Türk Dili Tarihi Ahmet B. Ercilasun Akçağ Yayınları / 603 Araştırma İnceleme / 50

Hakana Arz

Kök böri teg sini birle yorıyın, Kara kuzgun teg toprak üze kalayın. İgke Kömüri, Bilegüke Yarı teg bolayın.

Bozkurt gibi seninle yürüyeyim, Kara kuzgun gibi toprakta kalayım. Kirmana Kömür Dağı, Bileği taşına Yar Suyu gibi olayım.

Erklig ulug iligimiz erür siz,

Altunça tommış,

Tomlunça tommış

Kutlug bilge begümüz erür siz.

Güçlü, ulu hakanımızsınız, Altın gibi toplanmış, Top gibi toplanmış Kutlu, bilge beyimizsiniz.

Yeme kalın kara bodunuŋuznı

King koyuŋuzda,

Uzun etekiŋizde

Küyü küzedü tutup açınu igdür siz (Zieme 1969: 47).

Yine kalabalık halkınızı

Geniş koynunuzda,

Uzun eteğinizde

Koruyup gözetir, acıyıp beslersiniz.

TÜRK DİLİ TARİHİ 233

Manici şiirlerin hemen hemen hepsinde bulunan baş kafiye bu şiirde yoktur. Ahenk, redif, aliterasyon ve tekrarlarla sağlanmıştır. Şiirde geçen kök böri (bozkurt) kelimesi son derece ilgi çekicidir. Şiirin yazarı hakanın yanın­da bozkurt, yani kılavuz olmak istemektedir; büyük ihtimalle bir Uygur be­yidir. Şiirin ilk dörtlüğündeki ig, kömür, yar kelimeleri araştırıcılar tarafın­dan "hastalık, kömür, tükrük" olarak manalandırılmıştır. Oysa "hastalık" ile "bileği taşı" arasında bir paralellik yoktur. Bayan Çor (Şine Usu) bitiginin kuzey cephesi sekizinci satırında Karakum aşıldıktan sonra kömür tagta yar ögüzde üç tuglug Türk bodun (Kömür Dağı'nda, Yar Irmağı'nda üç tuğlu Türk milleti) ibaresi geçmektedir. "Bileği taşı"na paralel olarak ig kelimesi­ne de "iğ, kirman" anlamını verirsek Kömür Dağı'ndaki madenin kirman için, Yar Irmağı'ndaki suyun da bileği taşı için bazı iyileştirici özellikler taşıdığını veya o zamanki insanların böyle inandığını düşünebiliriz. Kömür Dağı ve Yar Irmağı, Orhun civarında olduğuna göre bu şiirin de 840 göçün­den önce yazıldığını tahmin edebiliriz (Ercilasun 1985: 89).