TüRKİye büYÜk millet mecliSİ

Grafik 181.3.11. YURT DIŞINDA YAŞAYAN TÜRK VATANDAŞLARININ KARŞILAŞTIKLARI AILE BÜTÜNLÜĞÜYLE İLGILI SORUNLAR

Grafik 182.3.10.1. Göçmen Türk Aile Yapısı

Birinci Nesil 1960’lı yıllardan itibaren geçici iş gücü olarak yurtdışına gelmiştir. Bu kişilerin sosyalizasyonları Türkiye’de gerçekleşmiştir. Evliliklerini Türkiye’de yapmışlardır. Kültürel ve dini kodlarına sıkı sıkıya bağlıdırlar. Ülkenin dilini bilme oranı çok düşüktür. Çoğunluk ilkokul mezunudur. Hemşeri ve akraba dayanışması yüksektir.

İkinci Nesil, 2’nci nesil göçmenler göç edilen ülkelerde doğmuş ya da birçoğu hayatının ilk yıllarını Türkiye’de geçirmiş daha sonra aile birleşimi yoluyla göç ülkesine gelmişlerdir. Kültürel değerler ve akrabalık ilişkileri aynı şekilde korunmaktadır. %60 – 90’ı Türkiye’den eş tercih etmiştir. (ithal gelin, ithal damat) İkinci nesil göçmenlerde dil sorununa halen rastlanmaktadır. Aile içi roller farklılaşmaya başlamıştır.

Üçüncü Nesil, Büyük çoğunluk yurt dışında doğmuştur. Sosyalizasyon yurt dışında gerçekleşmiştir. Türkiye’den evlilik oranları düşmüştür. Hâkim kültürden etkilenme görülmektedir. Karma evlilikler görülmeye başlamıştır. Aile yapısında kültürel değişimin etkileri görülmektedir.

Grafik 183.3.10.2. Göçmen Ailelerin Temel Özellikleri ve Yaşanan Değişimler²¹⁵

Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın aile yapısında ve sorunlarında kültürel yapı itibariyle ve içinde yaşanan toplumla yaşanan etkileşimler dolayısıyla farklılaşmalar görülmektedir. Özellikle Avrupa’da yaşayan göçmenlerin aile yapılarını incelediğimizde aşağıdaki sonuçlar ortaya çıkmaktadır.

Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın aile yapılarını incelediğimizde kültürel anlamda farklılıklar ve şu değişimler öne çıkmaktadır.

1. 
   Cinsiyete göre iş/sorumluluk paylaşımı
   
2. 
   Anne, baba, kız çocuk ve erkek çocuk arasındaki iletişim
   
3. 
   Aile, içinde yaşanan toplum ve devlet arasındaki iş/sorumluluk paylaşımı
   
4. 
   Kişinin ve karakterin eğitimde dikkate alınması
   
5. 
   Avrupa ülkelerinin genelinde Yabancılar hukukunda göçmen ailesinin ve kültürel değerlerinin korunması tam anlamıyla güvence altına alınmamış, entegrasyon kavramı adı altında asimilasyona götürecek beklentilere yer verilmiştir.
   

Göçmen aile yapıları incelendiğinde içinde yaşadığı toplumla olan bağları farklı şekillenmiş üç aile yapısı görülmektedir.

İlk grup, toplumdan kendisini soyutlayan, kendisine dışa kapalı bir dünya oluşturarak bu dar çerçevede yaşamını sürdüren, kendisini yaşadığı toplumun tamamen dışında hisseden aile tipidir, bu aile yapısına günümüzde çok nadir rastlanmaktadır. Bu model ailelerde üçüncü nesil çocukların dahi dil sıkıntısı yaşaması ve eğitim sistemine dâhil olamaması, içine kapalı toplumlarda yetiştiği, annelerin dil bilmemesi, çocukların anaokuluna gitmemesi, yerel dildeki medyanın çok az, hatta neredeyse hiç kullanılmaması, buna karşın Türk televizyon ve medyasının yoğun kullanımı gibi sorunlar baş göstermektedir.

