TüRKİYE’ deki namus cinayetleriNİn dinamikleri

4E. Bekar Bir Kızın Bir Erkekle İlişkisi

Bu kategoride 25 vaka yer almaktadır, bunların yarısı cinayetle sonuçlanmış, ya genç kız ya erkek ya da her ikisi öldürülmüşlerdir.

“İlişki kurmak” olarak nitelendirilen hareketler birbirinden çok farklıdır; cinsel ilişki olabilir, kız ve erkek birlikte görülmüş olabilir (etrafta dolaşırken, bir kafede, sokakta yürürken vb.), kız aşık olabilir vb. Görüşülen kişilerin anlattıklarına göre, bunların hepsi namusa aykırı davranış olarak adlandırılmaktadır:
“…Heralde, erkeğin teklifiyle işte bi tur atalım, arabayla, bi gezelim, teklifiyle, kızın arabaya binmesi ve tekrar arabayla geri, köye bırakılması üzerine, işte artık bu, hani, namussuzluktur, nasıl bi kız bi erkekle çıkar düşüncesiyle, kız, bi iki hafta içinde hemen öldürülüyor. Erkekse bir yıl sonra…” (Şanlıurfa, kadın, 31 yaşında, yüksekokul mezunu, Siverekli)
Ancak, bekar genç kızların evlendirilme şansı daha fazla olduğundan, ölümden kurtulmak mümkün olabilmektedir. Eğer (aşağıdaki vakada olduğu gibi) evlilik söz konusu değilse, o zaman namusu kurtarmanın tek yolu öldürmektir.
“İş pişmiş, testi kırılmış. Kız, 3-4 aylık hamile, artık anası gizleyemez hale gelmişler, aileye intikal etmiş. Karnına basmışlar, ana içeride, ne yapmışlarsa çözememişler, onu çözseler, bir akrabalarını şeyini bulup nikahlayıp, kapatacaklar. Şimdi olay meydana, açığa çıktı. Şimdi açığa çıktı. Bu kızı bozan da 40 yaşında. Bir evlilik yapmış, bir işe yaramaz bir adam. Evlilik yapmış, iki çocuğu olmuş evlilikten; kızın babası, bakamıyor, bir iş elinden gelmiyor, kızın babası kızını elinden almış, sürmüş bunu. “Kızıma ben bakarım” demiş. “Çocuklarına da”. Bir evlilik daha yapmış, ondan da iki çocuğu var, ona da bakamıyor, gelmiş tarlada ırgatlık ediyor, şimdi gelmiş, adama diyor ki, “Bana nikah yapsın” şimdi adam diyor ki, “Ben sana bunu nikahlıyım. Fakat ben çevreme, eşime, dostuma ne söyleyim? Ne diyim? Senin hangi özelliğine ben bu kızı vereyim? Bir tane evlilik yapmışsın, gitmiş, ikinciyi yapmışsın, besliyemiyorsun, gelmişsin benim tarlamda şey yapıyorsun, ırgatlık yapıyorsun. Ben şimdi kızımı, ben varlıklı, hali vakti yerinde bir aşiret lideriyim. Bunu nasıl sana vereyim? Yani bana ne derler?” Tabii kızın kardeşleri onu öldürdüler.” [Bu öyküde ailenin kızı öldürmeyi denediği ama kızın kurtulduğu ve ailenin kızın peşinde olduğu aktarılmıştır.]

(Şanlıurfa, erkek, 55 yaşında, üniversite mezunu)

Kızlar, özellikle hamile kaldıkları zaman veya etrafta olayla ilgili çok fazla dedikodu olduğunda ölümle cezalandırılıyorlar. Böyle durumlarda kızın ailesinin toplum içinde başı dik dolaşması zorlaştığından aile namusunu temizlemek için birşey yapmaları gerektiğini hissediyorlar.
Diğer taraftan, görüşme yaptığımız kişilerden bazıları kızların öldürülmesine kesin olarak karşı olduklarını ve bu gibi durumlarda kızların evlendirilmesinin iyi bir çözüm olduğunu düşünüyorlar. İçlerinden biri aşağıdaki öyküyü anlattı:
“…Bi arkadaşım vardı. Bi kız arkadaşı vardı seviyodu… Sonra, bir gün duydum ki, beraber yakalamışlar. Yatakta tabi ki yakalamışlar. (…) (Kız öldürülür, erkek halen saklanmaktadır.) Ama, öldürme işi, yani biz o, yani biz, khınadık yani onları. Helbuki medem birbirini seviyorlardı, medem böyle bir durum da başlarına gelmişti, hiç kendinizi rezil etmeden, çünkü bunlar sonuçta da birbirini seviyor. Çağaracaktın, “medem sen bu işi yaptın”, kimse duymadan, bunu bi, evlendirecektiniz, güzel bi şekilde.

- Kimse duymadan dediniz, birisi duyarsa, çevre duyarsa iş değişir mi?

