn hukuka giRİŞ

Bir kimse ancak kendi hakkını korumak için güç kullanabilir. Bu yönü ile güç kullanma, meşru müdafaadan ayrılır. Çünkü meşru müdafaada (haklı savunmada) hem kendi hakkına hem de başkasının hakkına yapılan saldırılardan korunma söz konusudur. Hukuk kişisel güç kullanılarak hakkın korunmasını sınırlı biçimde düzenlemiştir. Örneğin, mal sahibi, kira bedelini karşılamak için, evden ayrılmak üzere olan kiracının mallarına el koyabilir. Buna kiralayanın eşya üzerindeki “hapis hakkı” denir. Aynı yetki borcunu ödemeyen otel müşterisine karşı, otel sahibine de tanınmıştır. Örneğin otel faturasını ödemeden gitmekte olan müşterisini durdurmak için aracının lastiğini patlatabilir ya da valizine el koyabilir.
Bu gibi yetkilerin kullanılmasında üç hususa dikkat etmek gerekmektedir.

• 
  Hakkın elden gitmesi tehlikesinin bulunması
  
• 
  Kamu gücünün derhal müdahalesinin sağlanmasının mümkün olmaması
  
• 
  Hakkın korunması için kullanılan gücün duruma uygun olması (orantılı güç kullanılması ilkesi)
  

Bu koşulların gerçekleşmesi durumunda, hakkın korunması için güç kullanan kimse verdiği zararlardan sorumlu tutulamaz.

• 
  Kamu Gücü ile Hakkın Koruması
  

İstemde bulunma: Bir hakkın korunması veya yerine getirilmesi için kamu gücünden yararlanma yoluna gitmeden önce, karşı taraftan bir istemde ya da talepte bulunulması gerekir. Bu istek kişinin bir hakka dayanarak diğer bir kişiden bir edimde bulunmasını yani bir şeyi vermesini, yapmasını veya yapmamasını talep etmesidir. Yapılan talep olumlu şekilde sonuçlanmadığında dava yoluna başvurulur. Dava hakkı, istemin gerçekleşmesini sağlayan bir araçtır ve bir usul hukuku işlemidir.

Yargısal koruma: İstemde bulunmak her zaman haksızlığı ortadan kaldırmak, temel hak ve özgürlüklerin çiğnenmesini önlemek için yeterli olmayabilir. Birçok durumda,hakkın nerede başladığını ve nerede bittiğini kestirmek bile kolay olmayabilmektedir. Taraflar arasındaki uyuşmazlığın giderilebilmesi için yargısal koruma mekanizmasının devreye sokulması gerekebilir. Yargısal korumanın ya da mahkemelerin harekete geçmesi dava açmak suretiyle mümkün olmaktadır. Daha önceki bölümlerde de belirtildiği gibi, yargı yerleri kendiliğinden harekete geçmez ve yapılan haksızlıkların önlenmesi için doğrudan karar almazlar. Yargı yerlerinin harekete geçmesi hak sahibinin başvurusu ya da şikayeti ile olmaktadır.

• 
  Mahkemeleri harekete geçirmek üzere istemde bulunana “davacı”
  
• 
  Karşı tarafa, “davalı”
  
• 
  Davacının ileri sürdüğü isteme “iddia” ya da “sav”
  
• 
  Davalının bu istem karşısındaki görüşüne de “savunma” denilmektedir.
  

Uluslar arası koruma: Bir hakkı ya da özgürlüğü korumak için ulusal hukuk yolları etkisiz kaldığında ya da daha sık kullanılan tabiri ile “iç hukuk yolları tükendiğinde” konunun uluslararası yargı yerlerine götürülmesi suretiyle Uluslararası Koruma mekanizmasını harekete geçirme olanağı bulunmaktadır.
Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesini imzaladıktan sonra, bu Sözleşmeyi imzalamış olan diğer devletler gibi, yetki alanı içinde bulunan herkese, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvurma hakkını tanımıştır.

2. 
   KİŞİ KAVRAMI
   

Hukukun hak sahibi saydığı varlıklara “kişi” denir. Kişi, hukuk kuralının tanıdığı yetkilerden yararlanan, yüklediği yükümlerden sorumlu olan varlıklardır. Hangi varlıkların “kişi” sayılacağını ya da hak sahibi olacağını yine hukuk belirtmiştir.

