TüRKİye diyanet vakfi

Bibliyografya:

İbnü'l-Bennâ el-BağdâdT, el-MuknC fî şerhi Muhtaşari'l-Hıraki (nşr. Abdülazîz Süleyman el-Baîmî), Riyad 1414/1993, naşirin mukaddi­mesi, I, 64-79; Nevevf. Tehzîb, 1/1, s. 3; TaşkÖp-rizâde, Miftâhu's-sa'âde, II, 262-285; Keşfû'z-zunûn, 1, 489-493, 625-627, 929-930; II, 1280-İ286, 1612-1613, 1873-1876, 1912-1913, 2002-2004, 2008-2009; Serkîs, Mu'cem, I, 156, 247, 509, 565-566, 780, 966, 1109, 1121; [|, 1172, 1416-1417, 1643, 1814-1815, 1820; Brockel-mann, GAL, I, 459-515, 542-544; II, 237, 239, 341, 636-640; SuppL, I, 538, 636-718, 752-754; M, 97, 243. 244, 427-428, 447, 948-979; Muhammed Ebû Zehre, Ebû Hanîfe, Kahire 1366/1947. s. 178-224; a.mlf.. eş-Şâfi'î, Kahi­re 1948, s. 149-186; a.mlf.. Mâlik, Kahire 1952. s. 175-204; a.mlf.. Ahmed b. Hanbel, Kahire 1367/1947, s. 192-197; a.mlf.. el-lmâm Zeyd, Kahire 1378/1959, s. 228-275; es-SerahsîAr­mağanı, Ankara 1965; Sezgin, GAS, I, 393-586; Hânbâbâ Muşâr. Fihrist-i Kitâbhâ-yi Çapî-yi cArabî, Tahran 1344 hş., tür.yer.; Hayreddin Karaman. İslâm Hukuk Tarihi, İstanbul 1974. s. 96-106. 133-140. ayrıca bk. tür.yer.; a.mlf.. "Ca'feriyye", DİA, VII, 5-6, 9; a.mlf., "Ahmed b. Hanbel", a.e., II. 80-81; Yusuf Ziya Kavakçı, Suriye-Roma Kodu ve İslâm Hukuku (Mac-mü al-Fıkh Sİstematiğiyle), Ankara 1975, s. 67; Âgâ Büzürg-i Tahrânî. ez-Zerta İlâ teşâ-nîft'ş-$îca, Necef-Tahran 1355-98, I-XXV, tür.yer.; Hacvî. el-Fİkrü's-sâmî fî târihi'I-fık-hıl-islâmt, Medine 1396, 1-11, tür.yer.; N. P. Aghnides, An Introduction to Mohammedan Law and A Bibtiography, Lahore 1981, s. 177-194; Abdülazîz Binabdullah, Ma'lemetü'i-fık-hi'l-Mâlikî, Beyrut 1403/1983, s. 12-21, 53-189; Abdülkâdir Bedrân, el-Medhâl ilâ mezhebi'!-İmâm Ahmed b. Hanbel, Beyrut 1405 /1985, s. 424-444; Ali el-Fâzıl el-Kâinî en-Necefî, A/u'ce-mü mü'ellift'ş-Şfa, Kum 1405, tür.yer.; Ha­beşî. Meşâdİrü'i-fikri'l-İslâmî fi'l-Yemen, Say-da-Beyrut 1408/1988. s. 189-285; Miklos Mu-ranyi, Materialien ztır malikitischen Rechtsli-teratur, Wiesbaden 1984; a.mlf., Dirâsât fî me-şâdİri't-fıkhi'l-Mâtiktitrc. Saîd Buhayrî v.dğr.], Beyrut 1409/1988; M. Takî Dânişpejüh, Fİh-ristoâre-i Fıkh-ı Hezâr u Çehâr-şad Şâle-İ İs-lâmî der Zebûn-1 Fârsî, Tahran 1367 hş./1989; Höseyin Müderrisi Tabâtabâî, Mukaddimeî ber fıkhi'ş-Şt'a (trc. M. Âsaf Fikret], Meşhed 1368 hş./1990; Abdullah b. Ali es-Sübey'î. ed-Dür-rü'l-münaddad fî esmû'i kütübi mezhebi Ah­med, Beyrut 1410/1990; Ahmet Özel. Hanefî Fıkıh Alimleri, Ankara 1990; a.mlf.. "Büveytî", DİA, VI, 500; a.mlf., "Ensârî, Şeyh Murtaza", a.e., XI, 254; N. Calder. Studies in Early Müs­lim Jurisprudence, Oxford 1993; W. Madelung, "The Sources of Ismaili Law", J/VES, XXXV (1976), s. 29-40; Etienne Renaud, "Elernents de bibliographie sur le Zaydisme", IBLA, XLfll/ 146 (1980), s. 309-321; Kasım Kufralı. "Gaz-zâlî", M, IV, 759; F. Krenkow. "Sahnûn", a.e.,X, 68-69; Moh. Ben Cheneb. "Şemmâhî", a.e.,XI, 406; a.mlf.. "Khalil b. Ishâk", El2 (İng.). IV, 964; a.mlf.. "al-Kudüri", a.e., V, 345; W. Hef-fening, "Şafiî", İA, XI, 271; a.mlf., "Şîrâzî", a.e., XI, 564; a.mlf. "al-Muzani", El2 (İng.), VII, 822; a.mlf. |(. Schachtl, "Hanafiyya", a.e., 111, 163; J. Schacht, "İbn =Âşim", a.e., III. 721; H. Fleisch, "Ibn Hâdjib", a,e., III, 781; H. Laoust. "Hanâ-bila", a.e, III, 158-162; a.mlf., "Khalıâl", ae, IV, 989-990; a.mlf.. "Khirakî", ae., V, 10; R Nwiya. "Kahvadhânî", a.e, IV, 513; N. Cottart. "Mâlikiyya", a.e., VI. 278-279; H. R. ldris, "Ibn Abi Zayd al-Kayrawâni", a.e., !11, 695; M. Sü­veyş!, "Abdülazîz es-Semînî", DİA, I, 194; M. Yaşar Kandemir, "Ahmed b. Hanbel", a.e, II, 78-79; A. Saim Kılavuz, "Bâcûrî", a.e., IV, 416; Cengiz Kallek, "el-Bahrü'z-zehhâr", a.e., IV, 518; a.mlf, "Bidâyetü'l-müctehid", a.e., VI, 133-134; a.mlf., "Cündî", a.e., Vlll, 117; a.mlf. "Esed b. Furât", a,e., XI, 366; Halit Ünal. "Be-dâiu's-sanaî", a.e., V, 294; İbrahim Kâfi Dön­mez, "el-Beyân ve't-tahsü", a.e., VI. 29-30; Abdülazlm ed-Dîb, "Cüveynî, îmâmü'l-Hare­meyn", a.e., VIII, 144; Mustafa Uzunpostalcı. "Ebû Hanîfe", a.e, X, 134-135; Muhsin Koçak. "Ebû Şücâ el-İsfahânî", a.e., X, 235.

