ÜÇ ANA DÖNEMİN ZİHNİYET TABLOSU
Destan Dönemi
(Başlangıçtan 10.Yy.a kadar.)
|
İslami Dönem
(11.Yy.dan 19.Yy.a kadar)
|
19.Yüzyıl ve Sonrası
(19.Yy.-Günümüz)
|
Mitoloji ve Kavmi(Irki) birliktelik
|
İslamiyet/Tasavvuf
|
Akıl/Dış Dünya/Birey
|
1.EDEBİYAT, SOSYAL VE SİYASİ HAYAT İLİŞKİSİ
Edebi Metin, sosyal, siyasal ve tarihi şartlardan hareketle ortaya konan sanat eseridir. Bir toplumda ne tür siyasi gelişmeler varsa, sosyal halk nasıl yaşıyorsa, tarihi gereklilikler bütünü içinde tarihi durum neyse edebi eseri meydana getiren yazar/şair de o şartlardan etkilenir ve edebi eseri oluştururken bu etkileri edebi esere yansıtır. Edebi eserin tarihi bir belge sayılmasının sebebi budur.
Edebi eseri iyi anlamanın yolu edebi eserin ayna tuttuğu dönemin sosyal, siyasi ve tarihi şartlarını bilmekten geçer.
Sosyoloji, psikoloji gibi bilimler insanı anlatırlar. Fakat bu bilimlerin anlattığı insan genel insandır. Bu yüzden soyut bir karakteri vardır. Edebi eser ise soyut olarak anlatılan genel insanı kanlı canlı örnekleriyle bize aktarır. Dönemin zihniyeti içinde yaşayan insan, sosyal durumu ve psikolojik iniş çıkışlarıyla edebi eser içinde yer alır. Daha açıkçası, edebi eserdeki insan, bilimlerin anlattığı insanın bir örneğini oluşturur. Fakat edebi eserdeki bu somutluğu, sosyo-psikolojik arka planıyla algılamak zannedildiği kadar kolay değildir. Sosyoloji ve psikoloji kendilerine özgü yöntemlerle insanı genel bir soyutluğa oturtmuşlardır. Yazar bu durumu sezgileriyle fark eder, bunu insanlarda görür ve onları edebi bir kurguya yerleştirerek somutlar. Yazar bu bilimlerle ilgilenmiş de olabilir. Sonuçta farklı kanallardan da olsa yazar da kendince bir sonuca ulaşmıştır. Fakat o daha çok yaşam içinde şahit olduğu somutlukları edebi esere taşır. Böylece sosyoloji ve psikolojinin soyut genellemeleri ete kemiğe bürünmüş olur.
Dostları ilə paylaş: |
