Tamlananın neye benzediğini belirtir:
dil peyniri, parmak üzümü, dil balığı...
Tamlananın mesleğini ve görevini belirtir:
kayıt memuru, temizlik işçisi, fizik öğretmeni, ev kadını, okul müdürü, daire başkanı...
Tamlananın nedenini belirtir:
sel felâketi, deprem yıkıntısı, kaza kurbanı...
Tamlananın zamanını bildirir:
yaz yağmuru, sabah kahvaltısı...
Tamlananın yapıldığı aracı bildirir:
telefon görüşmesi, çöp kebabı...
]Belirtisiz isim tamlaması şeklinde özel yer adları vardır:
Konya Ovası, Topkapı Garajı, Taksim Meydanı, Boğaziçi Köprüsü, Çanakkale Köprüsü, Ankara Kalesi...
Birinci unsuru özel isim olan tamlamalar, şekil bakımından belirtisiz oldukları hâlde, anlam bakımından belirtili isim tamlaması özelliği taşır.
“İstanbul şehri, Türk Dili, Tuz Gölü”
Birinci unsuru cümle olan tamlamalar da anlam bakımından belirtili sayılırlar.
“Ben başaramam” sözünü bir tarafa bırak.
Ortalık bir anda “isteriz” nidalarıyla inledi.
Kiralıktır levhası
Birleşme aşkın mezarıdır iftirası
Not: Günümüzde bu tür tamlamalar, tamlanansız kullanılmaktadır ki bu, yanlış bir tutumdur.
“Ben başaramam”ı bir tarafa bırak.
Ortalık bir anda “isteriz”lerle inledi.
Herkes birbirine “şimdi ne yapacağız”ı soruyordu.
]Kimi belirtisiz isim tamlamaları bitişik yazılır:
hanımeli, yüzbaşı, aslanağzı, yavruağzı...
]Bazılarında da tamlayan çoğul eki alabilir:
öğretmenler odası, erkekler hamamı, kadınlar hamamı, karılar koğuşu...
]Bazı belirtisiz isim tamlamaları belirtili yapılabilirken bazıları yapılamaz.
Kapı kolu kapının kolu olur
Telefon görüşmesi telefonun görüşmesi olmaz
Yaz yağmuru yazın yağmuru olabilir
Çöp kebabı çöpün kebabı olmaz
Misafir odası misafirin odası olmaz
]Belirtisiz bir isim tamlaması, belirtili isim tamlamasında tamlanan olarak görev yaptığında, kendi iyelik ekini değil, ana tamlamanın iyelik ekini taşır.
Çamaşır makinesi benim çamaşır makinem
Şiir dünyası onun şiir dünyası
]Bazı belirtisiz isim tamlamaları, iyelik eki olmadan kullanılır. Bu durum Türkçeye aykırıdır.:
Şiş kebap(kebabı), Gönül Sokak(Sokağı), kestane kebap(kebabı), Çiçek Otel(Oteli)...
İsim tamlamalarını, tamlayanın ilgi eki alıp almamasına göre belirtili ve belirtisiz olmak üzere ikiye ayırmıştık. Bunların dışında üç isim tamlaması çeşidinden daha bahsedilebilir:
Takısız isim tamlaması
Zincirleme isim tamlaması
Karma tamlama5[5]
Dostları ilə paylaş: |
