TüRKİye büYÜk millet mecliSİ fethullahçi teröR ÖRGÜTÜNÜN (fetö/pdy) 15 temmuz 2016 tariHLİ darbe giRİŞİMİ İle bu teröR ÖRGÜTÜNÜn faaliyetleriNİn tüm yönleriyle

Atatürk Havaalanı

Mehmet Şefik Şefkatlioğlu (49)-Tamirci, Türkmen Tekin(52)-Satış Temsilcisi, Hüseyin Kısa (29)-Tornacı, Mahir Ayabak (17)-Garson, Zekeriya Bitmez (57)-Emekli, Ümit Yolcu (20)-Sivil, Serdar Gökbayrak (45)- Polis, Mustafa Direkli (20)-Öğrenci

Muhammet Aksu(39)-Aşçı, Esenler

Emrah Sağaz (27)-İşçi, Esenler

Ahmet Kocabay (28)-İşçi, Esenler

Mete Sertbaş (49)-Muhtar, Acıbadem

Fatih Satır (28)- Bilgisayar Mühendisi, İstinye/İstanbul Borsası

İBB-Saraçhane Bölgesi

İlhan Varank (45)-Akademisyen, Tahsin Gerekli (39)-Tekstil Firması Sahibi, İbrahim Yılmaz (25)- İmam, Murat Kocatürk (35)-Ayakkabı Ustası, Erkan Pala (52)-Emekli, Tolga Ecebalın (27)-Tezgâhtar, Şuayip Şerefoğlu(42)-Esnaf, Yunus Emre Ezer (38), Ahmet Kara(35)-Sivil, Ömer Cankatar(33)-Stajyer Mali Müşavir, Metin Arslan, Adil Büyükcengiz (52), Haki Aras (47)-İşsiz

Çengelköy-İstanbul

Osman Yılmaz (46)-Serbest Meslek, Gökhan Esen (36)-İşçi, Murat Akdemir (27)-Sivil, Burak Cantürk (23)-Öğrenci, Halil Kantarcı (37)-Esnaf, Mustafa Cambaz (53)-Gazeteci, Kader Sivri(42)-Şoför

Boğaziçi Köprüsü-İstanbul

Recep Gündüz(27)-İnşaat İşçisi, Ayşe Aykaç (44)-Ev Hanımı, Jouad Merroune-Konsolosluk Görevlisi Bogaz-Cemal Demir (67)-Esnaf, Şükrü Bayrakçı(31), Şenol Sağman(43), Köksal Karmil (50),Samet Uslu (26)- Muhasebe, Salih Alışkan (47)-İşçi, Mahmut Coşkunsu (43)-İş Adamı, Onur Ensar Ayanoğlu (27)-Vinç Operatörü, Çetin Can (34)- Işıklandırma Şefi, Recep Büyük (38)- Esnaf, Mehmet Yılmaz (45)- Grafiker, Mehmet Ali Kılıç (22)-Öğrenci, Kemal Ekşi (24)-İşsiz, Akın Sertçelik (40)-Sivil, Erol Olçok-Reklamcı, Abdullah Tayyip Olçok (17)-Öğrenci, Muhammet Ambar (39), Lokman Oktay (52)-Elektrikçi, Sevgi Yeşilyurt (51)-Sivil, Onur Kılıç (23)-Taksici, Yılmaz Ercan (39)-Serbest Meslek, Mustafa Kaymakçı (37)-Güvenlik Görevlisi, Timur Aktemur (37)-Döşemeci, Yalçın Aran (36)-Kepçe Operatörü, Şeyhmus Demir (28)-Kurye, Mehmet Karaaslan (40)-Sivil, Askeri Çoban (53), Barış Efe (37)-İşçi, Batuhan Ergin (21)-İşsiz, Münir Alkan(41)-Polis, Servet Asmaz (45)-Seramik Ustası, Burhan Öner (42)-İnşaatçı, Kemal Tosun (49)-Polis, Muharrem Kerem Yıldız (29)-Satış Temsilcisi, Cengiz Hasbal (35)-İşçi

