TüRKÇE Özne (İşi yapan, üstlenen)
hangisi devletçilik ilkesiyle doğrudan ilişkilidir? (2005 KPSS)
Yüklə 1,32 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 14. Halifeliğin kaldırılmasının;
- Kanunun bu maddesiyle, aşağıdakilerden hangisinin engellenmesi amaçlanmaktadır (2005 KPSS)
- 18. Türkiyede; Seçmen yaşının 18den 22ye çıkarılması, Milletvekili seçimlerinin iki yılda bir yerine dört yılda bir yapılması
- -COĞRAFYA- 85
- TÜRKİYEDE ULAŞIM Ulaşım;
- ULAŞIM ÇEŞİTLERİ KARA YOLU ULAŞIMI
- Belen geçidi
- Deniz taşımacılığında önemli sorunlar vardır. Bunlarşunlardır: -COGRAFYA- 87
- BAŞLICA LİMAN VE İSKELELERİMİZ
- İzmit ve Bandırma
- Mersin, İskenderun ve Antalyadır. ifi Mersin Limanı
- Zonguldak ve Ereğli Kömür Limanları
- TÜRKİYENİN ULAŞIM SORUNU
- TÜRKİYEDETİCARET
- -COGRAFYA- 89
hangisi devletçilik ilkesiyle doğrudan ilişkilidir? (2005 KPSS)
E) l-ll-lll iş bankasının kurulması özel sektöre kredi sağlamak içindir. Bu girişim devletçilik ilkesinin tam zıddıdır. Özel sektör güçlü ölmadıği için demir yollarını devlet kendisi yapmıştır. Yabancılara ellerindeki işletmeler satın alınarak devlet kontrolünde işletilmeye başlanmıştır. (Cevap D)
III. Bolu ve Düzce Ayaklanmalarfnın çıkması, olaylarından hangilerini etkilediği savunulur? (2005 KPSS) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) M ve III E)l,llvelll Medreselerin kapatılması —> 11 Mart 1924 Tekke ve zaviyelerin kapatılması —»30 Kasım 1925 Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun çıkartılması -> 3 mart 1924 Bolu ve düzce ayaklanmaları —»13 Nisan 1920 Halifeliğin kaldırılması —► 3 mart 1924 (Cevap C) 84- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ- 15. Kadınlara milletvekili seçilme hakkı aşağıdakilerden hangisiyle verilmîştir? (2005 KPSS)
E) 1921 Anayasası ile Kadınların siyasal yaşama katılımı Cumhuriyet Türkiyesinde 1923 yılında Kadınlar Halk Fırkası'nın kurulması ile başlamıştır. 1930 yılında kadınlara Belediye seçimlerinde, 1933 yılında muhtar ve ihtiyar heyeti ve 1934 yılında milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir ve 1935 yılında kadınlar ilk kez bu haklarını kullandılar ve parlamentoya katılımı sağlanmıştır. (Cevap B)
E) Türkçede yabancı sözcük kullanımının artmasının Halkın dili Türkçe, fakat yazı dili Arapça idi. Bu uygulama eğitimde ikilik meydana getiriyordu. Atatürk eğitimde birliği sağlamak için yeni harflerin kullanılmasını emretmiştir. (Cevap B)
17.1- Serbest Cumhuriyet Fırkası
Yukarıdaki partilerden hangisi Atatürk döneminde kurulmuştur? (2005 KPSS)
E) l-ll-lll Serbest Cumhuriyet Fırkası -> 12 Ağustos 1930 Terrakkiperver Cumhuriyet fırkası—> 17 Kasım 1924 D9mokrat parti —> 7 Ocak 1946 Partilerin kuruluş tarihine baktığımızda I. ve II. Partilerin Atatürk Döneminde Kurulduğunu görürüz. (Cevap D) 18. Türkiye'de;
gelişmelerinden hangileri, kişilere siyasi haklarını doğrudan kullanma olanağı sağlandığına bir kanıttır? (2005 KPSS)
E) IJIvelll İki turlu seçimde barajı geçemeden elenecek partiler olabilir. Fakat seçimler tek turlu olursa herkesin görüşüne göre partiler mecliste temsil edilir. Bu da doğrudan mecliste siyasi katılımı sağlar. (Cevap C)
-COĞRAFYA- 85 