b- Modern Dönem. XIX. ve Özellikle de XX. yüzyılda İslâm dünyasının Batı ile olan yakın temasının siyasetten eğiti­me, ekonomiden hukuka, milletlerarası ilişkilerden bilgi üretim ve iletişim im­kân ve teknolojisine kadar çeşitli alan­larda görülen zihnî ve yapısal köklü de­ğişimin bir sonucu da İslâmî ilimlerin, bu arada fıkıh ilminin yeni bir anlayış ve metotla ele alınması ihtiyacını gün­deme getirmesi olmuş, netice itibariyle bu yeni dönemde gerek şekil ve siste­matik, gerekse muhteva açısından fark­lı ve zengin bir fıkıh literatürü ortaya çıkmıştır. Şüphesiz Batı hukukunun İs­lâm ülkelerindeki kanunlaştırmalara ve adlî teşkilâta, ayrıca hukuk eğitim ve anlayışına olan derin etkisinin de bu ül­kelerdeki geleneksel fıkıh kültürünün ve literatürün yeni bir şekil ve anlatım­la ele alınıp ifade edilmesi ihtiyacının du­yulmasında Önemli payı olmuştur. Bu ih­tiyaç başlangıçta. Batı ülkeleri kanunla­rının İslâm ülkeleri tarafından aceleci ve biraz da ölçüsüz bir şekilde iktibas edil­mesine ve Batı hukukunun baskın etki­sine karşı müslüman hukukçuların din­darlık ve milliyetçilik duygularına dayalı bir reaksiyonu ve öze dönüş özlemi ola­rak görülebilirse de ileriki dönemlerde İslâmlaşma yönündeki güçlü kamuoyu­nun etkili olmaya başlaması, İslâm hu­kuku eğitiminin ve araştırmalarının yay­gınlaşması, İslâm hukukuna dayalı çe­şitli uygulama ve kurumsallaşma örnek­lerinin artması sonucu literatürün de belirli bir ilmî olgunluğa, tutarlı ve uzlaş­macı bir çizgiye ulaştığı söylenebilir.