İkincisi ise, kendi değerlerini kaybederek hâkim toplumun değerlerini benimsemiş, kültürel asimilasyona uğramış aile yapısıdır. Bu aile yapısına da aynı şekilde nadiren rastlanmaktadır. Bu aile modelinde anavatana ve asli kültür, dil ve dine olan bütün bağlar kaybedilmekte neredeyse gönüllü bir asimilasyon yaşanmaktadır.

Bu iki uç grubun dışında üçüncü bir model ise kendi kültürel ve dini değerlerini muhafaza eden, anavatana aidiyet hisseden ama aynı zamanda içinde yaşadığı toplumla da bir şekilde irtibat kurmayı başarmış ve bu dengenin gözetildiği aile yapısıdır. Türk ailelerin çoğunluğunun bu yapıda olduğunu söylemek mümkündür.

Grafik 184.3.10.2.1. Göçmen Aileler Motivasyonları Ve İnsani Değerleri Açısından Hakim Toplumdan Farklılıklar Göstermektedir

Göçmen aileler yükselme odaklıdır. Toplumsal yükselmeyi ise çocuklarının iyi eğitim almaları üzerinden gerçekleştirmeyi hedeflemektedir, bu sebeple eğitim motivasyonlarının yüksek olduğu görülmektedir. Bu motivasyonun gerçekleşmesine yönelik maddi değerler ve ölçütler önemlidir.

Grafik 185.3.10.2.2. Göçmen Aileler Yerli Toplumun Aksine Akrabalık Bağlarını Korumakta Ve Gözetmektedir

Mekânsal uzaklığa rağmen göçmen ailelerin akrabalık bağlarını dikkatle koruduğu, özellikle kimlik ve kültürün muhafazası için akraba dayanışmasını önemsediği görülmektedir. Yakın çevre ve akrabalar arasında evliliklere (özellikle ikinci nesil göçmenlerde) sık rastlanmaktadır.

Farklı bir etnik kökenden olanların yaptığı evliliklerde artış olduğu görülmektedir. (binationale Familien)

Grafik 186.3.10.2.3. Göçmen Ailesi Kültürlerarası Birçok Soru İşaretinin Ve Bu Bağlamda Tartışmaların Ortaya Çıktığı Bir Yapıdır

Göçmen ailelerin çocuklarının ülkenin yerel okullarına ve anaokullarına gitmesi nedeniyle, ülkenin değer yargıları öğrenilmekte, baskın olan hâkim kültürün etkisi bu çocuklarda hissedilmektedir ve bu, aile içerisinde yaşanan kültürle bir takım çatışmalar ortaya çıkarmakta, aile yapısı, gelenek ve genel değerlerde değişimlere neden olmaktadır.

Grafik 187.3.10.2.4. Göçmen Aileler Günlük Hayatlarının Birçok Alanında Irkçılıkla Karşılaşmakta Ve Yabancı Kökenli Olmanın Dezavantajlarını Yaşamaktadır

Göçmen aileler hâkim toplumun önyargıları, ırkçılık ve yükselen İslam karşıtlığı nedeniyle meslek eğitim yeri, staj yeri, iş ve ev ararken ayrımcılığa maruz kalmaktadır. Araştırmalar yabancı isme sahip kişilerin işe alımlarda daha az tercih edildiğini, ev ararken yabancıların yoğun olduğu yerler dışında ev verilmediğini, firmaların stajyer alırken yerlileri tercih ettiğini göstermektedir.

Uzmanlara göre, günümüzde ırkçılık eskiden olduğu gibi yalnızca biyolojik faktörler ile değil, etnik köken, din, millet gibi faktörler ile de gerekçelendirilmekte, özellikle göçmenlere ve farklı dinden olanlara karşı yaşamın her alanında yer bulmaktadır. Irkçılık sadece günlük yaşamda ve iş hayatında değil, yasalarda, eğitim sisteminde, emniyet birimleri ve adliye gibi kurumsal yapılarda da görülmektedir. Bu uygulamalar yapısal ve kurumsal ırkçılık olarak adlandırılmaktadır.

