TüRKÇe anlatim biÇİmleri
Yüklə 1,36 Mb.
|
Önemi Miryakefalon Savaşı'ndan sonra, Bizanslılar, Türkleri Anadolu'dan çıkartamayacağını anlamış ve savunmaya çekilmiştir. Bu zaferle Türkler Anadolu'ya kesin olarak yerleşmişlerdir. Artık Anadolu tam anlamıyla "Türk Yurdu" olmuştur. II. Kılıç Arslan, Anadolu'daki sorunları kararlı bir şekilde ele aldı. 1178 yılında Danişmentlilere son verdi. II. Kılıç Arslan, eski Türk Hakimiyet anlayışına göre ülkeyi 11 oğluna paylaştırıp kendisi büyük sultan olarak Konya'da oturmaya başladı. Fakat bu durum şehzadeler arasında bir saltanat mücadelesine yol açtı. Bu mücadeleyi I. Gıyaseddin Keyhüsrev kazandı. I. Gıyaseddin Dönemi I. Gıyaseddin Keyhüsrev Menderes Irmağı'na kadar olan bütün toprakları ele geçirdi. I. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde devletin sınırları ilk kez Akdeniz'e kadar genişledi. Antalya limanını ele geçirdi. Antalya'nın fethiyle Selçuklular ilk defa denizciliğe başlayıp bir donanma kurdular. Böylece Anadolu Selçukluları Akdeniz'e inmiş oldu. Antalya'yı ihracat ve ithalat limanı konumuna getirdi. I. Gıyaseddin Keyhüsrev uluslararası ticareti geliştirebilmek için Venediklilerle ilk defa bir ticaret antlaşması yaptı.
I. Gıyaseddin Keyhüsrev'in ölümünden sonra yerine oğlu I. İzzeddin Keykavus geçti. Bu dönemde; Kıbrıs kralıyla bir antlaşma yapılarak her iki ülke tüccarlarına da birbirinin topraklarında yerleşme, ticaret yapma hakları tanındı. Karadeniz'de Sinop alınarak önemli ithalat ve ihracat merkezi haline getirildi. I. Alâaddin Keykubat Dönemi Anadolu Selçuklu Devleti'nin en parlak dönemi Alaaddin Keykubat dönemidir. Bu dönemde; » Doğuda beliren Moğol tehlikesine karşı, kentler güçlendirilmiştir. » Eyyubilerle anlaşma yapılmış ve Doğu Anadolu'ya Harzemşahlar yerleştiriierek sınır güvenliği sağlanmıştır. » Anadolu ve bu arada Konya, büyük kültür merkezi haline gelmiştir. » Alanya alınarak tersane kurulmuştur. » Batı ve Akdeniz kıyılarına Türkmenler yerleştirilmiştir. Sinop-Antalya, Erzurum-İzmir arasında yollar yapılmıştır. Bu yollara kervansaray adında konaklama ve güvenlik merkezleri kurulmuştur. Böylece ticaret yoliarının güvenliği sağlanmıştır. -TARİH- 27
Alaaddin Keykubad, 1230 yılında Harzemşah Muhammed'i Yassıçemen'de yendi. Yassıçemen Savaşı (1230) Nedeni: Anadolu Selçuklu Devleti'nin Moğol tehlikesine karşı yaptığı ittifak önerisini reddeden Harzemşahların, toprak elde etmek amacıyla Selçuklulara saldırmaları. Sonuç: Harzemşahlar yenildiler ve Doğu Anadolu'yu terk ettiler. Doğu Anadolu'da otorite boşluğu oluştu. Yassıçemen Savaşı'nı kaybeden Harzemşahların Doğu Anadolu'yu terk etmeleri sınırdaki tampon bölgeyi kaldırmış ve Moğolların Anadolu'ya girmesine zemin hazırlamıştır. Anadolu Selçuklu Devleti'nin yükselme dönemi, I. Alaaddin Keykubat'ın ölümüyle sona ermiştir. II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi Anadolu Selçuklu Devleti'nin çöküş yıllarıdır. Bunun sebebi II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in devlet adamlığının yetersizliği, ülkeyi kötü yönetmesi ve Vezir Saadeddin Köpek'in yıkıct çalışmalarıdır. Bu dönemin önemli olayları: Babai İsyanı (1240) Nedeni: Doğu Anadolu'daki otorite boşluğunu fırsat bilen bazı tarikat liderlerinin Türkmenleri egemenlikleri altına almak istemeleri. Sonucu: Anadolu Selçuklu Devleti isyanı güçlükle bastırabilmiş ancak Anadolu'nun uzun süre karışıklık içinde kalmasını önleyememiştir. Kösedağ Savaşı (1243) Nedeni Anadolu'nun karışıklık içinde olmasından yararlanan Moğolların Anadolu'ya girmesi ve Anadolu Türk birliğini bozarak kendilerine rakip bir devleti ortadan kaldırmak istemeleri. Sonuçlar: » Anadolu Selçuklu Devleti yenildi ve bağımsızlığını yitirdi. » Doğu Anadolu Moğol egemenliği altına girdi. » Trabzon Rum Devleti ve Ermeniler Moğollara bağlandı. » Anadolu'daki bayındırlık eserleri yok edildi. » Anadolu Türk birliği bozuldu.