Hukukun hak sahibi saydığı varlıklar gerçek kişiler ve tüzel kişiler olarak ikiye ayrılmaktadır. Gerçek kişiler insanlardır. Tüzel kişiler ise hukukun hak sahibi saydığı insan veya mal topluluklarıdır.

1. 
   Gerçek Kişiler
   

1. 
   Kavram: Birey olarak insanlar gerçek kişilerdir. Çağımızda, bütün bireyler hukuki açıdan “kişi” olarak kabul edilmektedir. Bu durum İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile güvenceye alınmıştır. Ancak tarihin bütün dönemlerinde bireyler hak sahibi olarak görülmemiştir. Hak sahipliği belirli dönemlerde dar tutulmuş, belirli dönemlerde ise genişletilmiştir. Örneğin, Kölelik kurumunun bulunduğu dönemlerde bazı bireyler “mal” gibi değerlendirilip alınıp satılmış, bazı hayvanlar ise “kişi” statüsünde muamele görmüştür. Roma Hükümdarı Caligula’nın atını konsül tayin etmesi, hayvanları kişi statüsünde görmenin çarpıcı bir örneğidir.
   

2. 
   Kişiliğin Başlangıcı: Eski ve Yeni Medeni Kanuna göre kişilik doğumla başlar. Yasa kişiliğin kazanılmasını doğumun tamamlanmış olması, çocuğun sağ bulunması, kısa bir süre de olsa annesinden bağımsız olarak yaşaması (nefes alıp verme, ağlama, kalbin çalışması vb.) esasına bağlamıştır. (Yeni MK m. 28)
   

• 
  Çocuk, sağ doğmak koşulu ile ana rahmine düştüğü andan itibaren medeni haklardan (miras, babalık hakkı gibi) yararlanma hakkına sahiptir.
  

• 
  Kişi sayılabilmek için insan soyundan gelmiş olmak yeterlidir. Tam olarak insan biçiminde ve yapısında doğmuş olma koşulu aranmaz.
  

• 
  Cinsiyet değiştirme mahkeme kararı ile olur. Yasada belirtilen koşulların varlığı ve değişikliğin zorunlu olduğu konusundaki sağlık kurulu raporu ile mahkeme cinsiyet değişikliğine izin verebilir.
  

Gerçek kişilerin hakları kullanma yeteneği belirli koşullara bağlıdır.

• 
  Ergin (Reşit) olmak: 18 yaşını bitiren her kişi yasal olarak ergindir. 18 yaşından küçüklerin ergin olabilmesi evlilikle olur. Mahkeme bazı koşullarda 15 yaşını bitirmiş bir küçüğün erginliğine karar verebilir.
  

• 
  Sezgin (Mümeyyiz) olmak: İyi ile kötüyü ayırabilme yeteneğine sahip kişilere Sezgin ya da mümeyyiz (temyiz kudretine sahip kişi) denilir. Yeni MK m. 13, bu durumu “ayırt etme gücü” kavramı ile tanımlamıştır.
  

• 
  Kısıtlı olmamak: Hakları kullanma yeteneğinin kısıtlanmamış olması koşulunu ifade eder. Yeni Medeni Kanuna göre, akıl hastalığı bulunan, savurganlık, sarhoşluk gibi nedenlerle kendisini ve ailesini yokluğa düşürenler ve bir yıldan fazla hapis cezası alanların yetenekleri kısıtlanır. Yeteneği kısıtlanmış kişiler kişi haklarını kullanamazlar.
  

3. 
   Kişiliğin Sona Ermesi
   

Gerçek kişilik ölümle sona erer. Ölüm tıbbi rapor ile belgelenir, biyolojik hayatın son bulması ve beyin ölümü koşulunun gerçekleşmesi ile kanıtlanır.

