TüRKÇe turkçe I cümlede Anlam ve Cümlede Anlatım
Yüklə 1,39 Mb.
|
fîilgi Notu / | Ev, bahçe, ağıl gibi yerler özel mülkiyet sayılmış, Itarım arazisi, ormanlar, otlaklar devlet malı kabul | edilmiştir. j Topraklar devletin mülkiyetindeydi. j Türk Sufileri Alperen adını alıp, vatan savunmasında | sınır boylarında ve fetihlerde büyük hizmetler | görmüşlerdir. | - 50- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-  Kübrevilik -» Kurucusu Şeyh Necmeddin Kübrâ
Ekberilik -> Kurucusu Muhyiddin-i Arabî Yesevilik -> Kurucusu Ahmed Yesevî İslami bilgilerin gelişmesi konusunda da Türklerin önemli hizmetleri olmuştur. İslam dünyasındaki büyük fıkıh, hadis, kelâm, tefsir bilginlerinin bir çoğu Türkler arasından çıkmıştır. Tefsirde -> Kuşeyri, Zemahşeri Hadiste -» Ensari ve Bagavi Kelamda -» Gazalî ve Fahreddin Râzi E. DİLVEEDEBİYAT Türk İslâm Devletleri Türk, Fars ve Arapların yaşadığı bölgelerde kürulmuş olduğu için halk, kendi dilini korumuş, resmi yazışmalarda Türkçe, Arapça ve Farsça kullanılmıştır. Karahanlı Devleti'nde; dil Türkçe'ydi. Karahanlı Devleti'nde Yağma, Karluk, Çiğil boylarının konuştuğu lehçelerin kaynaşmasından "Hakaniye" Türkçe'si denilen Karahanlı Türkçesi ortaya çıkmıştır. Gazneliler: Arap alfabesini, yazı dilinde de Arapça ve Farsça'yı birlikte kullanmışlardır. Büyük Selçuklular da; Arap alfabesini ve resmi yazı dili olarak Farsça'yı kullanmışlardır. Bu dönemdeki eserlere göz atarsak Kutadgu Bilig: Eserin adı "mutluluk veren bilgi" anlamına gelir. Yazarı, Yusuf Has Hacip'tir. Karahanlılar zamanında (XI. yüzyıl-1070) yazılmış olan eserde ideal bir devlet yönetiminin nasıl olması gerektiği üzerinde durulmuştur. Eserin dilinde Arapça ve Farsça etkisi yoktur. Divan-ü Lugat-it Türk: Eserin adı, "Türk Dili'nin Toplu Sözlüğü" anlamına gelir. Kaşgarlı Mahmut tarafından XI. yüzyılda yazılmıştır. Adından da anlaşılacağı gibi eser bir sözlüktür. Araplara Türkçe'yi öğretmek amacıyla yazılmıştır. Bundan dolayı, Türkçe'nin Arapça karşısında savunulduğu bir eser olarak değerlendirilmiştir. Eserde Türkçe sözcüklerin anlamları Arapça'yla açıklanmakta ve her maddeden sonra birtakım Türkçe metinler örnek olarak verilmektedir. Atabetü'l-Hakayık: Eserin adı "gerçeklerin eşiği" anlamına gelmektedir. Yazarı Edip Ahmet'tir. XII. yüzyılda yazılmıştır. Eserde hem dörtlük, hem de beyit nazım birimleri kullanılmıştır. Okuyucuya dini öğütler veren eser, anlatım yönünden kurudur. Divan-ı Hikmet: Ahmet Yesevi tarafından XII. yüzyılda yazılan eser, tasavvuf felsefesinin yayılmasını amaçlar. Didaktik nitelikli olduğundan, oldukça kuru bir anlatıma sahiptir. Türk tasavvuf edebiyatının iik örneği sayılır. D. BİLİM VE SANAT X. - XIII. yüzyıllarda Türk-İslâm âleminde bilimsel faaliyetler ileri bir seviyededir. Hükümdarlar bilime ve bilim adamlarına büyük değer vermişlerdir. Büyük Selçuklular devri İslâm dünyasında eğitim ve öğretim bakımından dönüm noktası olmuştur. Özellikle Alp Arslan zamanı büyük yenilikler devridir. Bunların en önemlisi medreselerin kurulmasında devletin öncülük yapmasıdır.
|İlk medrese Nizamül Mülk tarafından yaptınlan | i Nizamiye Medresesi'dir. | Nizamiye medreselerinde dini bilgilerin yanında felsefe, filoloji, matematik gibi dersler de okutulmaktaydı. Bağdat Nizamiyesi dünyadaki ilk on üniversite arasında kabul edilmektedir. İlk Türk-İslâm devletlerinde en fazla gelişme gösteren güzel sanat dalı mimaridir. Türk-İslâm mimarisinin ilk örneklerine türbe, cami ve kervansaray olarak Karahanlılarda rastlanmaktadır. Mimariyle birlikte süsleme sanatları da oldukça gelişme göstermiştir. Bunların yanı sıra halıcılık, minyatür, çinicilik ve seramik yapımı da çok gelişmiştir.