Hasan Kaya (47)-İnşaat Ustası, Fsm Köprüsü-Beykoz

İsmail Kefal (32)-Garson, Fsm Köprüsü Beykoz

Ozan Özen (23)-Polis, Kurtköy Gişeler

İhsan Yıldız (41)-Kaynakçı, Kurtköy Gişeler

Şirin Diril(33)-Şoför, Türk Telekom-Kadıköy

Murat Naiboğlu(39)-Serbest Meslek Türk Telekom-Kadıköy

Sait Ertürk (47)- Mknz.P.Tug.K.Lığı-Albay

Mehmet Şevket Uzun (31)-Borsa İstanbul-Polis

Mehmet Güder (51)- Özel Sektör, Vatan Caddesi

Murat Mertel (40)-İnşaat İşçisi), Türk Telekom Binası

Erdem Diker (30)-Serbest Meslek, Sabiha Gökçen Havalimanı

Fahrettin Yavuz (36)-Serbest Meslek, Mecidiyeköy

Vahit Kaşçıoğlu (42)-Kaynakçı, İstanbul-Orhanlı Gişeleri

Vedat Barceğci (28)-Kuyumcu, Kanal D Ve Cnn Türk Binaları Yanı

Orhun Göytan (36)-Ekonomist, Acıbadem

Muhammet Fazlı Demir (41)-İnşaat Firmasında Ar-Ge Sorumlusu, Üsküdar

İsmail Kayık (55)-Emekli, Kâğıthane

Mahmut Eşit (43)-Dönerci, İstanbul Sultangazi

Halit Yaşar Mine (28)-Uzman Çavuş, Mekanize Tugay Komutanlığı-İstabbul

Halil İbrahim Yıldırım (15)-İşçi Bayrampaşa/İst

Ramazan Meşe (25) Akom – Güzeltepe-İstanbul

Erhan Dündar (21), Habibler

Engin Tilbeç (15), Hasdal Kışlası

Ramazan Sarıkaya (53)-Sivil

Fatih Dalgıç (26)-Polis, Sabancı Polis Merkezi Amirliği

Ferdi Yurduseven (28)-Kurye, Akşemseddin Viyadüğü

Hikmet Baysa (23)-İşsiz, Akşemseddin Viyadüğü

3. 
   Darbe Girişiminin Bastırılmasında Medyanın Rolü
   

Darbe girişimine karşı, medyanın bütüncül bir şekilde milli iradenin yanında yer alması, her türlü hukuksuz ve gayri meşru girişimi topluca lanetlemesi tarihimizde benzerine az rastlanılan bir durum arz etmiştir. Türkiye’nin darbelerle dolu siyasi tarihinde ana akım medya 27 Mayıs’tan 12 Eylül’e ve 28 Şubat’tan 27 Nisan’a uzanan darbe ve e-muhtıra silsilesinde önemli ölçüde darbecileri desteklemiş ve onların sözcülüğünü yapmıştır. 15 Temmuz tarihinde Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) tarafından gerçekleştirilen darbe girişiminde ise medya özgürlüklerin, milletin, milli iradenin ve demokrasinin yanında yer alarak darbenin püskürtülmesinde çok önemli bir işlev yüklenmiştir.

Medyanın halkla aynı safta sergilediği bu onurlu duruş, hain darbe girişiminin akamete uğratılmasını sağlamış ve 15 Temmuz gecesinin kahraman bileşenlerinden birini teşkil etmiştir.

15 Temmuz Darbe Girişiminin Medyaya İlk Yansımaları

15 Temmuz gecesi Boğaz Köprüsü’nün askerler tarafından kapatılması, Ankara’da silah seslerinin duyulması, her iki şehirde jetlerin alçak uçuşlarla sorti yapması bir gerginlik ortamının oluşmasına ve insanların zihinlerinin karışmasına sebep olmuştur. İlk anda gelişen bu olaylar zincirlemesinin adı her ne kadar “darbe” olarak tanımlanmamışsa da, sosyal medya üzerindeki paylaşım yoğunluğu ve akıl yürütmeler, girişimin bir “darbe kalkışması” olabileceğine dair söylentileri beraberinde getirmiştir. Televizyon kanalları da bu süreçte olayın boyutunu çözmeye çalışmış, tam bu noktada saat 23.00’da hükümet kanadından ilk açıklama, A Haber ve NTV’nin canlı yayınlarına bağlanan Başbakan tarafından yapılmıştır. Başbakan Yıldırım bunun TSK içerisinde ana emir komuta zinciri olmaksızın yürütülen kanunsuz bir kalkışma olduğunu ifade etmiştir.

TRT’de Darbe Bildirisinin Okunması

Saatler 00.03’ü gösterdiğinde ise Türkiye için tarihi bir an yaşanmaktadır. O ana kadar darbe girişimin kapsamı ve başarıya ulaşma konusunda yüzeysel değerlendirmelerle bu işin imkansız olduğunu düşünen Türk halkı, bir grup FETÖ mensubu askerlerce TRT’nin işgali ve akabinde TRT’de okunan “darbe bildirisiyle” durumun vahametini düşünmeye başlamış ve medyanın anında haber verme gücünün vatandaşlar üzerinde bıraktığı travmatik etki söz konusu olmuştur. Daha sonra Bakan Süleyman Soylu, vatandaşlar ve sivil toplum örgütlerinin ortak hareketiyle darbecilerden arındırılan TRT, önemli mesajların yeniden topluma aktarıldığı, darbe sürecinin anbean takip edildiği diğer bir merkez haline gelmiştir.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Facetime Üzerinden CNN Türk’e Konuşması

15 Temmuz gecesi Cumhurbaşkanının nerede ve nasıl olduğunun kamuoyunca merak edildiği hummalı saatlerde CNN Türk’ün Ankara Temsilcisi Hande Fırat, son yılların en başarılı gazetecilik örneklerinden birisini sergilemiş, canlı yayına “facetime” uygulaması ile bağladığı Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sanal mikrofon uzatarak Erdoğan’ın çağrısını Türk vatandaşlarıyla buluşturmuştur.³⁵²

Diğer yanda da NTV, sürecin en hararetli anlarında siyasetçileri ve üst düzey askeri yetkilileri canlı yayınına bağlayarak konuşmalarına yer vermiştir. Siyasetçiler, 15 Temmuz gecesi darbe karşıtı ve milli irade vurgulu mesajlarını NTV canlı yayınlarından vatandaşlara iletmiş ve toplumsal bilincin oluşmasına katkı sunmuşlardır. Yayına katılan analistlerin yerinde tespitleri de topluma direnç vermiştir.