Bu şekilde günlük yaşamda sürekli karşı karşıya kalınan ırkçılık iki toplum arasında bariyerler oluşturmaktadır.

Grafik 188.3.10.2.5. Bulundukları Yere Ait Olduklarından Her Gün Şüphe Edilmesi Göçmen Ailelerin Motivasyonunu Kırmaktadır

Hâkim kültürün bu önyargı ve ırkçı motivasyonla hareket etmesi, kurumsal, yapısal ve gündelik ırkçılığa karşı, genel geçer yasalar dışında, yeterli yasal iradenin gösterilemeyişi uyum konusunun önündeki en büyük engeldir. Dört kuşaktan beri ülkede yaşayan yaşadıkları ülkenin ayrılmaz bir parçası olan göçmenler için bu anlamda düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.

Hakim kültürde göçmenlere karşı dikkat, korku, önyargılar, güven eksikliği, klişeler ve savunma odaklı (defansif) bir tutum hakimdir.

Sorunları çıkaranların hep yabancılar olması, yabancıların eksik görülmesi, devlet yardımlarının hepsini yabancıların aldığı gibi klişe ve yanlış inanışlar sebebiyle göçmen kökenli bireyler kendilerini kurban olarak hissetmektedir. Bu anlamda hakim kültürdeki birlikte yaşama kültürünün eksikliği birçok araştırmaya konu olmuştur. Medya ve basın da bu algıyı güçlendirmeye yönelik yayın yapmaktadır.

Göçmen ailelerin potansiyeli, kapasiteleri, topluma kazandırdıkları, insani değerleri ve hakim kültür için iyi bir gelecek yatırımı olduğu gerçeği göz ardı edilmektedir.

Grafik 189.3.10.2.6. Hakim Kültürün Bakış Açısına Göre Göçmen Aileler Toplumun Alt Sosyal Tabakasını Oluşturmaktadır

Hâkim kültürün bakış açısına göre göçmen aileler toplumun alt sosyal tabakasını oluşturmaktadır. Nitelik olarak incelendiğinde özellikle birinci ve ikinci nesil göçmenlerin daha çok hizmet sektöründe vasıfsız eleman ve işçi olarak istihdam edilmekte oldukları görülmektedir. Bu sebeple göçmenler ekonomik kriz ya da pazar dalgalanmaları durumunda işten çıkarılmaları en muhtemel gruptur, dolayısı ile göçmenler yerlilere göre neredeyse iki katı işsizlik tehdidi altındadır. Bu da fakirlik sınırının altına düşme tehlikesini beraberinde getirmektedir. Bu fenomen uzmanlar tarafından göçmen çocukların gelişim, hayat şartları, eğitimi ve geleceği için bir tehdit unsuru olarak değerlendirilmektedir.

Buna karşın göçmen ailelerin eğitim motivasyonu ve daha iyi bir gelecek beklentisi neticesinde ilk nesillerde görülen dil sorunu konusunda ciddi bir mesafe kat edilmiş, 3. ve 4. Nesil gençlerde üniversite eğitimi alma oranı artmıştır.

Bu varsayımın daha çok birinci ve ikinci nesil göçmenler için geçerli olup, üçüncü ve dördüncü nesillerde hala var olmakla birlikte büyük oranda değiştiği görülmektedir.

Bu anlamda ilgili ülkelerdeki medya yayınlarının ve bakış açısının değişmesi, önyargıların yıkılması için birçok kapsamlı çalışmaya ihtiyaç vardır. Önyargı oluşturan değil, önyargıları yıkacak yayınlara ihtiyaç duyulmaktadır. Birçok ülkede göçmen toplumun en alt tabakayı temsil etmekten uzak, kendi orta tabakasını oluşturmuş, işveren konumuna gelmiş, girişimci ve motivasyonu yüksek bireylerden oluştuğu bir gerçektir.