Ancak kişilik ya da hak sahipliği yargıç kararı ile de sona erebilir. Bu tür kararlara “gaiplik – kayıp” kararı denir. Kişinin ölüm tehlikesi bulunan bir ortamda kaybolması ya da kendisinden uzun süre haber alınamaması durumunda (Ölüm karinesi) mahkemeye “gaiplik” kararı için başvurulabilir. Mahkemenin vereceği gaiplik kararı ile kişilik sona erer. Gaiplik kararı alınmış kişinin sonradan ortaya çıkması durumunda kişilik hakları iade edilir, gaiplik kararı hukuken geçersiz olur.

2. 
   Tüzel Kişiler
   

1. 
   Kavram: Tüzel kişi hukukun hak sahibi olarak kabul ettiği insan veya mal topluluklarıdır. Tüzel kişilik, insanların güçlerini, sermayelerini, ideallerini birleştirmek suretiyle meydana getirdikleri ve hukukun hak sahibi saydığı varlıklardır. Tüzel kişiler, kendisini oluşturan gerçek kişilerden farklı bir yapı ve kişiliğe sahip olurlar.
   

2. 
   Tüzel Kişilerin Kuruluşu: Hukuk düzeninin yarattığı tüzel kişilik toplumsal yaşamın bireyler tarafından tek başına karşılanması mümkün olmayan gereksinimlerinin karşılanması için oluşturdukları örgütlenmelere tanınan kişilik hakkıdır.
   

• 
  İnsanların bir amaca ulaşmak için tek başlarına güçlerinin yetmediği durumlarda güçlerini birleştirmeleri,
  
• 
  Bir ömür sürecinde gerçekleştirilme olasılığı bulunmayan ideallerin kişilerin ölümlerinden sonra da sürdürülmesi
  
• 
  Sahip oldukları olanaklardan başkalarının da yararlandırılması arzusu tüzel kişiliğin ortaya çıkmasının temel nedenleridir.
  

Böylece, toplum gereklerinin ortaya çıkardığı tüzel kişiler iki grupta incelenebilir;

• 
  Ortak bir amaca yönelmiş kişi toplulukları (Dernekler)
  
• 
  Belli bir amaca yöneltilmiş mal toplulukları (Vakıflar)
  

Tüzel kişinin haklara ve borçlara ehil olduğu ana, tüzel kişinin kuruluş anı denilir. Derneklerde kuruluş anı, belgelerin resmi makamlara sunulduğu andır. Vakıflarda ise kuruluş anı mahkeme kararının ardından vakfın resmi kütüğe kayıt anıdır.

Tüzel kişiler nitelikleri itibariyle iki gruba ayrılırlar

• 
  Özel hukuk tüzel kişileri: Özel hukuk kurallarına göre kurulan tüzel kişilere “özel hukuk tüzel kişileri” denir. Özel hukuk tüzel kişileri kar amacı güden ve gütmeyen tüzel kişilikler olarak ikiye ayrılırlar. Kar amacı güdenler, kolektif, komandit, anonim, limitet ortaklıklar ile kooperatifler gibi ticari şirketlerdir. Bu tüzel kişiler Ticaret Kanunu kurallarına göre kurulur ve işletilirler. Kar amacı gütmeyen özel hukuk tüzel kişileri dernekler ve vakıflardır. Kar amacı gütmeyen bu tür tüzel kişiler çeşitli amaçları gerçekleştirmek üzere kurulurlar.
  

Özel hukuk tüzel kişiliğinin başlangıcı

Özel hukuk hükümlerine göre, bir oluşumun kişilik kazanabilmesi ancak hukuksal bir işlemle olur. Tüzel kişiliğin kazanılmasında çeşitli sistemler bulunmaktadır.