COGRAFYA | Türkiye'nin Ekonomik Coğrafyası (Ulaşım - Ticaret)  TÜRKİYE'DE ULAŞIM
Ulaşım; yük, yolcu, haber ve bilgi taşımacılığı işlerini kapsar. Ekonomik kaynakların değerlendirilmesinde ve ürünlerin pazarlara ve tüketicilere iletilmesinde gerekli olan yollar, ülkelerin ekonomisinde önemli rol oynar. Ülke içindeki üretim ve tüketim merkezleri arasında ve ülkeler arasında bağlantı, yollar vasıtasıyla sağlanır. Yollar, sanayi kuruluşlarının ülkenin her tarafına dağılmasına yardımcı olur. Aynı zamanda turizmin gelişmesini de etkiler. Türkiye'de ulaşımı etkileyen çeşitli coğrafi faktörler vardır. Ülkemizde ulaşım, daha çok doğal faktörlerin etkisi altındadır. Kuzey Anadolu, Güney Anadolu ve Doğu Anadolu dağları genellikle doğu-batı yönünde ve çok yerde sıradağlar şeklinde uzanır. Onun için, doğu-batı yönündeki ulaşım kolaylığının aksine kuzey-güney yönündeki ulaşım zorlukla yapılır. Karadeniz ve Akdeniz kıyı yörelerinden iç bölgelere ulaşım, ancak belirli geçitlerden yapılabilmektedir. Yüksekliğin fazla olması ve dağların fazla yer tutması da ulaşımı olumsuz yönde etkilemektedir. Karasal iklimlerde yüksek yerlere fazla yağan kar, yolların uzun süre kapalı kalmasına ve ulaşımın aksamasına neden olmaktadır. Onun için özellikle Doğu Anadolu'daki bazı yollar kışın uzun süre karla kaph olduğu için trafiğe kapalıdır. Fazla eğimli yamaçların çok yaygındır. Bu nedenle yolların yapımı ve bakımı zorlaşmakta, kazalar olmaktadır. Ayrıca dik yamaçlarda heyelanlar ve çığlar fazla olmaktadır. Bunlar da yolların ve ulaşımın aksamasına neden olur. Denizler ve boğazlar da, Türkiye'de ulaşımı etkileyen faktörler arasındadır. Yurdun üç tarafının denizlerle çevrili olması, ihracat ve ithalât yapılan iimanların kıyılarda bulunması, kara ve deniz yolu ağının oluşmasını etkilemiştir. Yolların bazıları da büyük limanlara ulaşacak şekilde yapılmıştır. İklim koşulları da Türkiye'de ulaşımı etkileyen doğal faktörlerdendir. Kıştarı soğuk geçen yerlerdeki yoğun kar yağışları, yolların uzun süre trafiğe kapalı kalmasına neden olur. Bu nedenle Doğu Anadolu Böigesi'nde yolların bir kısmı, kış mevsimi boyunca ulaşıma kapalı kalabilmektedir. Yolların kış mevsiminde trafiğe kapalı kalmasının başka bir nedeni de çığ olaylarıdır. Doğal afetler de ulaşımı önemli ölçüde etkiler. Sağanak yağışların neden olduğu seller yolların bozulmasına ve köprülerin yıkılmasına neden olarak ulaşımının aksamasınayol açmaktadır. Heyelânlar ulaşımı aksatan başka bir doğal afettir. Kış aylarında denizlerimizde özelikle Marmara denizi ve boğazlarda oluşan sisler, deniz ulaşımının aksamasına neden olur. Aşırı kar yağışları da kara ve demiryolu ulaşımını olumsuz etkiler. Türkiye'de ulaşımı etkileyen beşerî faktörlerin başında nüfus artışı ve nüfus sıklığı gelmektedir. Sanayi ve turizm de ulaşımın gelişmesi yönünde etki yaparlar. ULAŞIM ÇEŞİTLERİ KARA YOLU ULAŞIMI Türkiye'nin Doğu ile Batı arasında köprü durumunda olmasından dolayı, kara yolu ulaşımının tarihi çok eskilere dayanır. Türkiye'de trafik yoğunluğu en fazla olan yol, Edirne-İskenderun arasındaki E-5 kara yoludur. Avrupa'yı Orta Doğuya bağlayan ve TEM Trans yabancı büyük kamyonlar (TIR) karşılıklı yük taşımaktadır. Bu yol, Avrupa ile Ortadoğu ülkeleri arasında ticarî eşya taşınması bakımından önemli bir yere sahiptir. Bugün Türkiye'de çeşitli yönleriyle ilerlemiş bir karayolları sistemi vardır. Ülkemizde karayollarının özelikleri hakkında şu maddeler sıralanabilir;
86- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
Topoğrafyanın engel teşkil ettiği yerlerde karayolu yapımı ve taşımacılığı zoriaşmaktadır. Bu bölgelerde ulaşım belli başlı geçitlerle sağlanır. Örneğin; Belen geçidi, Çukurova'yı Hatay'a Gülek geçldi, Çukurova'yı İç Anadolu'ya Sertavul geçidi, Silifke'yi İç Anadolu'ya Çubuk geçidi, Antalya'yı Göller Yöresi'ne bağlamaktadır. Kara yolu ulaşımının diğer ulaşım türlerine göre bazı avantajları olmasına rağmen olumsuz yönleri daha fazladır. Bunlar aşağıdaki başlıklar halinde belirtilebilir. - Trafik kazaları sonucu, çok sayıda can
DEMİR YOLU ULAŞIMI Türkiye'de demir yolu ulaşımı, kömürlü ve elektrikli trenlerle yapılmaktadır. Günümüzde Türkiye'deki demir yolları, yeterli değildir. Bunda özellikle 1950'lerden sonra, kara yolları yapımına fazla önem verilmesi ve demir yolları ulaşımının ihmal edilmesinin etkisi olmuştur. Demir yollarımız,
Demir yolu ulaşımının önemli sorunlarını iki başlık altında toplamak mümkündür.
DENİZYOLUULAŞIMI Deniz yolu ulaşımı, liman ve iskeleler arasındaki yolcu ve yük taşıma işlerini kapsamaktadır. Ülkemizin üç tarafının denizlerle çevrili olması, deniz yolu ulaşımının önemli olmasını sağlamıştır. Coğrafi konumu nedeniyle Türkiye, deniz ulaşımı yönünden olumlu koşullara sahiptir. Çünkü çevresindeki denizlerin okyanuslara bağlantıları vardır. Ayrıca İstanbul ve Çanakkale boğazlarının da yardımıyla kıyılarımızdaki bütün limanlardan dünyanın bütün önemli limanlarına bağlantı sağlanabilmektedir.
-COGRAFYA- 87
BAŞLICA LİMAN VE İSKELELERİMİZ Liman fırtınalı havalarda gemilerin barındığı başka zamanlarda yük ve yolcu indirip bindirdiği, doğal ya da yapay yerlerdir. İşlek bir limanın iş yapma gücü arkalarında kalan ve adına ardülke ya da hinterland denilen alana bağlıdır. İskeleler ise küçük ya da büyük deniz taşıtlarının yanaşabilmesi için karadan suya doğru uzatılmış, ağaçtan, taştan veya betondan yapılmış birer uzantıdır. Ülkemizde çok sayıda büyüklü küçüklü iskele vardır. İstanbul Limanı Limanlarımız arasında en işlek ve en büyük olanı, Ortadoğu'nun en önemli ticaret merkezlerinden biri olan İstanbul'dur. Çok işlek bir deniz yolu olan boğaz'da bulunuşu, böylece Karadeniz kıyısındaki ülkelerle Akdeniz arasındaki ulaşımı sağlaması, İstanbul'un büyük bir liman şehri olması, gelişmesine yol açmıştır. Bu limanımız, sadece Marmara bölgesinin ticaretini kendisine çekmekle kalmayıp, ülkemizin genelinde önemli bir yer tutmaktadır. İthal edilen malların büyük bir bölümü İstanbul'a boşalmakta, oradan yurdumuzun diğer bölgelerine taşınmaktadır. İstanbul limanı, aynı zamanda yabancı ticaret gemilerinin transit ve ikmal merkezidir. Bu özelliği ile dünya ölçüsündeki önemli limanlar arasında yer tutmuştur. Marmara denizinde bulunan diğer limanlar İzmit ve Bandırma limanlarıdır. Gelişmekte olan Bandırma limanı ülkemizin en uzun rıhtımlı limanlarındandır.
