Türk dünyasi iŞletme fakültesi uluslararasi iLİŞKİler böLÜMÜ YÜksek lisans biTİrme tezi

Sumgayıt Olayları

Sumgayıt olayları Dağlık Karabağ sorunu açısından çok önemlidir. Çünki, bu olaylardan sonra sorun yeni bir aşamaya, askeri çatışma aşamasına geçmiştir.

Nitekim, 1988 yılının 26-29 Şubat tarihlerinde Sumgayıt şehrinde kitlesel ayaklanmalar yaşandı. Sonuçta, 26 Ermeni ve 6 Azerbaycanlı vatandaş katledildi. Bu olayın Ermeni propagandası için en büyük koz olduğunu söyleyebiliriz. Çünki, bu olaylar sonucunda Ermenistan toplumunda Azerbaycan’a ve Azerbaycan Türklerine karşı nefret oluştu. Bundan böyle Dağlık Karabağ’ın “vahşi” Azerbaycan’ın sınırları içinde kalması tehlikeli adım olarak nitelendirilmeye başlandı. Öte yandan, bu olaylara kadar Ermenilerin büyük kısmı tereddüt içerisinde olsalar da, artık bu gelişmelerden sonra Karabağ meselesi etrafında daha da sıkıca bağlanmaya başladılar. ⁵⁴

Sumgayıt olayları geçmiş SSCB ve Ermenistan özel istihbarat birimlerinin hazırladıkları senaryo sonucunda gerçekleştirilmiştir. Bunu ispatlayan yeterli kadar delil mevcuttur. Olaya tanık olanların ifadelerinde belirtiliyor ki, bu olayı organize edenler Sumgayıt sakinleri olmamışlar. Onlar kendi aralarında Ermeni dilinde konuşuyor, Azerbaycan dilini temiz biliyor ve insanlar arasında propaganda yapıyorlardı. Onlar insanlara alkollü içkiler, güçlü etkiye sahip ilaçlar, demir parçaları vermişlerdi. Bu çeteyi Robertoviç Grigoryan yönetiyordu. Soruşturmalar sonucunda belli olmuştur ki, öldürülen Ermenilerin çoğu Dağlık Karabağ’da faaliyetde bulunan “Krunk” cemiyetine gönüllü olarak para yardımında bulunmaktan vazgeçenler olmuştur. Bununla ilgili R. Grigoryan’a talimat verilmiş ve bu insanlarla ilgili özel bilgiler olan liste yapılarak belirli amaçlar için kullanılmıştır. Soruşturma sonucunda Grigoryan’a 12 yıl hapis cezası kesilmiş, fakat o, Ermenistan’a verildikten sonra serbest bırakılmıştır.⁵⁵

Acaba bu kanlı olay sadece Ermenilerin mi çıkarına hizmet ediyordu? Elbette yok. Provokasyonu organize ve kontrol eden güçlerin her biri kendi çirkin amaçlarına ulaşmak istiyorlardı. Onları üç bölüme ayırabiliriz. Birinci grup, Ermenilerdir. O Ermeniler ki, başlayacakları savaşta haklı olduklarını kanıtlamak için hatta kendi milletinin Sumgayıt’dan olan temsilcilerini de kurban vermekten çekinmediler. İkinci grup, Gorbaçov’un demokratik reformlarından bıkmış, eski diktatörlük dönemlerine dönmek isteyen muhafazakar komünistler ve güç kuruluşlarının yöneticilerinden teşkil edilmişti. Tek amacı ne yolla olursa olsun SSCB’ni korumak olan bu güce KGB’nin o zamanki Başkanı Vladimir Kryuçkov başkanlık etmekteydi. Üçüncü grup ise kısa sürede SSCB’ni parçalamak isteyen Batılı devletlerin çıkarlarına hizmet ediyordu. Bu grupa ise SSCB’nin o dönem başkanı olan Gorbaçov başkanlık ediyordu. Hiç tesadüf değil ki, Sovyetler Birliği sonradan onun eliyle çökecekti.⁵⁶

2.