Darbecilerin Türksat’ı ve Görsel Medyayı Devre Dışı Bırakma Girişimi

İlk olarak TRT’de korsan bildiri okutan, fakat bunun yansımalarını hesaplayamayan ve darbeye geçit vermeyeceklerini açıktan dile getiren medya organlarının da katkısıyla başarısız olan darbeci unsurlar, daha sonra TÜRKSAT’a yönelmiş ve tüm yayın organlarını kesmek suretiyle medya ve halk arasında büyük bir duvar inşa etmeyi amaçlamış, bu amaç doğrultusunda TÜRKSAT yerleşkesini bombalamış ve helikopterden açılan ateş sonucu burada 2 personel şehit olmuştur.

Medyanın Darbeciler Tarafından Hedef Alınması

CNN Türk’ün yayını silah zoruyla kesilmeye çalışılmıştır. Kısa süre yayın yapılamaz hale getirilmiştir. Bunun yanında FETÖ mensubu askerleri taşıyan bir helikopter A Haber ve Sabah Gazetesinin bulunduğu binaya inmeye çalışmıştır.

Anadolu Ajansı

Anadolu Ajansı 15 Temmuz gecesi yoğun yayın/yayım faaliyetiyle ulusal haber kanallarını beslemiş ve doğru/güvenilir haber akışını sağlayabilmiştir. Ajans bu hayati önemine istinaden darbeciler tarafından ele geçirilmeye çalışılmıştır. Aynı şekilde DHA ve İHA da haber servisleriyle darbecilerin kanlı planlarını kısa sürede deşifre edilmesine destek sağlamış, toplumu doğru haberlerle besleyip, sürecin en iyi şekilde algılanmasını ve atlatılmasını sağlamıştır. 15 Temmuz gecesi mühim bir rol üstlenerek tüm medya kanallarını bir şekilde beslemeyi başarabilen haber ajansları, 15 Temmuz gecesinden sonra da, kanlı girişimi dünyaya en doğru ve güvenilir şekilde ulaştırmak konusunda önemli bir başarı göstermiştir.

Ayrıca, darbe girişimi gecesi camilerden sala okunması ve darbeye karşı direnme çağrısında bulunan Ülke TV ile yaptığı canlı yayın bağlantılarıyla darbe karşıtı bir tavır sergileyen NTV, CNN Türk ve diğer televizyon kuruluşları da darbe karşıtı bir atmosferin yaratılmasında ve halkın motivasyonunun ayakta tutulmasına katkıda bulunmuştur.

7. 
   15 Temmuz Darbe Girişiminin Uluslararası Boyutu
   

Türkiye Cumhuriyeti’nin çok partili hayata geçişinden günümüze uzanan siyasi tarihinin; aynı zamanda, ister doğrudan ister post-modern yöntemlerle olsun, darbeler tarihi olduğu tecrübeyle sabit bir gerçektir. Yine tecrübeyle sabit olan bir başka husus ise, söz konusu askeri darbelerin hemen hepsinde mutlaka uluslararası bir boyutun olduğu gerçeğidir. Bu durum, darbeler tarihimizin teşebbüs aşamasında kalan ancak en cüretkâr ve en kanlısı olarak kayıtlara geçen FETÖ'nün 15 Temmuz 2016 darbe girişimi için de geçerlidir.

Hem 15 Temmuz Darbe Girişimi öncesi, hem darbe girişimi gecesi, hem de daha sonraki günlerde ortaya çıkan belge ve bilgiler FETÖ’nün bu girişimi tek başına yapmadığı ve yapamayacağı, uluslararası farklı odaklardan doğrudan ya da dolaylı destek aldığı hatta bu örgütün başından itibaren dış bağlantılı bir proje olarak oluşturulduğu istikametindedir. Nitekim MİT eski müsteşarı Emre Taner’in "15 Temmuz sadece FETÖ’nün ve grubunun anlayışıyla realize edilmiş faaliyet olamaz, FETÖ’nün boyu kısa kalır. Arkasındaki ortak aklın, küresel aklın göz ardı edilmemesi gerekir" tespiti de bunu doğrulamaktadır.³⁵³ Bulunduğu stratejik konum ve tarihi derinliği ile dengeleri değiştirebilecek güce sahip olan Türkiye’nin hiçbir zaman rahat bırakılmadığı/bırakılmayacağı açıktır.³⁵⁴ Buna Türkiye’nin içinde bulunduğu bölgenin son yüzyıldır paylaşım stratejilerinin odağında yer aldığı gerçeğini eklediğimizde durum daha iyi anlaşılacaktır. Türkiye’nin bağımsız ve çoklu alternatifler üreten bir dış politika geliştirmesi, uluslararası güç odaklarının yani küresel sermayenin ve egemenlerin çıkarlarıyla doğrudan çatışması anlamına gelmiştir.³⁵⁵

