19 YANGI OʻZBEKISTON TALABALARI AXBOROTNOMASI www.in-academy.uz 1-JILD, 8-SON (YOʻTA) Ushbu voqealar bilan parallel ravishda bolsheviklar Turkistonda toʻgʻridan-toʻgʻri
markazga boʻysunadigan sunʼiy hukumat oʻrnatishni maqsad qilgan holda Turkiston xalq
nozirlari kengashi 1918-yilning 19-26-yanvar kunlari oʻtkazilgan qurultoyda Turkiston
muxtoriyatini va Qoʻqondagi hukumat aʼzolarini qonundan tashqari deb eʼlon qildi. Uch kun
oʻtib esa sovetlar muxtoriyatni jismonan yoʻq qilishga kirishdi.
20
Bu razil niyatni amalga
oshirish uchun Turkistonga 11 eshelonda asosan dashnoqlardan iborat qizil askarlar va
artilleriya olib kelindi.
21
Qoʻqon oʻqqa tutildi, dashnoqlar ochiqchasiga talon-tarojlik qilishdi,
ommaviy qatliom uyushtirishdi
22
, odamlarni butun oilalari bilan qilichdan o‘tkazishdi
23
,
oʻnlab mahallalar butunlayin qirib tashlandi, bolalar tiriklayin jodidan oʻtkazildilar
24
. Yurt
qonga botirildi.
Qirgʻindan keyingi Qoʻqon, 1918-yil. Yangi hukumatning iqtisodiy siyosati ham xalqni ayab oʻtirmadi: urushdan keyingi
ocharchilik bilan paxtaning hukumat tomonidan oʻzlashtirilishi natijasida Fargʻona viloyati
aholisining teng yarmi nobud boʻldi. Oziq-ovqat razvyorstkasi xalqni chirqillatib talashga
aylanib ketdi. Gʻalla toʻplovchi vakillar fuqaroning yeb turgan nonini ham tortib olishdan or
qilmadilar. Bolsheviklarning oʻlkada yuritgan mustamlakachilik siyosati va boshqa tadbirlar
natijasida barcha shaxsiy korxonalar davlat ixtiyoriga oʻtkazildi, xususiy mulklar bekor qilinib,
masjidlar, qozixonalar berkitildi. Hosildor yerlar tugatilib, aholini majburiy mehnatga jalb
qilish joriy etildi. Qizil armiyaning bemalol talonchilik va bosqinchilik qilishi uchun imkoniyat
yaratildi.
25
“Yer haqida”gi dekret bahonasida yerlar musodara etilib, odamlar zo‘rlik bilan
20
Shuhrat Salomov. “Turkiston va Janubiy Kavkaz XIX-XX asrlarda”.
21
P. Alekseyenkov. “Qoʻqon muxtoriyati”.
22
Turor Risqulov. “Turkistonda inqilob va mahalliy xalq. Dashnoqlar Fargʻonada nima qilishgan edi”.
23
Shoniyoz Doniyorov. “Muxtoriyat qismati”.
24
Sh. A. Shamagdiyev. “Fargʻona vodiysidagi fuqarolar urushi boʻyicha ocherklar”.
25
J. Abdullaxonov. “Tarki dunyo”.