Grafik 190.3.10.2.7. Eğitim Seviyesi Yükselmiştir

Alman Federal İstatistik Enstitüsünün 2013 verilerine göre göçmen kökenli her üç kişiden biri lise ve meslek lisesi mezunudur, verilerde bu oranın %30 olduğu görülmektedir. Göçmen kökenli olmayanlarda ise % 28,5’la bu oranın daha düşük olduğu görülmektedir. 2014 verileri incelendiğinde Göçmen kökenliler arasında mezuniyeti olmayanların oranının %10 olduğu görülmektedir. Bu aynı zamanda göçmen kökenli toplumun % 90’ının bir okul mezuniyeti olduğunu göstermektedir. Bu anlamda birinci nesil ile üçüncü ve dördüncü nesil arasında oluşan bu eğitim seviyesi farkından söz etmek mümkündür.

Grafik 191.3.10.2.8. Dil Konusunda Yaşanan Sıkıntıların Şekli Değişmiştir

Birçok ailede iletişim anadilde gerçekleşmektedir. Bunun yanı sıra literatüre “patchwork dil” olarak da bilinen, her iki dilin de yarım bilinmesi ve ikisi arasında geçişlerle tamamlanan bir dilden bahsetmek mümkündür. Ancak 3’üncü ve 4’üncü nesilde evde konuşulan dil ağırlıklı olarak bulunulan ülkenin dili olmaya başlamıştır. Bu durum anadilin değişimini ve geniş aile bireyleri düşünüldüğünde iletişim ve hatta kültür çatışması sorunlarını beraberinde getirmektedir.

Grafik 192.3.10.2.9. Göçmen Ailelerde Yetişen Gençler Aidiyet Ve Kimlik Konusuyla Meşgul Olup Bu Anlamdaki Soru İşaretleriyle Erken Yaşlarda Muhatap Olmaktadır

Üçüncü nesil göçmen çocuklar göç edilen ülkede dünyaya gelmiş ve yetişmiş çocuklardır. Bunların ebeveynleri de ülkede doğmuş, ya da küçük yaşlarda aile birleşimi yoluyla göç etmişlerdir. Bu çocuklar orada okumaktadırlar ve okul şartları ve muhatap kaldıkları eğitim ve kültür ebeveynlerine göre daha farklıdır.

Grafik 193.3.10.2.10. Aileler Küçülmekte Ve Doğum Oranları Düşmektedir. Ebeveyn Çocuk İlişkisi Değişime Uğramaktadır

Yapılan araştırmalara göre ilk nesille karşılaştırıldığında göçmen ailelerdeki doğum oranlarının düştüğü görülmektedir. Anne babaların çoğunun 2-3 çocukları vardır.

İstatistiklere göre 1991 yılında 43.971 olan doğum sayısının, 2013 yılında sadece 12.607 olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra evli olmayan anne sayısında artış görülmektedir.

Grafik 194.3.10.2.11. İkinci Nesil Göçmen Ailelerde Tek Çocuk Oranı Birinci Nesille Kıyaslandığında 4 Katına Çıkmıştır

5 ve daha fazla çocuklu ailelerin oranının birinci nesilde %45 olduğu görülürken, ikinci nesilde yarı yarıya azalarak %20,5’e düştüğü görülmektedir. 1990 yılı sonrasında ise doğum oranları gözle görülür şekilde düşmüştür.

Bunun yanı sıra ailelerde ebeveyn çocuk ilişkisi anlamında da bir takım değişiklikler görülmektedir.

Birinci ve ikinci nesilde görülen otoriter ebeveyn profilinin değişime uğradığı, anne baba ile çocuk ilişkisinin daha duygusal bir ilişki biçimine dönüştüğü, örneğin eğitim konusunda babaların da insiyatif almaya başladığı, boşanma durumlarında babaların da velayet ve bakımı üstlendikleri görülmektedir. (Buna karşın birinci ve kısmen de ikinci nesil ebeveynler daha çok aile birleşiminin geç gerçekleşmesi nedeniyle parçalanmış- ayrı yaşayan ailelerden oluşmaktaydı.)