Aralık 2010’da "Arap Baharı" olarak tanımlanacak bölgedeki halk ayaklanmalarından Temmuz 2016’da Türkiye’deki başarısız askeri darbeye varan kaotik süreç; Ortadoğu’da bölgesel ve küresel aktörlerin dış politikalarının değişime uğradığı ve bölgesel rekabetin yoğunlaştığı bir zaman dilimini de ifade etmektedir. Bu açıdan, Türkiye’nin dış politikasındaki son yıllarda meydana gelen değişim Türkiye’deki iktidar ile uluslararası egemen güçlerin çatışma alanını genişletmiş ve derinleştirmiştir. Dolayısıyla 7 Şubat 2012’de dershanelerin kapatılmasıyla görünür hale gelen, 15 Temmuz 2016 gecesi yaşanan darbe girişimi ile de yeni bir hal alan FETÖ ile Hükümet arasındaki çatışmada iç politik nedenler olmakla beraber, uluslararası boyut çok daha önemlidir.³⁵⁶

Nitekim dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu FETÖ'nün bu dönemdeki rolünü, "2013 yılı Kasım ayından itibaren, halkın oyuyla hükümet kurmuş olan Başbakanı ve AK Parti’yi yıpratmaya yönelik içerde hükümet muhalifi dışarıda Türkiye muhalifi bütün güç odakları ile işbirliği yaparak ülkemizi istikrarsızlaştırmak pahasına yoğun bir karalama kampanyası başlatılmıştır" şeklinde açıklamaktadır.³⁵⁷

Öte yandan FETÖ'nün AK Parti iktidarıyla birlikte Türkiye’nin değişen dış politikasından rahatsızlık duyduğu alanları tespit, uluslararası egemen güçlerle bu örgütün nasıl birlikte hareket ettiğini anlamak açısından önemlidir. Bu açıdan bakınca FETÖ’nün müdahil olduğu ilk rahatsızlık alanının Filistin-İsrail sorunu olduğu söylenebilir.³⁵⁸ Bu sorunun görünür hale gelmesinde ise “one minute” olayının ardından gerçekleşen Mavi Marmara hadisesi olup bu hadise, örgütün Türkiye’nin özgün ve etkin dış politikasından rahatsız olan çevrelerin kaygılarını tatmin etmeye yönelik en önemli çıkış anı olarak değerlendirilmektedir.³⁵⁹ FETÖ elebaşı, Mavi Marmara hadisesini bu çevrelere verilecek mesaj için uygun bir fırsat olarak görmüş olmalı ki, İsrail'in uluslararası sulardaki kanlı baskınını, Amerikan Wall Sreet Journal gazetesine değerlendirirken "İnsani Yardım Vakfı"nı eleştirerek "İsrail'in onayı olmadan hareket etmek, otoriteye başkaldırıdır" demek suretiyle Birleşmiş Milletler kararlarıyla Filistin topraklarında işgalci olduğu sabit İsrail'i “meşru otorite” ilan etmiştir.³⁶⁰ Davutoğlu'nun ifadesiyle FETÖ elebaşı bu çıkışıyla Türkiye Cumhuriyeti Hükümetine ve onun Başbakanı’na açık bir mesafe ve karşı duruş ortaya koyarak bir anlamda Türkiye’nin Filistin üzerinden kazandığı itibardan rahatsız olan çevrelere yönelik ‘alternatif arıyorsanız ben buradayım’ mesajı vermiştir”.³⁶¹

FETÖ’nün AK Parti hükümetine karşı uluslararası güç odaklarına mesaj vermeye dönük saldırıları, Türkiye’nin Suriye ve İran politikalarında da görülür. Dönemin dışişleri bakanı ve eski başbakanlardan Ahmet Davutoğlu bu durumu şu şekilde ifade etmektedir:

“Suriye ile geliştirdiğimiz yoğun ilişki, Brezilya ile birlikte imzaladığımız Tahran anlaşması, Türkiye-Suriye-Ürdün-Lübnan arasında gerçekleştirdiğimiz bölgesel işbirliği, Türkiye-Sırbistan-Bosna Hersek üçlü işbirliği mekanizması farklı gerekçelerle ABD, AB ve İsrail’deki bazı çevreleri rahatsız etmiştir. Hemen hemen bütün bu konularda bu yapının dış politikamızdan rahatsız olan çevrelerle eşgüdüm içinde eleştiriler getirmiş olması dikkat çekicidir. Önceleri Suriye ile girdiğimiz yoğun ilişkilerden rahatsız olan bu çevrelerin, Suriye rejiminin halkına zulmetmesi sonrasında bu kez de Suriye halkına sahip çıkan politikalarımızdan rahatsız olması ilginç bir örnek teşkil etmektedir. Sayın Cumhurbaşkanımızı, şahsımı ve MİT Müsteşarımızı İran’ın çıkarları adına politika izlemekle, hatta İran ajanlığı gibi gerçek dışı olduğu apaçık ve ancak gülünç olarak vasıflandırılabilecek iddialarla suçlayan bu yapının Suriye politikası söz konusu olduğunda, Esad rejimini destekleyen İran ile aynı hatta buluşması dikkat çekicidir”.³⁶²

FETÖ, MİT tırları operasyonu ve Türkiye Cumhuriyeti devletinin DAEŞ terör örgütüne yardım ettiği propagandası ile uluslararası güç odaklarının çıkarlarına hizmet etmeye devam etmiş ve devletin itibarını zedelemek ve uluslararası platformlarda elini zayıflatmak için her türlü gayreti göstermiştir.