Müsaade (İzin) sistemi: bu sistemde tüzel kişilik yetkili makamların izni başlar. Örneğin Ticaret Kanunu Anonim ve Limitet ortaklıkların kurulmasını Sanayi ve Ticaret Bakanlığının iznine bağlamış, bu izinle birlikte, kurucu ortakların imzası, imzaların noterce onaylanması, Ticaret Siciline kayıt ve Ticaret Sicili Gazetesinde ilanı öngörmüştür. Yetkili makamların iznine tabi diğer bir tüzel kişilik örneği uluslararası nitelikteki derneklerin kurulması, ya da kurulmuş olanların Türkiye’de şube açabilmeleridir. Bu konuda Bakanlar Kurulunun izni gerekmektedir.
Kütüğe yazma sistemi: Bu sistemde tüzel kişiliğin kazanılması için belli bir sicile kayıt yeterli görülmektedir. Ayrıca yetkili bir makamın iznine ihtiyaç yoktur. Örneğin kolektif ve komandit şirketler Ticaret Kanununa göre, Ticaret Siciline kaydedilmekle tüzel kişilik kazanırlar. Resmi Senet veya Vasiyet yolu ile kurulan Vakıflar ise mahkeme siciline kayıt yapmakla tüzel kişilik kazanırlar.
Serbestlik sistemi: Bu sistemde, tüzel kişiliğin kurulması için her hangi bir izin ya da sicil kaydına gerek yoktur. Tüzel kişiliğin kurulması konusunda topluluğu oluşturan bireylerin irade beyanları yeterli görülmektedir. Örneğin eski ve yeni Medeni Kanuna göre derneklerin kurulmasında bu sistem benimsenmiştir. Yeni Medeni Kanuna göre, dernek tüzel kişiliğinin kazanılabilmesi için, kuruluş bildirimi, dernek tüzüğü ve gerekli diğer belgelerin derneğin bulunduğu yerin en büyük mülki amirine verilmesi yeterli görülmüştür.

• 
  Kamu tüzel kişileri: Kamu hukuku tüzel kişilerinin başında Devlet yer almaktadır. Ancak bütün kamu hizmetlerinin merkezden yönetilmesindeki güçlük nedeniyle, yine kamuya özgü diğer tüzel kişiliklerin kurulması gerekmiştir. Yerel yönetim ve yerinden yönetim ilkeleri doğrultusunda oluşturulan bu kamu tüzel kişileri belediyeler, köyler, iktisadi devlet teşekkülleri ve üniversiteler gibi kamu kurum ve kuruluşlarını kapsar.
  

Kamu tüzel kişilerinin kuruluşu: Anayasamıza göre kamu tüzel kişileri ya bir yasa ile veya yasanın verdiği yetkiye dayanılarak, bir yönetsel kararla kurulur. Örneğin Emekli Sandığının tüzel kişiliği kendi kuruluş yasasında belirtilmişken, bir yönetsel kararla kurulan belediyelerin tüzel kişilikleri Belediyeler Kanununda belirtilmiştir. Üniversiteler gibi bazı kurumların tüzel kişilikleri doğrudan Anayasada belirtilmiştir.

3. 
   Tüzel Kişilerin Sona Ermesi
   

• 
  Özel hukuk tüzel kişiliğinin sona ermesi: Tüzel kişilerin hukuksal varlıkları ya kendiliğinden ya da yetkili organların kararları ile sone ermektedir. Tüzel kişiliğin kendiliğinden sona ermesine “dağılma” ya da “infisah” denmektedir. Yetkili organların kararı ile sona ermeye ise “dağıtıla” ya da “fesih” denmektedir.
  

Dağılma: Bir tüzel kişiliğin belirli durumlarda, herhangi bir hukuki işleme gerek kalmaksızın kendiliğinden sona ermesidir. Belirli bir süre ya da belirli bir amaç için kurulmuş tüzel kişiliklerin süre dolması veya amacın gerçekleşmesi ile ortadan kalkması örneğinde olduğu gibi.
Dağıtılma: Bir tüzel kişiliğin yetkili organ ya da mahkeme kararı ile sona erdirilmesidir. Bazı istisnai durumlarda dağıtılma yönetsel kararlar sonucu olabilmektedir. Dağıtılma kararında yetkili organ ve yetkili mahkeme yasalarla belirlenir.
Özel hukuk tüzel kişiliğinin sona ermesi ile birlikte iki önemli işlemin yapılması gereklidir.