Grafik 195.3.10.2.12. Özellikle İkinci Nesil Göçmenlerin Büyük Çoğunluğunun Eşini Türkiye’den, Hatta Türkiye’de Yaşayan Akrabaları Arasından Seçtiği Görülmektedir (İthal Gelin, İthal Damat)

Özellikle ikinci ve üçüncü nesil göçmenler arasında yurtdışında yaşayan Türkiye kökenli ailelerin çocuklarını Türkiye’den bir yakınıyla evlendirme geleneği oluşmuştur. Sosyal bilimciler tarafından bu evlilikler yeni bir göç kategorisi olarak ele alınmaktadır. Batı Avrupa ülkeleri kendi ülkelerine yönelik göçü önleyebilmek amacıyla her geçen gün aile birleşimi şartlarını zorlaştırarak yeni önlemler almaktadır.

Grafik 196.3.10.3. Yurt Dışındaki Türklerin Aile Eksenindeki Sorunları

Grafik 197.3.10.3.1. Aile Ataşeliklerinin Eksikliği

Yurt dışındaki vatandaşlarımızın aile eksenli sorunlarıyla ilgilenecek ve ilgili kurumlarla gerekli koordinasyonu sağlayacak aile ataşeliği eksikliği tespit edilmiştir. Bu itibarla kurulmasına başlanan aile ataşeliklerinin hızlı bir şekilde yaygınlaştırılması vatandaşlarımız tarafından talep edilmektedir. Ataşeliklerdeki görevlilerin çalışacakları ülkenin sistemini yakından bilen 2’nci ve 3’üncü nesil bireyler arasından seçilmesinin sorunların tespiti ve çözüm önerilerinin üretilmesinde daha etkili olacağı doğrultusunda ağırlıklı görüşler beyan edilmiştir.

Grafik 198.3.10.3.2. Yurtdışında Yaşayan Vatandaşlarımızla İlgili Bilimsel Araştırmaların Eksikliği Sorunu

Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın aile sorunlarının bir kısmının Türkiye’deki ile örtüşebildiği bir kısmının ise Türkiye’dekinden ayrıştığı gözlemlere dayalı olarak belirtilmektedir. Bu farkların neden kaynaklandığı tam olarak tespit edilmiş değildir. Bu itibarla yurtdışındaki Türk ailelerin sosyal ve kültürel anlamda ayırt edici özelliklerinin tespiti için uzun soluklu ve bilimsel temellere dayanan araştırmaların yapılması, sahayı bilen uzmanlar tarafından yerinde bir öneri olarak dile getirilmiştir. Veri eksikliği nedeniyle sorunların boyutu tam anlamıyla tespit edilememektedir ve böylece çözüm önerileri de eksik kalmaktadır.

Grafik 199.3.10.3.3. Bazı Uygulamaları İtibariyle Aile Bütünlüğünü Tehdit Eden Gençlik Dairelerinden Kaynaklı Sorunlar

Gençlik Daireleri sadece suiistimal edilen veya aşırı ihmal edilen çocuklarla ilgili ciddi vakaları takip etmemektedir. Ergenlik dönemindeki aile ile yaşanan çatışmalar (yaşam tarzına ilişkin veya başka hususlar) da Gençlik Dairelerinin görev alanına girebilmektedir. Bu süreçte çocuğun gelişiminin tehlikeye girdiği düşünülerek çocuk Gençlik Dairesi tarafından izlemeye alınabilmektedir. Küçük yaştaki çocuklar hakkında doktorlar tarafından da Gençlik Dairelerine ihbar yapılabilmektedir. Gençlik Dairesine yapılan her türlü ihbar ciddiyetle takip edilmek zorundadır. Zira herhangi bir ihbarı takip edilmez ve ihbara konu çocuğun başına bir iş gelirse, Gençlik Dairesi yetkilileri idari ve cezai anlamda sorumlu tutulabilmektedir.

Gençlik Daireleri (operasyonu gerçekleştiren kurum olarak) ailelerinden aldıkları çocuklardan 12 yaş üzerinde olanları yurtlara yerleştirebilmektedir. Bu yurtlar ailesinden alınan çocuk Türk olsa dahi, kendi kültürel ve dini atmosferinden uzak yurtlar olmaktadır. Bu nedenle Türk toplumunun acilen yurt kurması gerekmektedir. Ancak gerek bu yurtların açılması gerekse bu yurtların Gençlik Daireleri tarafından kabul görerek buralara Türk çocukların yerleştirilmesi konusu uzun bir bürokratik süreci beraberinde getirmektedir. Bu noktada kurumsal direniş ortaya çıkabildiğinden üst düzeyde bir lobiye ihtiyaç duyulduğu anlaşılmaktadır.