Ancak yine de buraya kadar anlatılanlar, FETÖ ile uluslararası güç odakları arasındaki ilişkiyi, ya da bu ilişkinin boyutunu, Türkiye'ye karşı ortaklaşa operasyon yürüttükleri ihtimalini, 15 Temmuz Darbe Girişimi gecesinden başlayarak uluslararası camianın verdiği tepki kadar net ortaya koymamıştır. Zira 15 Temmuz 2016 günü Türkiye’de gerçekleşen başarısız darbe girişimi sonrası ABD ve Avrupa’da bazı çevrelerin darbeyi destekler tutumu örgütün uluslararası destek ve işbirliği boyutunu net bir şekilde ortaya koymaktadır. Bu bağlamda pek çok örnek vermek mümkündür. Ancak, Foreign Policy dergisinde yayınlanan “Türkiye’deki Darbe Niçin Başarısız Oldu” (Why Turkey’s Coup d’État Failed) başlıklı Edward Luttwak imzalı makale, bu açıdan en dehşete düşürücüsüdür. Analizinde ‘başarılı bir askeri darbe için ne gerekir?’ diye soran Luttwak birinci kural olarak ‘lider öldürülmelidir’ cevabını vermektedir. ³⁶³ Bu bağlamda yazar, Türkiye’deki darbenin başarısız olmasını da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın öldürülemeyişine bağlamaktadır. Ne yazık ki pek çok örnekleri olan bu tür yazılar Türkiye’deki darbe girişimine dair analizler olmaktan çok uzaktır; daha ziyade Recep Tayyip Erdoğan karşıtı bir tutumu sergilemektedir.³⁶⁴

Darbe girişimi sırasında gösterilen “sessizlik”, “darbeden demokrasi çıkarmaya çalışacak” kadar darbe destekçiliğine dönüşmüş, girişimin başarısız olacağı anlaşıldığı andan itibaren de olayın bir “kurgu” olduğu propagandası yapılmaya başlanmıştır.³⁶⁵ Batılı medya ve siyasi lider ve kanaat önderlerinin darbeye açıktan destek vermeye varacak kadar işbirliği içinde olmaları FETÖ’nün uluslararası bağlantılarının ne denli ve derin olduğunun en net örneklerini oluşturur. FETÖ elebaşının halen iade edilmemiş olması ve bu örgüte mensup kişilerin iltica taleplerinin teşvik edilip ilticaların da kolaylıkla kabul edilmesi bu bağlantının devam edeceği kanaatini güçlendirmektedir. Birtakım güç odaklarının bu örgütten beklentilerinin ve örgütün uluslararası kullanışlılığının henüz sona ermediği anlaşılmaktadır.

Ahmet Davutoğlu'nun ifadeleriyle "Batı’nın şarkiyatçı bir mantıkla 15 Temmuz gecesini, savunageldiği ortak insanlık değeri olarak kabul edilebilecek demokrasi ve hukuk düzenine bir müdahale değil, “demokrasi umudu” olarak görmesi ve yansıtması vahim olduğu kadar, FETÖ örgütünün uluslararası plandaki lobi çalışmalarının ve propagandasının başarısını ve desteklendiğini de gösterir niteliktedir".³⁶⁶

2. 
   DARBE GİRİŞİMİ SONRASI ALINAN ACİL TEDBİRLER
   
   1. 
      OHAL İlanı
      

Olağanüstü hâl rejimleri, devletin, normal hukuk düzeninin kuralları ile karşılanmasına imkân olmayan olağanüstü bir tehdit veya tehlike karşısında başvurduğu özel yönetim usulleridir. Olağanüstü hâl rejiminin konusu veya içeriği, ülkelere ve olağanüstü hâl rejiminin çeşidine göre değişmekle beraber, bütün olağanüstü hâl rejimlerinde, bu rejimlerin mahiyeti gereği olarak görülen özellik, idarenin yetkilerinin ve özellikle takdiri yetkilerinin normal zamanlara göre genişlemesi, kişilerin temel hak ve hürriyetlerinde de yine normal zamanlara oranla daha ileri ölçüde sınırlamalar yapılabilmesidir.

15 Temmuz 2016 gecesi Türkiye Cumhuriyeti Devleti olağanüstü hal ilanının gerektirecek ciddi bir durum ile karşı karşıya kalmıştır. Bu nedenle Anayasanın 120. maddesi ile 2935 sayılı olağanüstü Hâl Kanunu’nun 3. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre ülke genelinde 21.7.2016 Perşembe günü saat 01.00’dan itibaren doksan gün süreyle olağanüstü hâl ilan edilmesine, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulunca 20.07.2016 Tarih ve 2016/9064 sayılı kararı ile karar verilmiş, bu Karar Türkiye Büyük Millet Meclisinin 21.07.2016 tarih ve 1116 sayılı kararı ile kabul edilmiştir.

2. 
   KHK Düzenlemeleri
   

Darbe girişimi sonrası alınan en acil ve etkili hukuki tedbirler Anayasamızın 119 ve 120. maddeleri çerçevesinde olağanüstü hâl ilan edilmesi ve 121. maddesi kapsamında kanun hükmünde kararnamelerin çıkarılmasıdır. Bu kararnameler yasa gücünü haiz olmaları nedeniyle, darbe girişiminin etkilerinin kısa süre içerisinde bertaraf edilmesi için kullanılabilecek en etkili idari işlemler olarak uygulamaya konulmuştur.