Aristo'nun fikirlerini en iyi açıkladığı için ikinci öğretmen, unvanıyla tanınmıştır. İslâm Felsefesini
-TARIH- 51 
ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TESTİ Uluğ Bey: Astronomi bilgini (heyet cetveli ile yıldızların fihristini yapmıştır) İbni Rüşt (1126-1198): Felsefe, Tıp ve Astronomi üzerinde çalışmıştır. Pozitif bilime çok önem vermiş Rönesans'ın doğmasında etkili olmuştur. Skolastik düşünceyi sarsmıştır. İmam Gazali (1058-1112): İslâm filozofudur. Melikşah zamanda yaşamış, Nizamiye medresesinde ders vermiştir. BÜYÜK SELÇUKLU SANAT ESERLERİ Cami Mescid-i Cuma Gülpâyegan Camii Zavere Camii Medrese Nizamiye Medresesi Türbe K  ümbed-i Ali Cihil Duhteran Herrekân Kümbetleri Demavent Kümbetleri Kümbet-i Surh Sultan Sencer Türbesi
İ  LK TÜRK İSLÂM DEVLETLERİNDE ENLER VE İLKLER
(3 tr LU o tn 1. - Tolunoğulları
Yukarıda verilen devletlerin ortak aşağıdakilerden hangisidir?
E) Aynı bölgede kurulmuş olmaları Büyük Selçuklu Devleti'ne kadar kurulan Türk-İslâm devletleri halifeye bağlı durumdaydılar. Büyük Selçuklu Devleti ise eski Türk hükümdarlık anlayışını devam ettirerek, ülkeyi yönetme yetkisini Tanrı'dan aldıklarını savunmuş ve yetkilerini halifeye devretmemişlerdir. hangisinin Bu durum aşağıdakilerden oluşmasında etkili olmuştur?
E) Örfi hukuk düzeni kaldırılmıştır. Büyük Selçuklu Devleti'nde resmi yazışmalarda Farsça, medreselerde Arapça, halk ve ordu arasında Türkçe konuşuluyordu. Bu durum, Büyük Selçuklularda aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur?
E) Yöneticiler ile halk arasındaki bağların kuvvetlenmesine 52- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-  4. İslam dünyasında önemli bir öğretim kurumu olan Nizamül Mülk tarafından yaptırılan Nizamiye Medresesini aşağıdaki devletlerden hangisi kurmuştur?
E) Karahanlılar Devleti 8. Büyük Selçuklu Devleti'nde, fethedilen toprağın fethedenin malı olması aşağıdakilerden hangisinde etkili olmuştur?
E) Feodal beyliklerin ortaya çıkmasında 5. - Mısır'da kurulan ilk Türk devletidir.
Yukarıda özellikleri verilen Türk Devletleri aşağıdakilerden hangileridir? o S2 UJ
E) Memluklar - Karahanlılar - Tolunoğulları 6. Aşağıdakilerden hangisi, Büyük Selçukluların > uyguladığı ikta sisteminin sağladığı yararlardan biri olarak gösterilemez?
E) Devlete ordu yetiştirilmesi 9. Karahanlılar Devleti aşağıdaki verilen hangi özelliği ile Göktürk Devletinden ayrılır?
E) Türk kültürünü anlatan yapıtlara sahip olması 10. Aşağıda verilen hangi olay, Türk İslam tarihinin başlangıcı olarak kabul edilmiştir?
E) Malazgirt Savaşı  7. İslamiyet'in Hindistan'a kadar yayılmasında etkili olan Türk devleti aşağıdakilerden hangisidir?
E) Selçuklular 11.1. Devlet hazinesinden para harcamadan güçlü bir ordunun oluşturulması II. Üretimin denetim altına alınması
E) Divan örgütünün kurulması -TARIH- 53 12. Hükümdarlara öğüt vermek amacıyla Yusuf Has Hacip tarafından yazılan eser aşağıdakilerden hangisidir?
E) Kutadgu Bilig 17. Celali Takvimi aşağıdaki hangi devlet döneminde yapılmıştır?
E) Uygurlar 13. Büyük Selçuklularda şehzadeleri yetiştirmekle görevli olarak eyaletlere gönderilen görevlilere ne ad verilirdi?
D) Atabey E) Emir-i dad 18. Aşağıdaki eserlerden hangisi Büyük Selçuklular zamanına aittir?
E) Siyasetname 14. Selçuklularda her zaman hükümdarın yanında bulunan ücretli askerler hangisidir? A) Hassa Ordusu B) C) D) E) Tımarlı Sipahiler Cebeciler Müsellemler Türkmenler 15. Şiir tarzında yazılmış eser İslam devrinin Türkçe ile yazılmış en eski belgesidir. Eserde ideal devlet yönetim sisteminden söz edilmiştir. Yukarıda özellikleri verilen eser hangisidir?