• 
  Tüzel kişiliğin hukuksal ilişkilerinin ve mal varlığının temizlenmesi “tasfiyesi”
  
• 
  Temizleme sonucu elde kalan mal varlığının kullanış yerinin belirlenmesi, mal varlıklarının “tahsisi”
  

• 
  Kamu tüzel kişilerinin sona ermesi: Yasa ile ya da yasanın verdiği bir yetkiye dayanılarak yönetsel bir kararla kurulan kamu tüzel kişilerinin sona ermesi yine ayni yolla olmaktadır. kamu tüzel kişileri, özel hukuk tüzel kişilerinde olduğu gibi kendi kendilerini feshedemezler ve mahkeme kararı ile varlıklarının sona erdirilmesi mümkün değildir.
  

BÖLÜM VI

5. 
   TİCARÎ İŞLETME HUKUKU
   

Ticari İşletme Hukukuna geçmeden önce Ticaret ve Ticaret Hukukundan kısaca söz etmekte yarar vardır. Ticaret sözcüğü ekonomi ve hukuk açısından farklı anlamlar taşımaktadır. Ekonomi bilimi açısından ticaret, üretilen mal ve hizmetlerin tüketim alanına gönderilmesini, üretim ile tüketim arasında yer alan aracılık faaliyetlerini kapsar.

Hukuki açıdan bu sözcük daha geniş bir anlamı kapsamaktadır. Mal ve hizmet değişimine aracılık etmenin yanı sıra, üretim ve tüketim aşamalarında cereyan eden faaliyetler de ticaret sözcüğünün kapsamı içindedir.
Bu durumda, Ticaret Hukukunu, üretim, değişim ve tüketime yönelik ticari faaliyetleri düzenleyen hukuk dalı olarak tanımlamak uygun olmaktadır.

1. 
   Ticarî İşletme Kavramı:
   

Bir girişimci ya da müteşebbis tarafından, ekonomik çıkar sağlamak amacı ile, emek ve sermayenin bağımsız şekilde bir araya getirilmesine genel olarak “İşletme” denilmektedir. TTK’da ticari işletme özel olarak tanımlanmamış ancak hangi müesseselerin ticari işletme sayılacağı gösterilmiştir. (TTK madde 11,12, 13). Ticari işletme sayılmayan müesseseler ise “ bir gelir sağlamayı hedef tutmayan veya devamlı olmayan faaliyetler ile TTK 17. maddesinde tarif edilen esnaf faaliyeti sınırlarını aşmayan faaliyetler ticari işletme sayılmaz” şeklinde tanımlanmıştır.

1. 
   Unsurları
   

1. 
   Gelir sağlama hedefi: Tüm işletmelerde olduğu gibi, ticari işletmelerde de esas unsurlardan ilki gelir sağlama amacının bulunmasıdır. Bu amacın fiilen gerçekleşip gerçekleşmemesi yasal açıdan önemli değildir. Ticari işletme sürekli zarar dahi etse ticari işletme niteliği kaybolmaz. Ayni şekilde, kazancın nasıl harcandığı (özel ihtiyaçlar ya da kamu yararına), işletmeyi işleten kişinin hukuki statüsü (devlet, belediye gibi kamu tüzel kişisi ya da doktor, mühendis gibi serbest meslek erbabı) ve gelirin malvarlığında artış ya da azalmaya neden olması da önem taşımamaktadır. Örneğin üyelerinin ihtiyaçlarını ucuz şekilde karşılamayı hedefleyen ve kar amacı gütmeyen tüketim kooperatifleri ticari işletme olarak kabul edilmektedir.
   

2. 
   Devamlılık: Bu unsur Ticaret Sicili Tüzüğünün (TST) 14/II maddesinde belirtilmiştir. Buna göre sadece bir sefere mahsus ve tesadüfi nitelikteki faaliyetlerin bir ticari işletmenin varlığına yetmeyeceği, burada devamlılığın bulunmadığını göstermektedir. Örneğin bir sefere mahsus bir malın ithalatına aracılık eden kişi işletme tanımına girmez. Devamlılık, süreklilik kastı ve amacına bağlı olarak tespit edilir. Faaliyetin niteliği gereği yılın belirli dönemlerinde faaliyete ara verilmesi ise devamlılık ilkesini ihlal etmez. Kış aylarında işletmeye kapatılan turizm tesislerinin işletme niteliği ortadan kalkmaz.
   