Türkiye'nin en büyük ihraç limanı İzmir'dir. Modern liman tesisleri ve iyi bir tabii limanı olan İzmir'in hinterlandı son derece geniştir. Burada denizyolları ulaşımı, körfez hatları, yurt içi ve dışı ülkeler limanlarına olan gemi seferleri oidukça önemlidir. Akdeniz kıyılarının başlıca limanları Mersin, İskenderun ve Antalya'dır. ifi Mersin Limanı Türkiye'nin büyük ve modern limanlarından biridir. Önemli ve canlı bir ticaret merkezi olan bu liman, 10 bin tondan yukarı hacimde 40 gemi ve 100 küçük deniz taşıtı barındırabilmektedir. Bölgedeki yaş meyve ve sebzelerin buradan ihraç edilmesi ile petrol kimyasal tesislerin bulunması, bu limanın işlek olmasını sağlamaktadır.
Bu liman İskenderun körfezinin doğu kıyısında, rüzgarlara karşı oldukça korunmuş bir yerdedir. Geniş ve verimli bölgelerin demiryolları ve karayolları ile buraya bağlanmaları, Iskenderun limanını hızla geliştirmiştir. Limanın hinterlandında, Güneydoğu'nun madenleri (petrol, bakır), Malatya, Maraş ve Elazığ'ın tarım ürünleri bu limana taşınmaktadır. Düzgün karayolları ile Erzurum ve Kars'a bağlanan bu liman, aynı zamanda İran ve Irak'ın da, bir kısım ticaret mallarını diğer ülkelere gönderebileceği önemli bir özelliktedir. Bunun yanında, İskenderun demir çelik tesislerinin bulunması limanın işlerliğini arttırmıştır. Antalya Limanı Son 20 - 30 yıl içinde önemli bir turizm merkezi haline gelmiştir. Karadeniz kıyılarındaki önemli limanlar Ereğli, Zonguldak, Trabzon, Samsun, Giresun ve Ordu'dur.
Orta Karadeniz'in en büyük ve en işlek limanıdır. Bu limanın hinterlandı geniş ve zengindir. Aynı zamanda, yerşekillerinin de elverişliliğine bağlı olarak, Anadolu ile bağlantıyı sağlayacak olan iyi yollaryapılmıştır. Zonguldak ve Ereğli Kömür Limanları Bu iki liman bir sanayi bölgesinin de içindedir. Her ikisinde de fırtınalı havalarda korunmak için, yüzlerce metre uzunlukta dalga kıranlar yapılmıştır. Bu bölümdeki demir - çelik tesisleri, söz konusu limanların gelişimini arttırmıştır. Trabzon Limanı Zigana geçidi ile Erzurum, Kars, Iğdır ve Doğu Beyazıt üzerinden İran'a açılan bağlantıyı sağladığı 88- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-  için Trabzon, Doğu Karadeniz'in en önemli limanı haline gelmiştir.
HAVA YOLU ULAŞIMI Dünya'nın her yerinde olduğu gibi Türkiye'de de hava yolu ulaşımı, en hızlı ulaşım sistemidir. Başlıca hava limanlarımız İstanbul'daki Atatürk Hava Limanı, Ankara'daki Esenboğa Hava Limanı, İzmir'deki Çiğli Hava Limanı, İzmir yakınlarındaki Adnan Menderes Hava Limanıdır. Bunlardan başka çok sayıda sivil ve askerî amaçlı hava alanlarımız vardır. Ancak bu alanların bir kısmı pist uzunluğu, pist kalitesi ve diğer hizmetler yönünden yeterli değildir.
Türkiye'de yük ve yolcu taşımacılığında en fazla gelişme kara yollarımızda olmuştur. Buna karşılık demir yolu ve deniz yolu taşımacılğımız yeteri kadar gelişememiştir. İthal yakıta dayalı kara yolu taşımacalığı yerine demir yolu ağının geliştirilmesi, elektrikle çalışan hızlı trenlerin sefere konulması ve deniz yolu ulaşımtnın geliştirilmesi, ülkemiz ekonomisi yönünden çok gereklidir.