1. 
   Yargılama Usullerine İlişkin Alınan Tedbirler
   

667 sayılı KHK kapsamında; Türk Ceza Kanununda yer alan devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine, milli savunmaya ve devlet sırlarına Karşı suçlar, Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar ve toplu işlenen suçlar bakımından, olağanüstü halin devamı süresince;

• 
  Gözaltı süresinin üst sınırı otuz güne çıkarıldığı,
  
• 
  Yürütülen soruşturmalar kapsamında görev ve unvan ayrımı yapılmaksızın kamu görevlileri de dâhil olmak üzere bütün şüpheli, mağdur ve tanık ifadelerinin adli kolluk görevlileri tarafından da alınabileceği,
  
• 
  Yürütülen soruşturma ve kovuşturmalarda,
  
  • 
    İfade alma ve sorgu sırasında veya duruşmada en çok üç avukatın hazır bulunabileceği,
    
  • 
    Ceza mahkemelerinde duruşmanın başlamasından önce iddianame veya iddianame yerine geçen belgenin okunabileceği gibi özetlenerek de anlatılabileceği;
    
  • 
    Tutukluluğun incelenmesi, tutukluluğa itiraz ve tahliye taleplerinin dosya üzerinden karara bağlanabileceği;
    
  • 
    Hâkim veya mahkemenin uygun gördüğü durumlarda aynı anda görüntülü ve sesli iletişim tekniğinin kullanılması suretiyle şüpheli veya sanığın sorgusunun yapılabileceği yahut duruşmalara katılmasına karar verilebileceği,
    
• 
  667 sayılı Kanun Hükmünde Kararname kapsamında alınan kararlar ve yapılan işlemler nedeniyle açılan davalarda terörle mücadelenin sekteye uğramaması açısından yürütmenin durdurulmasına karar verilemeyeceği,
  

hususları düzenlenmiştir.

Keza 668 sayılı KHK hükümlerine göre; olağanüstü hal süresiyle sınırlı olmak kaydıyla, olağanüstü hal kapsamında Devletin güvenliğine, anayasal düzene, milli savunmaya ve devlet sırlarına karşı suçlar ile terör suçları ve toplu işlenen suçlar nedeniyle gözaltında bulunan ve tutuklanan şüpheli sayısının fazlalığı, soruşturmanın çok yönlü ve ülke çapında yürütülmesi ve milli güvenliğe yönelik tehditlerin en aza indirgenmesi bakımından bir kısım tedbirler alınmıştır. Bu kapsamda;

• 
  Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından doğrudan yakalama emri verilebileceği düzenlenmiş, yakalama emirleri üzerine yakalanan kişiler için azami 30 günlük gözaltı süresi öngörülmüştür.
  
• 
  Soruşturmaların sonuçsuz kalmasını sağlamak amacıyla yurt içi veya yurt dışında saklanan kişilerin, soruşturma evresinde kaçak sayılacağı düzenlenmiştir.
  
• 
  Tutuklama kararlarına itirazın azami on gün, tahliye taleplerinin ise azami 30 günlük süreler zarfında değerlendirilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
  
• 
  Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde konutta, işyerinde ve kamuya açık olmayan kapalı alanlarda Cumhuriyet savcısının yazılı emriyle arama yapılabilmesi öngörülmüş, Cumhuriyet savcısının kararı ile el koyma işlemi yapılmış ise en geç 5 günlük süre zarfında el koyma işleminin hâkim onayına sunulması zorunlu tutulmuştur.
  
• 
  Askeri mahallerde hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının emriyle Cumhuriyet savcısının katılımı aranmaksızın ve asker kişiler haricindeki sivil kolluk makamları tarafından arama ve el koyma işlemleri gerçekleştirilmesi olanağı getirilmiştir.
  
• 
  Şüpheli veya sanığın milli güvenlik açısından tehdit oluşturabilecek haberleşmesi ile terör faaliyetlerini engellemek amacıyla ve bu amaçla sınırlı olarak yakınları ile yaptıkları görüşmelere ilişkin belgelere el konulabilecektir.
  
• 
  Terör örgütlerinin finansmanında kullanıldığı veya terör suçu kapsamında elde edildiği hususunda kuvvetli şüphe bulunan durumlarda BDDK, SPK, MASAK vb. kurumlardan rapor beklenmeksizin el koyma işlemi gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı, diğer hallerde hâkim veya mahkeme tarafından gerçekleştirilebilecektir.
  
• 
  Avukat kişilerin bürolarında yapılacak aramalarda Cumhuriyet savcısının katılımına gerek görülmemiştir. Bu yerlerde hâkim kararı yanında gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından da arama yapılabilmesine olanak sağlanmıştır.
  
• 
  Bilgisayar ve kütüklerinde arama ve iletişimin tespiti, teknik araçlarla izleme, gizli soruşturmacı görevlendirme gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı kararıyla yapılabilecek ancak bu karar 5 gün içerisinde görevli hâkim onayına sunulmak zorundadır. Karar onaya sunulmadığı ya da hâkim tarafından karar onaylanmadığı durumda tedbir kendiliğinden kalkacak ve elde edilen deliller hükme esas teşkil edemeyecektir.
  
