| DİVAN Ü LÜGAT-İT TÜRK(1074 CİVARI)
“Ansiklopedik Türk dili sözlüğü” anlamına gelen Divan ü Lügat-it Türk adlı eser Kaşgar’da doğup Türk illerini ve boylarını uzun zaman dolaştıktan sonra Irak’a yerleşen Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmış bir eserdir. Mahmut, Türk lehçelerini ve Arapçayı çok iyi bilen üst zümreden bir adamdır. Eserini yazmaktaki amaç, Türkçenin de o sıralar yaygınlaşan Arapça kadar zengin olduğunu göstermek ve Araplara Türkçeyi öğretmektir.
Eserin önemi, ilk Türkçe sözlük olmasından geldiği kadar, Türkler hakkında tarihi, folklorik, coğrafi, etnik, kültürel bilgiler verecek kadar geniş hazırlanmış olmasıdır. Eserini Bağdat’ta yazan Kaşgarlı, onu Abbasi Halifesi Ebu’l-Kasım Abdullah(El Muktedi bi-Emrillah)’a sunmuştur. O dönemde Bağdat bir ilim yuvası olduğu kadar Abbasiler de Türklere askeri birtakım makamlar vermekteydiler. Kaşgarlı, onların Türkçe öğrenme ihtiyaçlarını karşılamak ve bu arada Türk kültürünü de tanıtmak istemiştir. Bu anlamda Kaşgarlı Türkçe’nin öğrenilmesi gerektiğiyle ilgili hadislerden de bahsetmiştir. “Türk dilini öğreniniz, zira Türklerin hâkimiyeti uzun sürecektir!”
Eserin dilbilgisi açıklamaları Arapça olarak yazılmıştır. 7500 adet Türkçe sözcüğün karşılığını vermiştir. Türkçenin Doğu ve Batı diye iki ana kolunun olduğunu da belirtmektedir.
Eserin bir ilginç özelliği de Türklerin nerede yaşadıklarını gösteren bir haritanın bulunuyor oluşudur.
Hatırlatma: Destan dönemine ait olan destan, sav, sagu ve koşuk örnekleri Divan ü lügat-it Türk’te bulunmaktadır.
Dostları ilə paylaş: |