Günümüzde en çok kullanılan enerji kaynakları olan petrol ve doğalgazın en hızlı ve en güvenli taşınma şekli, borularla yapılanıdır. Aynı zamanda en ucuz taşıma şekli olan bu yöntem, üretim kaynaklarıyla tüketim merkezlerinin birbirlerine boru hatlarıyla birleştirilmesidir. D Ayrıca doğalgaz tüketiminin ülkemizde hızla yaygınlaşması, boru hatlarının Türkiye içinde de bir dağıtım ağının oluşturulmasını gerektirmiştir. Bakü-Ceyhan Petrol Boru Hattı Projesi ile Türkmenistan-Türkiye-Avrupa Doğalgaz Boru Hattı Projesi, Türkiye'nin çok önem verdiği projelerin başında gelmektedir. Bu projelere ek olarak İran- Türkiye, Irak-Türkiye doğalgaz boru hatları projelerinin gerçekleşmesiyle Türkiye hem artan iç talebini kolay ve ucuza karşılama seçeneğine sahip olacak, hem de bir enerji köprüsü durumuna gelecektir. TÜRKİYE'DETİCARET Genel anlamda, kazanç elde etmek amacıyla mal ve hizmet alıp-satma işlerine ticaret denir. Eğer ticaret iç tüketim merkezlerinde (yurt içinde) yapılırsa buna iç ticaret denir. Yabancı ülkelerle yapılan mal ve hizmet alım satım işleri dış ticarettir. Dış ticaret ithâlat (dış alım) ve ihracat (dış satım) olmak üzere ikiye ayrılır. İhracat giderleriyle ithalât gelirleri birbirine eşit olursa buna dış ticaret dengesi denir. İthalâtın fazla olması durumunda dış ticaret açığı, ihracatın fazla olması durumunda dış ticaret fazlası söz konusudur. flilgiNotu/ 1 Ekonomileri güçlü olan ülkelerin dış ticaret fazlası, | gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelirin ise dışj | ticaret açığı vardır. | İ  Ç TİCARET
Ülke sınırları içinde yapılan alış-verişleri kapsayan iç ticaret, Türkiye'de oldukça canlıdır. Bunu sağlayan faktörler şu başlıklar altında toplanabilir:
oldukça gelişmiş Ulaştırma imkânları durumdadır. • Sanayinin çeşitli dallarında çok çeşitli mallar üretilmektedir. İç ticaretin hacmini belirleyen birinci etken doğal olarak nüfustur. Türkiye'deki iç ticaret hareketi genellikle kırsal kesimle kentler arasında olmaktadır. Türkiye'de iç ticaretin canlı olmasını sağlayan başlıca ürünler ve ekonomik faaliyetler başlıklar
-COGRAFYA- 89 altında şu şekilde belirtilebilir:
DIŞ TİCARET Ülkeler arasında yapılan mal ve hizmet alım satım etkiniikleri olup, ihracat ve ithaât işlerini kapsar. İç ticaretteki gibi dış ticarette de esas olan arz-talep konusudur. Talep edilen mallarda yerli üretimin yokluğu, yetersizliği ya da büyük kalite veya fiyat farkı, başka bir ülkeden ithalât yapmayı gerektirir. cc Türkiye, Cumhuriyetle birlikte sanayide ve tarımda büyük atılımlar yapmıştır. Ayrıca nüfusu da hızla artmıştır. Bunlara paralel olarak hem ürettikleri hem $ de ihtiyaçları hızlı bir artış göstermiştir. Bunun & sonucu olarak da dış ticaret hacmi büyümüştür. -5 Türkiye'nin ithâlatı, ihracatından daha fazladır. "g Bunun sonucu olarak sürekli büyüyen bir dış ticaret *" açığı söz konusudur. Türkiye'nin ithâl ettiği mallar üç grupta toplanır.
1992 Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
ünya petrol rezervlerinin %65'i, üretimin ise %30'u Ortadoğu ülkelerine aittir. Ortadoğu ülkeleri ve yine büyük petrol doğalgaz rezervlerine sahip olan Orta Asya ülkeleri, Türkiye'nin güney doğu çevresinde bulunmaktadır. Bu ülkelerin sahip olduğu enerji kaynaklarını tüketen sanayi ülkeleri ise Türkiye'nin batı kuzey çevresinde yer alırlar. Bundan dolayı Dünya'nın en önemli petrol doğalgaz boru hatları, Türkiye'nin çevresinde bulunmaktadır.