• 
  Milli güvenlik ve soruşturmaların selameti bakımından Cumhuriyet Savcısı tarafından müdafinin soruşturma dosyasını inceleme veya şüpheli ile görüşme yetkisi kısıtlanabilecektir. Ancak, bu süre zarfında ifade alınması yasaklanarak savunma hakkı korunmuştur.
  
• 
  Son olarak delillerin teyidi bakımından zorunlu görülen hâllerde, tutuklu veya hükümlüler hâkim kararı ile geçici sürelerle ceza infaz kurumundan alınabilecektir.
  
• 
  Olağanüstü hal süresince yayımlanan kanun hükmünde kararnameler kapsamında alınan kararlar ve yapılan işlemler nedeniyle açılan davalarda yürütmenin durdurulması kararı verilemeyeceği hükme bağlanmıştır.
  
• 
  Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu değerlendirilen kişi, kurum ve kuruluşlar ile ilgili olarak 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun “yapılmaya teşebbüs edilen ya da hâlihazırda devam eden işlemleri, işleme konu malvarlığının aklama veya terörün finansmanı suçu ile ilişkili olduğuna dair şüphe bulunması üzerine; Başkanlıkça şüpheyi teyit etmek, işlemi analiz etmek ya da gerekli görüldüğünde analiz sonuçlarını yetkili makamlara intikal ettirmek amacıyla yedi iş günü süreyle askıya almaya veya bu işlemlerin aynı süreyle gerçekleşmesine izin vermemeye” şeklindeki hükmündeki 7 günlük sürenin otuz işgünü olarak uygulanacağı,
  
• 
  TCK’nın Devletin Güvenliğine, Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine, Milli Savunmaya ve Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlarla sınırlı olarak, terör örgütlerinin yapısı ve oluşumunun sağlıklı bir şekilde tespiti ve yürütülecek soruşturma ve kovuşturma işlemlerinin hızlandırılması bakımından, şüphelinin aynı olayla ilgili olarak Cumhuriyet savcısı veya Cumhuriyet savcısının yazılı emri üzerine kolluk tarafından yeniden ifadesinin alınabileceği,
  

Düzenlenmiştir.

671 sayılı KHK muvacehesinde; Terörle Mücadele Kanununa 20. maddesinden sonra gelmek üzere eklenen madde ile TCK’da yer alan Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar, Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar, Milli Savunmaya Karşı Suçlar, Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk ile 3713 sayılı TMK kapsamına giren suçlar nedeniyle gerçek veya tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarının uğradığı zararların tazmini amacıyla, şüpheli veya sanıklara ait taşınmazların veya kara, deniz ya da hava ulaşım araçlarının devir ve temlikini veya bunlarla ilgili hak tesisi ya da tasarruf yetkisini kısıtlama imkânı getirilmiştir. Kısıtlama kararı, soruşturma aşamasında sulh ceza hâkimi, kovuşturma aşamasında ise mahkeme tarafından verilebilir. 1 yıl içinde hukuk mahkemesi tarafından şerhin devamına yönelik ihtiyati haciz/tedbir kararı verilmezse şerh kendiliğinden terkin edilecektir.

673 sayılı KHK kapsamında; ceza infaz kurumları ve tutukevleri izleme kurullarının başkan ve üyelerinin üyeliklerinin sona ereceği ve yeniden seçim yapılacağı düzenlenmiş, böylece bu kurullarda görevli üyelerin FETÖ yahut diğer örgütlerle bağlantısı olmaksızın kurulların tamamen bağımsız ve tarafsız üyelerden oluşması amaçlanmıştır.

674 sayılı KHK hükümlerine göre; Adli soruşturmalarda bilişim uzmanlığı gerektiren hususlarda hızlı, tarafsız ve şeffaf bilirkişilik sisteminin sağlanması bakımından Adli Tıp Kurumu bünyesinde Adli Bilişim İhtisas Dairesi kurulmuştur.

Bölge Adliye Mahkemelerinin bir dairesinin hukuki veya fiili nedenlerle toplanamadığı durumlarda başkan tarafından başka dairelerden kıdem ve sıraya göre üye görevlendirmesi yapılabilecektir.

Bölge Adliye Mahkemelerine kanun yolu inceleme talebiyle gelen dosyaların savcılıklarda yığılmasını önlemek ve süratle heyet önüne getirilmesini sağlamak amacıyla Bölge Adliye Mahkemeleri Cumhuriyet Savcılarının yazılı ön görüş verme sorumluluğu yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak Cumhuriyet Savcıları duruşmalara katılacak ve duruşma esnasında görüşünü sunmaya devam edecektir.

Ceza Muhakemesi Kanununda değişiklik yapılarak ağır ceza mahkemelerine soruşturma kapsamında taşınmaz, hak ve alacaklara el koymanın yanında kayyım atama yetkisi de tanınmıştır.

Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanunda değişiklik yapılarak, terör suçlarından hükümlü ve tutuklu olanların, ceza infaz kurumu düzeni ile toplum güvenliğini tehlikeye düşürebileceği, terör örgütü veya diğer suç örgütü üyelerinin örgütsel amaçlı faaliyet ve haberleşmelerine imkân sağlayabileceği, yol, kalınacak ceza infaz kurumu ya da sınav merkezi veya okulda güvenlik açısından sakınca bulunabileceği değerlendirildiği takdirde kurum dışına çıkmaları Cumhuriyet başsavcılığı tarafından kısıtlanabilecektir.