Gençlik Dairelerinin ailelerinden aldığı küçük yaştaki çocuklar açısından ise, Türk koruyucu aile ihtiyacı gündeme gelmektedir. Koruyucu aile sayısının ihtiyacı karşılamak açısından oldukça yetersiz olduğu STK ve uzmanlar tarafından dile getirilmiştir. Bu sorunun çözümünde farkındalık ve kampanya çalışmalarının başlatılması gerektiği değerlendirilmektedir.

Vatandaşlarımızın gençlik dairesi uygulamaları konusunda yeterince bilgi sahibi olmaması kimi zaman gereksiz korkuları, yanlış davranışları beraberinde getirmekte ve sonuç olarak küçük sorunlar aşılmaz bir şekle bürünmektedir. Ailelerin Gençlik Daireleri ile kurduğu ilk ilişkinin çatışmalı olduğu durumlara da rastlanmaktadır. Hem yanlış korku ve davranışların giderilmesi hem de bu kurumlarla muhatap olunduğunda sağlıklı bir iletişim kurulabilmesi açısından vatandaşlarımızın Gençlik Daireleri hakkında bilgilendirilmeleri önem arz etmektedir.

Gençlik dairelerinin birlikte çalıştığı dernekler bulunmaktadır. Bu derneklere Türklerin katılımı da mümkündür. Ancak Türk kültür, örf ve adetlerini gözeten ve Gençlik Daireleri ile çalışan derneklerin çoğalmasının hedeflenenler açısından elzem olduğu değerlendirilmektedir.

Gençlik dairelerinin de içerisinde yer aldığı çocuk bakım sisteminin en temel sorunu çocuğun yararı ilkesinin velayet hakkına nazaran ölçüsüz bir şekilde öne alınmasıdır. Bu durumun somut negatif çıktısı, sorunların çözümü sürecinde ailenin bütünüyle dışlanmasıdır. Bunun yanı sıra, uygulamaların karmaşıklığı ve tüm uygulamaları kapsayan çatı bir mevzuat düzenlemesinin bulunmaması diğer bir sorunlu alandır. Ülke vatandaşları nezdinde dahi şikâyete konu olabilen bazı uygulamalar farklı kültür ve dil pratiklerine sahip Türkiye kökenli aileler açısından katmerli bir sorun haline gelmektedir.²¹⁶

Grafik 200.3.10.3.4. Tanıma ve Tenfiz Konusu

Yurtdışındaki boşanma, miras gibi davalarına ilişkin kararların²¹⁷ Türkiye’de de hüküm ve sonuç doğurabilmesi için Türkiye’de tanıma ve tenfiz davaları açılması gerekmektedir. Belirli bir maddi külfeti olan ve çoğunlukla uzun takip süreçleri gerektiren süreçteki sorunların giderilmesi vatandaşlarımız tarafından talep edilmiştir. Milletlerarası usul hukukuna ilişkin bu sorunların çözümüne matuf olarak, YTB’nin ve Adalet Bakanlığı ile kanun taslağı çalışmalarını yürüttüğü ve yakın bir süre zarfı içinde kanun tasarının hazırlanacağı bilgisi aktarılmıştır.

Grafik 201.3.10.3.5. Ayrımcı Uygulamalarla Karşılaşılması Sorunu

Vatandaşlarımızla gerçekleştirilen görüşmelerde, sahip olunan kültürel farklılıkların birer ayrımcılık vesilesi olarak önlerine çıktığı bilgisi aktarılmıştır. Bu noktada vatandaşlarımız yaşadıkları ülkede kendilerini 2’nci sınıf vatandaş olarak hissettiklerini ifade etmiştir.