3. 
   Bağımsızlık: İşletmenin bağımsız olarak yürütülmesi koşulu da aranan unsurlardan bir tanesidir. Örneğin, bir müessesenin merkeze bağlı faaliyet gösteren şubeleri ayrı ticari işletme sayılmazlar. Ancak bir ticari işletmeyi ilgilendiren sözleşmelerde aracılık hizmeti veren kişi ve acentelerin faaliyetleri ticari işletme kapsamındadır.
   
4. 
   Esnaf Faaliyeti Sınırlarını Aşma: TTK madde 17’de verilen tanıma göre, ister gezici isterse yerleşik olsun, iktisadi faaliyeti nakdi sermayesinden çok bedeni çalışmasına (emeğine) dayanan ve kazancı ancak kendi geçimini sağlayacak düzeyde olan sanat ve ticaret sahibi kişiler esnaf sınıfında kabul edilirler. Ticari işletme niteliği bu madde ile belirtilen sınırların aşılması ile kazanılmaktadır.
   

2. 
   Ticarî İşletme Türleri
   

TTK, 11/I maddesine göre ticari işletme türleri; ticarethane, fabrika ve ticari şekilde işletilen diğer müesseselerdir.

Ticarethane: TTK, madde 12/I’de 12 bent halinde sayılan işleri görmek üzere kurulan müesseseler ticarethane sayılmaktadır. Ancak kanun bu sayılan işler dışında ve onlara benzer işleri görenlerin de ticarethane sayılabileceğini belirtmek suretiyle herhangi bir sınırlamanın söz konusu olamadığını açıkça göstermektedir. Söz konusu 12 faaliyet aşağıda sıralanmıştır.

• 
  Menkul malların satılmak veya kiraya verilmek üzere tedariki (car rental, leasing firmaları)
  
• 
  Kıymetli evrakın tedariki ve satılması (hisse senedi, tahvil satan aracı kurumlar)
  
• 
  Her türlü imalat ve inşaat işleri
  
• 
  Madencilik (arama, çıkarma, işletme)
  
• 
  Matbaacılık, gazetecilik, kitapçılık, yayın ilan ve istihbarat
  
• 
  Tiyatro, sinema, otel, han, özel okul, hastane ve açık satış yerlerinin işletilmesi
  
• 
  Umumi mağazalar ve sair depoların işletilmesi
  
• 
  Borsa ve kambiyo işleri, sarraflık, bankacılık
  
• 
  Sosyal sigortalar dışındaki sigorta işleri
  
• 
  Her tür yolcu ve eşya taşımacılığı
  
• 
  Su, gaz, elektrik dağıtımı, telefon ve radyo ile haberleşme ve yayın
  
• 
  Acentecilik, tellallık, komisyonculuk ve benzeri bütün aracılık işleri
  

Fabrika: Hammadde ve diğer malların, makine veya sair teknik vasıtalarla işlenerek yeni veya değerli mahsuller meydana getirilmesini sağlayan işletmelerdir. (TTK madde 11/I). Yasaya göre fabrikacılık, kural olarak esnaf faaliyeti sınırlarını aşar. (TTK, m. 12/II)
Ticari Şekilde İşletilen Diğer Müesseseler: TTK madde 12’ye göre ticarethane veya fabrika kabul edilmeyen diğer müesseselerin ve özellikle klasik anlamda ticaret hukukunun kapsamına girmeyen çiftçilik ve güzel sanatlarla ilgili faaliyetlerin yürütüldüğü işletmelerin de, yerine göre ticari işletme sayılmasını temin etmek üzere 13. maddeyi koymuştur.

TTK m. 13/I’e göre bir toprak sahibinin veya çiftçinin, ürününü olduğu gibi veya zirai sanatı dolayısı ile bir tezgahta değiştirerek satmak, ya da esnaf ve güzel sanat erbabının gerek bizzat gerek işçi çalıştırarak veya makine kullanarak eserler vücuda getirmek ve bunları satmak amacıyla açtığı müesseseler de, eğer işlerin hacim ve önemi ticari muhasebeyi gerektirir ve müesseseye ticari veya sınai müessese şekil ve niteliği verirse, ticari işletme sayılır.

