Türk mifologiysinda etnogenezlə bağli motiv və SÜjetləR

Başdan-başa dolaşan yeri elədən-belə.

Ey atamız Okeanın və çox uşaqlı Tifin

Gənc nəsli, yaxın gəlin, vəhşi gəzən iskitin

Yurdu olan bu yerdə, bu yüksək qayalarda

Zəncirlərlə bağlanıb qalmışam necə darda.”

(Esxil, 2006, s. 15)

Yunan mifologiyasında yunanların odu Qafqazdakı iskitlər, yəni saklar ölkəsindən oğurladıqları bildirilir. Bu, dolayısı ilə o deməkdir ki, bu xalqın əcdadları ocaq qalamağı və onu uzun müd­dət yanar vəziyyətdə saxlamağı sakların (türklərin) ulu ba­ba­larından öyrənmişlər. Türk mifologiyasında isə fərqli səhnə ilə qarşılaşırıq:

Tanrı insanı yaradanda belə fikirləşmişdi: “Mən bu in­sanları yaratdım, amma çılpaq yaratdım. Hava da bu günlərdə çox soyuqdur. İnsan oğlu özünü soyuqdan necə qoruyacaq və necə yaşayacaq? Yaxşısı budur bunlara bir od da verim, isinib yaşasınlar.”

Tanrıça Ülgənin üç qızı varmış. Bunlar da odu tapmaq üçün çalışırmışlar. Bir gün Tanrı bayıra çıxmışdı. Onun saq­qa­lı çox uzun olduğu üçün yeriyəndə saqqalı ayağının altında qalmışdı. Ona görə səndələmişdi. Qızlar bunu görüncə gül­mə­yə və Tanrıya istehza etməyə başlamışdılar. Buna görə Tanrı çox hirslənmiş və qızların üzünə baxmadan çıxıb getmişdir. Tanrının hirsləndiyini görən qızlar dilxor olmuşlar. Amma Tanrının nə etdiyini və barələrində nə danışdığını bilmək üçün qapının deşiyindən qulaq asmağı da unutmamışlar. Bu vaxt Tan­rı hirsli-hirsli və öz-özünə deyirmiş:

Tanrıça Ülgenin üç qızı məni ələ saldı. Onlarda ağıl nə gə­zir? Odu tapmaq üçün sərt bir daşla sərt bir dəmir tap­ma­lıdırlar ki, bir-birinə vurub od çıxarsınlar. Bunları tapmaq üçün onlarda bu ağıl yoxdur.