Bazı vatandaşlarımızın ifadesine göre, ayrımcılık eğitimden ceza hukukuna kadar pek çok alanda hissedilebilmektedir. Sözgelimi kültürel önyargıdan ötürü ceza gerektiren eylemler Türk vatandaşları tarafından işlendiğinde hukuki açıdan farklı bir şekilde nitelendirilebilmektedir. Bir Alman eşini öldürdüğünde “cinayet” olarak nitelendirilen suç; Türk işlediğinde “namus cinayeti” olarak nitelendirilmekte ve böylece daha ağır cezaların söz konusu olabildiği ifade edilmiştir.

Grafik 202.3.10.3.6. Alkol ve Bağımlılık Yapıcı Madde Kullanımı Alışkanlığı ile Kumar Gibi Zararlı Alışkanlıklardan Türk Toplumunun Korunması Sorunu

Bazı STK temsilcilerinin ifadesine göre, kumar alışkanlığı Türk toplumunda son 10 yılda tırmanan sorunlardan birisidir. Özellikle gençler arasında görülen bu sorun aile içi çatışmalara ve huzursuzluklara yol açmaktadır. Alkol ve uyuşturucu bağımlılığının da gençler açısından tehdit edici bir boyuta ulaştığı belirtilmiştir. Bu sorunların çözümü adına bazı ailelerin oğullarını “doğru yola” teşvik için “ithal gelinlerle” evlendirme yoluna başvurduğu öğrenilmiştir. Yurtdışında yaşamanın merakı veya başka sebeplerle bu evliliği kabul ettiği ifade edilen kadınlar bu evliliğin en büyük mağduru olmaktadır.

İthal gelin ve ithal damattan kaynaklanan bir başka durum ise, yeni evli çiftlerin yaşadığı uyum sorunudur. Türkiye’de büyümüş bir gencin bir kelimeye yüklediği anlam ile Hollanda’da büyümüş bir Türk gencinin aynı kelimeye yüklediği anlamlar dahi farklılık gösterebilmektedir. Bu durum evliliğin henüz başındayken iletişim sorunlarını beraberinde getirmektedir.

Grafik 203.3.10.3.7. Dil ve Eğitim Sorunu

Almanya ve Hollanda’daki ilk kuşaklar arasında bulunduğu ülkenin dilini yeterince bilmemek bir sorun olarak ortaya çıkarken (özellikle 4’üncü kuşaktan itibaren) yeni kuşaklarda Türkçe bilmeme sorunu görülmektedir. Yeni kuşaklar açısından anadilin Türkçe olmaması çocuk ve gençlerdeki gelenek, görenek ve normların değişmesini beraberinde getirmektedir. Bu durumun aidiyet ve aile bağlarına ciddi zarar verdiği, zira Avrupa’daki kültürün “biz”den çok “ben” odaklı olduğu ifade edilmiştir.

Hollanda’da okullardan Türkçe dersinin kaldırılmasının Türk çocuklarında akademik anlamda gerilemeye neden olduğu ifade edilmiştir.²¹⁸ Okul dışında Türkçe öğretebilecek öğretmen eksikliği de bir diğer sorun olarak dile getirilmiştir.

Eğitim alanında özellikle bireylerin kimlik gelişimi destekleyen önlemlerin alınması gerekmektedir. Türk çocuklarının eğitim seviyelerini ileri aşamalara taşıması açısından teşvik edilmesi ihtiyacı bulunmaktadır.

Yapılan toplantılarda Türk toplumunun hem kendileri hem de çocukları için dil ve eğitim konularına geçmişte yeteri kadar önem vermediğine dair özeleştiri yaptığına şahit olunmuştur. Toplantıda ifade edilen “biz memlekette çok güzel evler yaparken çocuklarımızın eğitimini ihmal ettik.” sözünde bu özeleştiri somutlaşmaktadır. Yurt dışındaki cami ve dernek binalarının bağışlarla yapılıyor olması vatandaşlarımızın organizasyon ve maddi gücünü ortaya koymaktadır. Dolayısıyla bilinç ve farkındalık düzeyinin gelişmesine bağlı olarak eğitime yapılan yatırımların zannedildiğinden daha kolay bir şekilde artırılabileceği düşünülmektedir.

