Türk dünyasi iŞletme fakültesi uluslararasi iLİŞKİler böLÜMÜ YÜksek lisans biTİrme tezi

XX Yüzyılın 80’li Yıllarında Ermenilerin Toprak Talepleri ve Azerbaycanlıların Göçürülmesi

Ermenilerin Dağlık Karabağ’ı Azerbaycan’dan koparma doğrultusundaki faaliyetlerinin sonuncu aşaması ise 1980’li yılların sonlarında yaşanmıştır. SSCB’de 1985 yılında yönetime Mihail Gorbaçov gelmiş ve “Glastnost” ( Açıklık) ve “Perestroyka” (Yeniden Kurma) politikalarını uygulamaya başlamıştır. Bu politikaların hayata geçirilmesi ile Sovyetler Birliği’ne dahil olan cumhuriyetlerde etnik sorunlar keskin şekilde güçlenmiştir. Fakat, bu sorunların şiddetlenmesinin sebebini sadece “Glastnost” ve “Perestroyka” politiklarında aramak doğru değildir. Bu dönemde etnik kökenli milliyetçi/ayrılıkçı hareketler tarihi, kültürel, dini, politik ve sosyo-ekonomik nedenlerin birleşimi olarak değerlendirilmelidir.⁴⁷

1984’te “Li­teraturnaya Gazeta”nın Ermenistan muhabi­ri Zori Balayan’ın “Ocak” kitabı Rusça basılmıştı. Kitapta Türklere ve özellikle de Azerbaycan Türklerine nefrete ve Azerbaycan’a yönelik toprak iddialarına yer verilmiştir. Azerbaycan ay­dınları bu konuyla ilgili itirazlarını ifade etseler de, Sovyet hükümeti bunu önemsememiştir.⁴⁸

1987 yılından itibaren Ermeniler Karabağ’ın Ermenistan’a bağlanması meselesini uluslararası birliyin gündemine çıkarmışlardı. 18 Kasım 1987’de Gorbaçov’un ekonomik danışmanı Abel Aganbekyan Fransa’nın L’Humanite gazetesine verdiği demeçte Karabağ’ın ekonomik ve siyasi “sorunlarından” dolayı Ermenistan’a birleştirilmesinin gerekli olduğunu ileri sürmüştür.⁴⁹

Bu tarihlerde Ermeni lobisi Moskova’da ve Batı’da Azerbaycan aleyhine propa­gandalara el atmış ve ilerleyen dönemlerde onların asıl niyetlerinin Karabağ topraklarını ele geçirmek olduğu açıkca farkedilmiştir.⁵⁰ Böylelikle, 1988 yılında Ermeniler artık Azerbaycan’a karşı açık şekilde eylemler hayata geçirmeye başladılar. Karabağ’da iki Azerbaycanlının katle yetirilmesi, Tophane ormanının mahv edilmesi üzerine daha da şiddetlenen ve sonradan askeri operasyonlar düzleminde devam ettirilen münakaşa sorunun ne kadar ciddi olduğunu bir daha ortaya koydu.

1 Aralık 1989 tarihinde Ermenistan SSC Yüksek Sovyeti Dağlık Karabağ ve Ermenistan SSC’nin birleştirilmesine ilişkin karara varmıştır.⁵¹ Fakat, Azerbaycan’ın itirazına esasen ve Sovyetler Birliği Anayasası’nın “Bir Birlik Cumhuriyetinin toprağının kendi rızası olmadan değiştirilemeyeceği” ile ilgili 78. maddesinin hükümleri doğrultusunda bu karar kabul edilmemiştir.⁵²

Ayrıca, toprak talebleri ile paralel şekilde Ermeniler, 170 yıldan fazladır sürdürdükleri Ermenis­tan’ı Azerbaycan Türklerinden temizleme politikasınını da devam ettiriyorlardı. Bu politika 1988-1989 tarihlerinde nihayete erdi ve 8 Ağustos 1991’de Ermenistan’da Azerbaycan Türklerinin yaşadığı son köy olan Nüvedi Kö­yü’nden de Azerbaycanlıların kovulmasıyla Ermenis­tan % 100 Ermenilerin yer aldığı bir ülkeye dönüşdü.⁵³

2.