Sultan II. Mesut'un ölümüyle devlet tamamen yıkıldı ve Anadolu Türkmen Beylikleri dönemi başladı. TÜRKMEN BEYLİKLERİ DÖNEMİ XIII. yüzyıl sonlarına doğru Anadolu'da Moğol baskısının azalması ve Anadolu Selçuklu Devleti'nin çöküş sürecine girmesi üzerine Anadolu'nun çeşitli yerlerinde Selçuklulardan ayrılan beylikler ortaya çıkmıştır. Selçuklu Devleti'nin dağılmasıyla ortaya çıkan en önemli Türk beylikleri şunlardır: KARAMANOĞULLARI Yerleşim Merkezi: Merkez Konya olmak üzere Orta Anadolu Bölgesi'dir. Osmanlı Devleti'nin Anadolu Türk birliğini kurmak için en fazla mücadele ettiği beyliktir. Karamanoğulları Türkçe'yi resmi dil olarak kabul etmişlerdir. GERMİYANOĞULLARI Yerleşim Yeri: Kütahya, Simav, Kula ve Denizli çevresidir. Germiyanoğulları 1429'da II. Murat zamanında tamamen Osmanlılara bağlanmıştır. CANDAROĞULLARI Yerleşim Yerl: Kastamonu, Sinop ve çevresidir. Candaroğulları Beyliği Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlılara bağlanmıştır. KARESİOĞULLARI Yerleşim Yeri: Balıkesir, Bergama, Susurluk, Edremit ve çevresidir. Orhan Bey tarafından Osmanlılara bağlanmıştır. Denizci bir beylik oiduğu için Osmanlıların Rumeli'ye geçişlerini kolaylaştırmıştır. MENTEŞEOĞULLARI Yerleşim Yeri: Fethiye ve Söke sahillerinden Denizli'ye kadar uzanan bölgede yer almışlardır. Menteşeoğullarına 1451'de Fatih Sultan Mehmet son vermiştir. AYDINOĞULLARI Yerleşim Yerl: Selçuk ve Tire çevresidir. Aydınoğullarına 1426'da II. Murat son vermiştir. SARUHANOĞULLARI Yerleşim Yeri: Manisa'dır. 1410'dayıkılmıştır. 28- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-  BEYLİKLERİN ORTAK ÖZELLİKLERİ
» Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılması ve Moğol egemanliğinin Anadolu'da sona ermesiyle kurulmuşlardır. » Bu beyliklerln çoğu Yıldırım Beyazıt Dönami'nde Osmanlı egemanliğine girmiş, ancak Ankara Savaşı'ndan sonra yenidan kurulmuşlardır. Kesin olarak Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı'ya katılmışlardır. » Anadolu'da Türk kültür ve medeniyetine olumlu katkılar yapmışlardır. Anadolu Selçukluları ve Beylikleri Döneminde Türk Denizciliği Anadolu'ya yerleşen Türkler önceleri kara devleti özelliği taşıyorlardı. Fetih siyaseti denizlere doğru yayılınca denizciliğe de ilgi duymaya başladılar. Türklarin ilk denizcilik çalışmaları Çaka Bey tarafından başlatılmıştır. Çaka Bey, 1084 yılında İzmir'i Bizanslılardan almış ve burada bir beylik kurmuştur. ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİ KÜLTÜR VE MEDENİYETİ A-DEVLETYÖNETİMİ Anadolu Selçuklu Devleti, devlet yönetim örgütünü Büyük Salçuklulardan almıştır. Üika toprakları sultan va ailesinin ortakmalı sayılırdı. Hükümdarlara "Sultan-ı Azam" danilirdi. Devtet yönatacak şehzadalerin yanına hocalık atmek için "Atabey" denilen kişiler verilirdi. Anadolu Selçuklularında devlet işlerini yürüten Büyük Divan (Divan-ı Saltanat vaya Divan-ı Ali) va diğer divanlar bulunmaktaydı. Büyük Divan: Çoğunlukla vezir, ara sıra hükümdar başkanlık ederdi. İnşa, arz, işraf, istifa divanlarının başkanlarıyla parvane gibi görevlilar Büyük Divan'ın üyeleriydi. Üyelarin dışında divanda katipler va tercümanlar bulunurdu. Devlet işlariyle ilgili alınan bütün kararlar divan defterine yazılırdı. Divanın güvenliğini Emir-i Şemşir denilen kişiler sağlardı. Bllgİ Netu / (Büyük divan yaptığı işlerle günümüzde bakanlar kuruluna] (banzer. | D  iğer Divanlar:
a. Divan-ı arz: Savunma ile ilgili divandır. b. Divan-ı istifa: Devletin mali işleri yürütülürdü. c. Niyabet-i Saltanat Divanı: Hükümdar bulunmadığı zaman ona ait devlet işlerini yürüten güvenilir devlet adamları ve komutanların bulunduğu divanlardır. Bunlara "Naib" denilirdi. d. Divan-ı Tuğra: Davletin iç ve dış yazışmaları burada yapılırdı. e. Divan-ı İşraf: Askeri ve adli işler denatlenirdi. f. Pervanecilik: Arazi defterlerindeki has va dirliklerla ilgili kararları düzenlayen kurumdur. Anadolu Selçuklularda ülke vilayetlere ayrılmıştır. a. Meliklerin yönettiği vilayetler: Bunlar hüküm- darlara bağlı idi. b. Yönetimi ve geüri divana ait olan vilayetler: Bu vilayetierin başında "Subaşılar" bulunurdu. Bunlar asayişi ve düzani sağlarlardı. c. Bizans sınırında bulunan vilayetler: Bu vilayetlerin başında "Uç Beyi" ve "valiler" görav yapardı. Sınırları korumakla görevliydiler. Anadolu Selçuklularda;
Yargı sistemi;
B-ORDU Anadolu Selçuklu ordusu iki kısımdan oluşmuştur: Hassa (Gulam) askerleri: Hükümdarların kapıkulu askerleriydi. Bunlar "gulamhane" denilen kışlalarda özel olarak yetiştirilen köle va esir çocuklarından oluşuyordu. İkta (dirlik) sahiplerinin verdiği kuvvetler: Tamamen Türklerden oluşan askerlerdi. Ordunun asıl kuvvatlerini bu askerler temsil ediyordu. Ordu komutanına "Melik-ül Ümera" veya "Beylerbeyi", donanma komutanına Reisü'i Bahr vaya Melik-ûs Sevahil denilirdi. C- SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT Anadolu Selçuklu Devleti zamanında şehirlarde "Ahi Teşkilatı" denilen bir örgüt ortaya çıkmıştı. Har meslak grubunun bir "loncası" vardı. -TARIH- 29  OilgiNot»/
lAhilik: Esnaf ve zanaatkarların birlikteliğinden doğan dini| Ive ekonomik bir örgûttür. | [Lonca: Mesleki bir dayanışma örgüîüydü. Kendi içindeki] jsorunları kendisi çözüyordu. | A  nadolu Selçuklularında toprak devlet mülkiyetindeydi ve dört bölüme ayrılıyordu;
Has arazisi: Geliri hükümdara ayrılan topraklardır. Hükümdar bu toprakları yakınlarına verebiliyordu. İkta: Ordu göreviilerine ve devlet memurlarına hizmet ve maaşlarına karşılık verilen toprağın geliridir. İkta sahipleri gelirlerin bir kısmını kendilerine ayırırlar geri kalanıyla da "sipahi" denilen atlı asker beslemek zorundaydı. Mülk arazi: Devlet adamlarına başarılarından dolayı verilen topraklardı, babadan oğula geçerdi. Bu topraklarda çalışan halka "reaya" denilirdi. Vakıf arazi: Gelirleri bilimsel kurumlara ve sosyal kuruluşlara ayrılan topraklardır. Anadolu Selçuklularında ticaret devletin ana politikası olmuştur. Anadolu'da ticaretin gelişmesi için yapılan önemli ._ işler şunlardır; § » Anadolu'da doğu-batı ve kuzey-güney doğrultusunda £ yollar inşa edilmiş ve bu yollar üzerinde çok sayıda S hanlar ve k^rvansaraylar yapılmıştır. a. » Venediklilerle ve Kıbrıslılarla ticaret antlaşmaları ^ yapılmıştır ^ » Anadolu'da ticaret yapan tüccarların, ticaret güvenliği :E sağlanmıştır. >- İki tür hazine vardır; Hazine-i Amire: Devletin bütün gelirierinin konulduğu devlet hazinesidir. Hazine-i Hassa: hazinedir. Hükümdarın kendin^ ait olan iç Anadolu Selçuklularında hastaların tedavisi için "Darüşşifalar", yoksul V9 kimsesizlerin yemek ihtiyacını karşılamak için "imarethaneler" yapılmıştır. D-DİN A Anadolu Selçukluları Haçiı orduları ile savaşarak İslamiyet'i savunmuşlardır.