Grafik 204.3.10.3.8. Aileye Yaklaşımdaki Kültürel Farklılıklar ve Türk Uzman İhtiyacı

Avrupa’daki kültürel yapı ve sistemin kodları anlaşamayan çiftlerin boşanmalarını hızlandırmak üzerine kuruludur. Boşanmalar Avrupalılar nezdinde hayatın olağan akışında karşılaşılan fazla önemsenmeyecek bir olgudur. Sistem sadece boşanma sonrası ortaya çıkan olası sorunları (mal paylaşımı ve velayet sorunu) çözüme kavuşturmaya odaklanmıştır. Türk kültürel yapısı ise bu durumdan farklı olarak, aileyi bütünlüğünü önemsemekte ve boşanmayı son başvurulan önemli bir karar olarak görmektedir. Bu doğrultuda aile danışmanlığı hizmetlerinin Türk kültürel yapısına aşina uzmanlar tarafından verilmesi önem kazanmaktadır.

Ergen ve gençlerin psikolojik danışmanlığı da kültürel farklılıktan ötürü sorun teşkil edebilmektedir. Söz gelimi ailesi ile anlaşamayan Türk bir genç kıza Alman psikolog ayrı yaşamasını tavsiye edebilmektedir. Hâlbuki genç kız ailesi ile birlikte yaşamayı ancak bu süreçte karşılaştığı sorunların çözüme kavuşturulmasını arzulamaktadır. Bu noktada Türk kültürel yapısını, örf ve adetlerini bilen uzman ihtiyacı yeniden gündeme gelmektedir.

Aileye ilişkin kültürel farklılıklar sadece Türk toplumu ve Avrupa toplumu ikiliği üzerinden anlamanın yanlış olacağı doğrultusunda görüşler ifade edilmiştir. Bu minvalde Türkiye’nin ve dolayısıyla Avrupa’daki Türk toplumunun yaşadıkları topluma nazaran oldukça heterojen olduğu dile getirilmiştir. Türkiye’nin doğusu, batısı, kuzeyi ve güneyi ile kültürel anlamda çok geniş bir çeşitliliği barındırdığının altı çizilmiştir.

Grafik 205.3.10.3.9. Medyanın Toplum Değerlerini Aşındırıcı Etkisi

Vatandaşların ifadelerinden Türk televizyon kanallarının yoğunlukla izlendiği anlaşılmaktadır. Evlilik programları ve bazı dizilerin toplumun ve ailenin değerlerini aşındırıcı etkilerde bulunduğu ve bu konuda önlem alınması gerektiği yönünde bazı vatandaşlarımız görüş bildirmiştir.

Grafik 206.3.10.3.10. STK’ların Sorunları ve Sosyal Yardım Çalışmaları Gerçekleştiren Çatı Kuruluşu İhtiyacı

STK’ların nitelikli insan gücüne kavuşturulması ve kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesi ortak bir sorun olarak belirmekledir.

Almanya’da sosyal yardımları dağıtan ve devasa bütçeleri bulunan 6 çatı kuruluş bulunmaktadır. Bunlar arasında Türk veya Müslümanları temsil edecek bir dernek bulunmamaktadır. Bundan ötürü Türk vatandaşları sosyal yardımların sosyal yardımların dağıtımında Türk vatandaşları ve Türkiye kökenliler söz sahibi değildir. Bu eksikliğin giderilmesi ivedilik ve büyük önem arz etmektedir.

Diğer tarafların STK’ların koordinasyonsuzluğunun bir sorun olarak görülmesi gerekmektedir. Söz gelimi Hollanda’da 4 büyük cemaat ve 1472 tane dernek/vakıf olmasına rağmen ortak sorunlara bireysel çözümler üretme konusunda ısrarcı bir tutum olduğu bilgisi heyetimize aktarılmıştır. Bu grupların ortak hareket ederek yaşanılan ülkenin sistemi ve kurumsal yapısı dâhilinde sorunların çözümü konusunda adımlar atılmasının olumlu olacağı yönünde fikirler ifade edilmiştir.