-Yav çevre duyarsa, bu yarın çünkü bunlar ev kuracaklar. Yani bi, yuvaları olacah. Yani en azından arkadaşları tarafından kınanabilirler, ayıplanabilirler. Yani o açıdan söylüyorum.” (Şanlıurfa, erkek, 35 yaşında, ilkokul mezunu, doğma büyüme Şanlıurfalı)
Bu tür vakalarda, kızın ailesinin hem kendi kızlarını hem de ilişkisi olan erkeği öldürdükleri, erkeğin ailesinin işe karışmadığı gözlemlenmektedir. Namusun kadın üzerinden tanımlanıyor olması nedeniyle, bu tür durumlar, kızın ailesinin namusunu ilgilendirmekte, erkeğin ailesi bundan etkilenmemektedir.
Cinayet ile sonuçlanmayan aşağıdaki vakalarda ise değişik faktörler rol oynadığı ve farklı cezaların uygulandığı görülmektedir.

• 
  Kızın annesi ve kız kardeşleri, kızın öldürülmesine şiddetle karşı çıkıp izin vermemişler ve aşiretten dışlanmışlardır.
  
• 
  Kız, amcasının oğluyla birlikteyken (cinsel ilişki yok) erkek kardeşi tarafından görülmüştür. Her ikisi de aileleri tarafından dövülmüştür ve aileler birbirine düşman olmuştur.
  
• 
  Kız, pencereden sevgilisiyle konuşurken görüldüğü için intihar etmiştir.
  
• 
  Bir erkek ile cinsel ilişkiye girip, onunla herhangi bir neden ile evlenemeyeceklerini anlayan kızlar yaşadıkları kenti terk etmekte veya korunma için çeşitli kuruluşlara başvurmaktadırlar.
  

Evlenme ile sonuçlanan vakaların mutlu sonla bittiğini söylemek de mümkün değildir. İlk olarak, çiftin, özellikle de kızın ölümle tehdit edildiği uzun süren endişeli bir dönem vardır; bu dönemde toplumdaki aşiret liderleri, topluluk liderleri, bazı önemli kişiler veya STK’lar olayın çözümü için arabuluculuk yapabilirler. Kızın evlenmesi ile çözümün sağlandığına karar verilen durumlarda bile, kadın hamile ise kürtaja zorlanması, çiftin yaşadıkları yeri terk etmeye zorlanması, genç kadının ilişki kurduğu kişinin resmi nikahsız olarak ikinci karısı olmaya zorlanması/ikna edilmesi ya da sevdiği kişiden başkası ile evlendirilmesi söz konusu olabilmektedir. Bu tür durumlarda çoğunlukla düğün yapılmaz, çeyiz ve başlık parası söz konusu olmaz; bunlar da kadın için onur kırıcıdır. Bazı durumlarda aileler kızlarıyla ilişkilerini tümüyle keser ya da onu evlatlıktan reddederler. Bütün bunlar kadının, kocasının ailesi içerisindeki konumunu, statü ve saygınlığını da olumsuz etkileyerek daha fazla soruna yol açabilir.

Batman’da bir mağdurla yapılan görüşme, 14 yaşında iken, ailesinin karşı çıktığı bir aşk yaşayan bir genç kızın yaşamının nasıl bütünüyle değiştiğini ortaya koymaktadır. Baba, kızının okulda bir erkek arkadaşı olduğunu öğrendiğinde, bakire olmadığından şüphelenerek kızına bekaret kontrolü yaptırmıştır. Bu durum kızın ailesi ile ilişkilerini olumsuz etkilemiş ve onu erkek arkadaşına daha da yakınlaştırmıştır. Baba, kızını, erkek arkadaşını görmeye devam ettiği taktirde öldüreceğini söyleyerek tehdit etmiş ve okula devam etmesine engel olmuştur. Kız , erkek arkadaşı ile birlikte kaçmaya çalışmış ama başarılı olamamıştır. Erkek arkadaşı kendisiyle evlenmek istemiş ve babasının öne sürdüğü bütün şartları (büyük miktarda para dahil) kabul ettiği halde, kızın babası erkeğin Türk olması gerekçesiyle evlenmelerini kabul etmemiştir. Bu arada kız, erkek arkadaşıyla ilişkisini sürdürüp hamile kaldığı halde, ailesi tarafından kürtaja zorlanmış, evlenmelerine izin verilmemiştir. Hatta, kızın akrabaları erkek arkadaşını ölümle tehdit etmişler ve ailesini de rahatsız etmeye başlamışlardır. Sonuçta bütün bunlardan yorulan genç erkek, bu ilişkiyi bitirmek zorunda kalmıştır. Kızan ve umutsuzluğa kapılan kız polise giderek, erkek arkadaşının kendi rızası dışında onunla ilişki kurması gerekçesiyle şikayetçi olmuş ve erkek arkadaşı da bunun üzerine tutuklanmıştır... Şimdi genç kız ailesiyle birlikte başka bir ilde sıkı bir disiplin ve kontrol altında yaşamaktadır. Söylediğine göre babasının kendisine böyle davranmasının nedeni bazı akrabaların kızını bir Türk’e vermemesi konusunda yaptıkları baskıdır. Mağdur, babasının kendisine şöyle dediğini aktarmıştır:
“Babam dedi, “sen bu çocukla kaç”, dedi, “sen nereye gidersen, istersen dünyanın öbür ucuna gidersen de git”, dedi, “ben yine seni bulur öldürürüm”, dedi. Kürtler bir namus kavramıyla yaşıyorlar ama namusun ne olduğunu bilmiyorlar. Yani namus dedikleri, yani kızları birine aşık olursa onları birbirinden ayırdık, o zaman namuslu oluyorlar. Namus kavramını böyle anlıyorlar.” (Batman, kadın, 17 yaşında, ortaokul terk)