Türk edebiyati-10 ÜNİTE: tariH İÇİnde türk edebiyati edebiyat-tariH İLİŞKİSİ

MANİ ÇEŞİTLERİ

1.DÜZ(TAM) MANİ

Dört dizeden oluşan, 7’li hece ölçülü a a b a kafiyeli manidir:

Bir mendil işle yolla

Ucun gümüşle yolla

İçine beş elma koy

Birini dişle yolla

2.CİNASLI(KESİK) MANİ

Kafiyesi cinaslı olan, ilk mısraı 7’li hece ölçüsünden az manilerdir. Mısra sayısı bazen dörtten fazla olabilir.

Almadan

Kokun aldım almadan

Bir de yüzün göreyim

Tanrı canım almadan

3.ARTIK(YEDEKLİ) MANİ

Düz maniye dizeler eklemek biçiminde oluşan manidir.

Şu dağlar garip dağlar

İçinde garip ağlar

Kimse garip ölmesin

Garip için kim ağlar

Ağlarsa anam ağlar

Küsuru yalan ağlar

4.KARŞILIKLI MANİ(DEYİŞLER)

Karşılıklı söylenen manilerdir. Karşı-beri adı da verilir. Halk hikâyelerinde erkekle sevgilisi konuşurken manilerle konuşurlar.

Bahçalarda gül var mı

Gül dibinde yol var mı

Gece yanına gelsem

Bana bir yerin var mı

Bahçamızda gül de var

Gül dibinde yol da var

Hoş geldin safa geldin

Gönülde yerin de var

TÜRKÜ

Mani gibi söyleyeni belli olmayan nazım biçimidir. Türküler halkın ruh halini gösteren şiirlerdir. Ana bölümlere tekrarlanan mısralar eklenir ve çoğunlukla saz şairlerince bestelenir. Özellikleri:

1.Hece ölçüsünün bütün kalıplarıyla söylenebilirler.

2.Türkünün asıl bölümüne bent, her bendin sonunda yinelenen kısma ise kavuştak(bağlantı) denir.

3.Bent ve bağlantılar kendi içlerinde kafiyelenir.

4.Türküler anonimdir, ancak söyleyeni beli türküler de vardır. Türkü formatında olmayan koşma, semai gibi ürünler de bestelenip türküleştirilebilir.

5.Türküler varyantlaşma yüzünden farklı söylenişlere sahip olabilirler.

6.Türküler üç grupta sınıflandırılır:

a)Yapılarına Göre Türküler:

a-Bentleri tek mısra olan türküler

b-Bentleri iki mısra olan türküler

c-Bentleri üç mısra olan türküler

d-Bentleri dört mısra olan türküler

e-Karşılıklı söylenen türküler.

b)Temalarına göre türküler:

a-Doğa türküleri b-Aşk türküleri

c-Yiğitlik türküleri d-düğün türküleri

e-Askerlik türküleri f-Ağıtlar

g-Gurbet-hasret türküleri ı-Kişilere söylenen türküler

i-Keder hastalık türküleri j-Didaktik türküler

c)Ezgilerine göre Türküler:

Uzun havalar(Usulsüz)

Kırık havalar(Usullü)

NOT: Türkü nazım biçiminin oturmuş bir düzeni yoktur. Hiçbir tasnife girmeyen türküler çoktur çünkü.