E) Divanı Lügatit Türk tn "o ec Ui o m a. o UJ 19. Türk - İslam devletlerinin ortaya koyduğu eserlerden hangisi toplumun sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik degildir?
E) İmarethaneler  16. Selçuklularda uygulanan aşağıdaki hangi sistem ile Osmanlılarda uygulanan tımar sistemi arasında bir ilişki vardır?
E) Yurtluk 20. Çinlilerle Araplar arasında yapılan Talas savaşının dünya kültür tarihi açısından en önemli sonucu aşağıdakilerden hangisidir?
E) Karlukların bağımsızdevletolması 54- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ- ÇÖZÜMLER 1. Soruda verilen devletleri incelediğimizde hepsinin Mısır'da kurulan devletler olduğunu görürüz. Tolunoğulları: Mısır'da kurulan ilk Türk devletidir. İhşitler: Mısır'da kurulan ikinci Türk devletidir. Memluklar: 1250'de Mısır'da kurulmuştur. Eyyübiler: Mısır'da kurulan üçüncü Türk-İslâm devletidir. (Cevap E) 2. İslâm devletleri halifeye bağlı bir siyasi özellik
(C^vap D) 3. Türkçe'nin sadece halk ve ordu arasında
(C9vapA) uu 4. İslâm dünyasında Büyük Selçuklu Devleti devri eğitim §
(Cevap D) 5. Mısır'da kurulan ilk Türk Devleti Tolunoğulları
Orta Asya'da kurulan ilk Müslüman Türk Devleti Karahanlılar'dır. Sultan unvanını kuilanan ilk Türk Devleti Gazneliler'dir. (Cevap B) 6. İkta sisîemi ilk kez Büyük Seiçuklularda asker
(Cevap C) 7. Hindistan'da İslamiyet'in yayılmasında etkili olan
(Cevap D) 8. Selçukiulardaki bu uygulama, beylerin toprak sahibi olmasına ve beyliklerin kurulmasına yol açmıştır. (Cevap E) 9. Karahanlılar Göktürklerden farklı olarak İslamiyet'i
(Cevap D) 10. Taias savaşında Türklerin desteklediği Müslüman
(Cevap D) 11. İlk kez Büyük Selçuklularda asker yetiştirmek
(Cevap B) 12. Kutadgu Bilig Yazarı Yusuf Has Hacib'tir. D9vrin
(Cevap E) 13. Selçuklu ailesinde şehzadeler bir yer9 vali tayin
(Cevap D) 14. Selçuklu ordusu üç9 ayrılmıştır. Bunlar; Hassa ordusu
(Cevap A) -TARİH- 55 
ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ 15. Siyaset Bilgisi anlamına g9İ9n ve yazarı Yusuf Has Hacib olan Kutadgu Bilig İslam dininin 9n eski Türkçe belgesidir. Şiir tarzında yazılmıştır. (C9vap B) 16. Osmanlıdaki dirlik ve tımar sistemi ile Selçuklulardaki ikta sistemi arasında bir ilişki vardır. İkta sistemind9 de topraklar maaş karşılığında veriliyor ve belirli sayılarda ask9r yetiştirilmesi isteniyordu. (C^vap B) 17. Selçuklular döneminde Ömer Hayyam başkanlığında
(C9vap C) 1. Karahanlılar Devleti'nin Türk tarihindeki önemi nedir? (99 DMS OÖ)
E) İlk Müslüman Türk devleti olması 18. Divan-ı Lügat-it Türk ve Kutadgu Bilig; Karahanlılara aittir. Mesnevi; Mevlana'nın eseri olup, Anadolu Selçuklularına aittir. Manas destanı; Kırgızlara aittir. Siyasetname; Selçuklu veziri Nizamül Mülk tarafından sultanlara öğüt v^rmek amacıyla Farsça 'iâ yazılmış bir eserdir. oc (Cevap E) § Karahanlı Devleti Orta Asya'da İslâm dinini resmen kabul ed9n ilk Türk İslâm devletidir. (Cevap E)
 19.0 dönemde türbeler sosyal ihtiyaçların karşılanmasına yönelik yapılmamışlardır.
(Cevap A) 20. Kağıt Çin'de k9ten ve kerrevir gibi bitkilerden yapılıyordu. Talas savaşından sonra 756'da S^merkant'ta Çin dışında ilk kağıt fabrikası Müslümanlar tarafından kuruldu. Kağıt; Irak, Suriye, Mısır, Endülüs yoluyla Avrupa'ya geçmiştir. (Cevap D)
|
Birçok tarikat kurulmuştur. Bunlar; Kadirilik -> Kurucusu Abdulkadir Geylani
l Razi: Kimyagerdir. Sülfürik asidi bulmuştur.