3. 
   Ticarî İşletmede Merkez ve Şube
   

Merkez: genel kural olarak her ticari işletmenin bir merkezinin bulunması gerekmektedir. TTK madde 42/I de merkez konusuna dolaylı biçimde işret olunmuştur. Buna göre, her tacir, ticari işletmenin açıldığı günden itibaren 15 gün içinde belli hususları, işletme merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan ettirmekle yükümlüdür. Ancak TTK’da “merkez” kavramı tanımlanmamıştır. Genel anlayış, ticari işletmenin merkezi, işletmenin, idari, hukuki ve ticari faaliyetlerinin toplandığı ve yürütüldüğü yeri ifade eder şeklindedir.

Ticari işletmenin merkezi ile teknik faaliyetlerin yürütüldüğü yer ayrı olabilir. Örneğin işletmenin depoları, şantiye, teknik birimleri işletmenin ticari ve idari faaliyetlerinin yürütüldüğü yerden farklı olabilir.
Gerçek kişiler tarafından işletilen ticari işletmelerde merkez, gerçek kişinin ikametgahından farklı bir yerde olabilir. Tüzel kişiler tarafından işletilen ticari işletmelerde ise merkez, dernek tüzüğü ya da şirket sözleşmesinde gösterilen yerdir.
Şube: Ticari işletme kapsamında yürütülen faaliyetlerin yaygınlaşması, işlerin bir merkezden yönetilmesinin giderek güçleşmesi karşısında tacirleri, işlerini tek merkezden yürütmek yerine kuracakları yarı bağımsız birimler aracılığı ile yerinden yürütmeye yönlendirmiştir.
TTK’da şube ile ilgili çok sayıda hüküm bulunmasına karşın şube tanımı yapılmamıştır. Ancak TTK dışında bazı özel düzenlemelerde şube tanımına rastlamak mümkündür. Örneğin 5590 sayılı Ticaret ve Sanayi Odaları Kanununda şube “bir merkeze bağlı olduğu halde, müstakil sermayesi ve müstakil muhasebesi bulunan veya muhasebesi merkezde tutulduğu ve müstakil sermayesi olmadığı halde kendi başına ticari muamele yapan yerler” olarak tanımlanmıştır. Bankalar Kanunu ve diğer özel düzenlemelerde şube tanımı, ilgili kanunun kapsadığı alanlar itibariyle ayrıca yapılmıştır. Farklı tanımları bulunmakla birlikte, bir yerin şube sayılabilmesi için bazı unsurların bulunması gerekmektedir.
Şube sayılmanın unsurları

• 
  Merkeze Bağımlı Olma: Şube ticari işletmenin bir parçası olduğundan merkeze bağlıdır. Bunun anlamı merkez ve şubenin ayni gerçek ya da tüzel kişiye ait olmasıdır. Bu bağlılık nedeniyle, şubenin merkezden ayrı bir işletme politikası olamaz. Şubenin kar ve zararı merkeze aittir. Şube aracılığı ile elde edilen hakların ve üstlenilen borçların da muhatabı şube değil, işletmenin kendisi yani merkezdir.
  

• 
  Dış İlişkilerde Bağımsızlık: Şube yukarıda belirtildiği gibi merkeze bağlı olmakla birlikte, dış ilişkilerinde bağımsızdır. Bu nedenle şubenin, merkezin yaptığı işlemler türünde işlemleri kendi başına yapma yetkisine sahip olması gerekir. Bu anlamda, bir pastanenin şubesinin de hem pasta imalı için gerekli faaliyetleri yapması hem de mamullerin satışı konusunda yetkili olması gerekmektedir. Buna karşılık bir pastanenin dışarıya satış yapmayan imalat atölyesi, bir otel işletmesinin başka bir yerdeki rezervasyon bürosu şube olarak nitelendirilemez. Çünkü bu yerlerde merkezin yaptığı türden işlemlerin yapılması söz konusu edilemez. Ancak bir birimin şube olabilmesi için mutlaka merkezin yaptığı her tür işlemi kendi başına yapması gerekmez. Örneğin, mevduat kabul etme ve kredi açma gibi asli bankacılık işlevlerini yapan bir bankanın kambiyo işlemlerinin bulunmaması şube olma niteliğini ortadan kaldırmaz.
  

•