675 sayılı KHK çerçevesinde, olağanüstü hal kanun hükmünde kararnameleri gereğince kapatılan kurum, kuruluş, özel radyo ve televizyonlar, gazete, dergi, yayınevi ve dağıtım kanalları ile bunların sahibi gerçek veya tüzel kişiler aleyhine açılan davaların ve icra takiplerinin husumet şartı gerekçesi ile reddedileceği ve düşürüleceği, bu neviden taleplerin ilgisine göre Maliye Bakanlığı veya Vakıflar Genel Müdürlüğüne iletileceği 30 günlük sürede cevap verilmemesi veya talebin karşılanmaması halinde idari yargıda dava açılabileceği düzenlenmiştir. Böylece uyuşmazlığın idari yolla daha kısa sürede çözümlenebilmesinin yolu açılmıştır. Yine, 15.7.2016 tarihinden olağanüstü halin ilan edilmesine kadar geçen süre zarfında ve olağanüstü halin devam ettiği süre içinde görevden uzaklaştırılanlar hakkında ilgili mevzuatta bu tedbir için öngörülen süre sınırlamasının olağanüstü hal süresince uygulanmayacağı belirlenmiştir.

676 sayılı KHK doğrultusunda, son dönemde özellikle FETÖ nedeniyle yapılan soruşturmalarda şüpheli sayısının çokluğu ve soruşturmaların kapsamı nazara alınarak, örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar bakımından yürütülen kovuşturmalarda, duruşmada en çok üç avukat hazır bulunabileceği düzenlenmiştir.

TCK’nın 220 ve 314. maddesinde sayılan suçlar ile terör suçlarından şüpheli, sanık veya hükümlü olanların müdafilik veya vekillik görevini üstlenen avukat hakkında, bu fıkrada sayılan suçlar nedeniyle soruşturma ya da kovuşturma bulunması halinde müdafilik veya vekillik görevini üstlenmekten yasaklanabileceği belirtilmiş, Ceza Muhakemesi Kanunun 151. maddesinde yapılan bu değişiklik ile tutukluluk şartı yerine şüpheli veya sanık sıfatını almış olan kişiler hakkında bu tedbirin uygulanabilmesi sağlanmış ve müdafilik veya vekillik görevini üstlenen avukat bakımından hakkında bu suçlardan kovuşturma icra edilmesi şartı yerine soruşturma açılması şartı getirilmiştir.

Ceza Muhakemesi Kanununda değişiklik yapılarak, davaları uzatmaya yönelik tanık dinletme taleplerinin reddedilebileceği ve yine müdafinin mazeretsiz olarak duruşmayı terk etmesi durumunda devam edilebileceği belirtilmiştir.

2. 
   FETÖ Üyelerinin Kamudan Tasfiyesi
   

15 Temmuz gecesi yaşanan darbe girişiminin bastırılmasında hemen hemen tüm toplum kesimlerininin rolü bulunmuştur. Tüm milletimiz tek yürek ve tek bilek olara badireyi atlatmayı başarabildik. Ancak özellikle belirtilmesi gereken önemli bir nokta bulunmaktadır. Darbe girişiminin bastırılması çabaları aslında FETÖ mensuplarının son birkaç yıldır kamu kurumlarındaki kritik pozisyonlardan tasfiyesine kadar geri götürülmelidir. Zira çeşitli kamu kurumlarından tasfiye edilen FETÖ mensupları eğer 15 Temmuz gecesi hala görevde olsalar muhtemelen çok daha vahim ve kanlı bir tabloyla karşı karşıya kalabilirdik Nitekim, Komisyon’a bir yazı göndererek soruları cevaplayan Eski Başbakan Sayın Ahmet Davutoğlu konuya ilişkin şunu ifade etmiştir:

“15 Temmuz hain darbe girişiminin akamete uğramasında, o gece milletçe gösterdiğimiz destansı direnişin payı kadar, 17-25 Aralık operasyonlarıyla devlet içine sızmış hain ve işbirlikçi bir yapılanmayla karşı karşıya olduğumuzu fark ettiğimiz andan itibaren sürdürdüğümüz kararlı politikalar belirleyici olmuştur. 17-25 Aralık süreci sonrasında, başta yargı ve emniyet olmak üzere, bürokraside topyekûn ve kararlı bir tasfiye süreci gerçekleştirilmemiş olması durumunda, 15 Temmuz gecesi girişilen hain darbenin çok daha yıkıcı sonuçlar üretmiş olabileceği yadsınamaz.”

Bu yüzden 15 Temmuz hain darbe girişimini FETÖ mensuplarının gerçekleştirdiği anlaşıldıktan sonra bu örgüte üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu değerlendirilen kişilerin kamudan tasfiyesi en önemli hukuki işlem haline gelmiştir. Bu nedenle Bakanlar Kurulunun 2016/9064 sayılı kararı ile 21 Temmuz 2016 tarihinden itibaren tüm ülke genelinde olağanüstü hal ilanından sonra çıkarılan 667 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu değerlendirilen;

a) 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununa tabi personelin, ilgili Kuvvet Komutanının teklifi, Genelkurmay Başkanının inhası, Milli Savunma Bakanının onayı ile,