Anadolu Selçukluları resmi yazışmalarda Arapça ve Farsça'yı benimserken; halk ve beylikler Türkçe'yi konuşup geliştirmişlerdir. Bir çok fikir adamı yetişmiş ve tasavvuf hareketleri doğmuştur. Bunlar: Mevlana: Divan-ı Kebir, Mesnevi ve Fihi Mafih öneımli eserleridir. Yunus Emre: Halk tasavvufunun en büyük temsilcisi olmuştur. Bu dönemd9 Türkç9 olan yazı dilinin içine zamanla Arapça ve Farsça girmiştir. Türk edebiyatının gelişmesi durmuştur. BilgiHotu/ İKaramanoğulları Beyliği'nden Mehmet Bey Türkçe'yM |Anadolu'da ilk kez resmi dil ilan etmiştir. | F  -SANATVEEĞİTİM
Mimari alanda büyük bir ilerleme kaydedilmiş ve Anadolu Selçuklu mimari tarzı ortaya çıkmıştır. Anadolu Selçukluları dön^minde süsleme sanatında bitki ve hayvan figürleri ile g^ometrik şekiller kullanılmış ama insan figürleri kullanılmamıştır. BilgiNotu J İ Anadolu Selçuklu ve Beylikler dön^minde dini mimari İ öğelerden Kümbet (anıt mezar) mimarlığı gelişmiştir. | Kümbetler silindirik gövdeli ve konik çatılarıyla Orta | Asya Türk çadır sanatının etkisini sürdürmüştür. A » Anadolu'da kurulan ilk Türk beyliği Saltuklular'dır. » I. Kılıç Arslan dönemi'nde Türkler ilk kez Haçlılara karşı Hem Anadolu'yu hem de İslam dünyasını başarıyla savunmuşlardır. » İlk Anadolu Selçuklu parası I. Mesut zamanında bastmlmıştır. » Anadolu Selçuklu Devleti'nin tüccarlara sağladığı güvence bilinen ilk ticari sigorta uygulamasıdır. » Anadolu'da Türk birliğini sağlamak için Osmanlı Devleti'yle en fazla mücadele eden beylik Karamanoğulları'dır
Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
nadolu Selçuklu Devleti yöneticileri Islamiyet'in Sünni mezhebini benimsemiştir. Diğer din ve mezheptere baskı yapmamışlardır. Anadolu Selçuklu Devleti zamanında açılan tekke ve zaviyeler dini gelişmelere katkıda bulunmuştur. Tasavvuf anlayışı da bu dönemde yayılmaya başlamıştır.
nadolu Selçuklularında mimarinin yanı sıra çinicilik, seramik yapımı, kabartma heykeicilik V9 halıcık da ilerleme göstermiştir. Anadolu Selçuklu ve Beyiikler dön^minde temel eğitim kurumları medreselerdir. Anadolu'da ilk medrese Niksar'da (Tokat) Danişmentoğulları Beyliği tarafından açılmıştır. * Haçiı seferlerinden doiayı XI. yüzyılın sonlarıyla XIII. yüzyılda Anadolu'da bilim ve düşünce hayatında durgunluk yaşanmıştır.