Bir karşılaştırma yapmak gerekirse klasik dönem fıkıh literatüründe belli bir sistematik şekil ve sıra içinde fürû-i fıkhın bütün konularını kapsamayı amaç­layan eserler çoğunlukta iken ve konu­lar da meseleci (kazüistik) bir metotla ele alınmışken modern dönemde bu amaç ve metot hemen hemen tamamen ter­kedilmiş, bunun yerine klasik literatür­de yer alan fıkhı hükümlerden, yakla­şım tarzından ve fer'î meselelere getiri­len çözüm örneklerinden hareketle İslâm hukukçularının bir alandaki genel-ilke ve doktriner görüşleri ortaya kon­maya çalışılmış, böylece hukukun alt bi­lim dallarında İslâm hukukunun genel ve nazarî hükümlerini İnceleyen, bunu klasik literatürden örneklendiren çalış­malar yaygınlık kazanmıştır. Modern dö­nem literatüründe klasik eserlerdeki sis­tematik yapı, hatta alt bilim dalı adlan­dırmaları terkedilerek fıkhın konulan İslâm anayasa hukuku, İslâm iktisadı, muamelât hukuku, ahvâl-i şahsiyye, İs­lâm ceza hukuku gibi modern hukuk bi­lim dallarına ve sistematiğine göre in­celenmeye başlanmıştır. Buna ek ola­rak her bir İslâm ülkesindeki fıkıh lite­ratürünün şekil ve muhteva açısından o ülkede yürürlükte bulunan pozitif hu­kukun ve bu hukuka kaynak teşkil eden Batı ülkesi hukukunun etkisinde kaldığı da söylenebilir. Öte yandan, yeni dönem fıkıh literatüründe konuların belirli bir fıkıh mezhebine göre değil genelde kar­şılaştırmalı olarak incelendiği, ancak Şîa fıkhı ile Sünnî fıkhı arasında bir muka­yeseden çok Sünnî fıkıh ekolleri ve müs­takil müctehidler arasında karşılaştır­maya veya Batı hukukuyla mukayeseye ağırlık verildiği, eserlerde müelliflerin İl­mî dirayetiyle de bağlantılı olarak mez­heplerin ve müctehidlerin görüşleri ara­sında tercih ve tenkitlere de yer verildi­ği görülmektedir. Modern literatürün böyle bir eklektik karakter taşımasın­da, şüphesiz ki son yüzyılda ictihad ha­reketinin yeniden canlanmasının ve her araştırmanın bir nevi ictihad faaliyeti hüviyetini taşımasının rolü olduğu kadar, fıkıh mezheplerinin ibadetler ve ahvâl-i şahsiyye alanında kalan ferdî bir tercih olarak görülüp hukukun diğer alanla­rında mezhepler arası bir kanunlaştır­maya gitme ihtiyaç ve uygulamasının ağırlık kazanması da etkili olmuştur.

Müslüman hukukçuların kaleme aldı­ğı modern fıkıh literatürünün çoğunda Batı hukukuyla mukayeseye yer veril­mekle birlikte, bunların önemli bir kıs­mında doktriner ve ilmî mânada, tari­hî ve sosyokültürel bağlantıları da göz önünde bulunduran bir mukayeseden ziyade bütünüyle savunmacı bir yaklaşı­mın ve alternatif bir hukuk sistemi üretme çabasının hâkim olduğu, bunun da söz konusu eserlerden yararlanmayı menfi yönde etkilediği dikkati çekmek­tedir. Ayrıca bu eserlerde konular ele alınırken Kur'an ve Sünnet'e dayalı hu­kukî hükümlerle asırlar boyu bu öz et­rafında oluşan hukuk kültürünün birbirinden dikkatli bir şekilde tefrik edilme­diği de görülmektedir.

Klasik dönemin aksine, XX. yüzyıl fı­kıh literatürünün oluşumunda müslü-man hukukçuların yanı sıra Batılı ilim adamlarının ve hukukçuların da önemli bir katkısı olmuştur. C. Snouck- Hurgron-je, Th. VVilliam — Jan Juynboll, Ignaz Goldziher. Joseph Schacht, J. N. D. An-derson, N. James Coulson, Emile Tyan gibi bir önceki kuşak Batlı müellifler İs­lâm hukukunun tarihî gelişimi, yapısı ve genel hükümleri hakkında tenkitçi ve yanlı bir tutumla da olsa yeterince bilgi verdikleri için olmalı, çağımızda İs­lâm hukukuyla ilgilenen Batılı yazar ve araştırmacılar İslâm hukukunun bu yö­nünden ziyade asırlar boyunca ve hâli­hazırda İslâm ülkelerinde görülen hu­kukî düşünce ve uygulama farklılıkları üzerinde durmakta. İslâm hukukunun mesele ve konularını daha çok sosyopo-litik ve milletlerarası ilişkiler bağlamın­da ele almaktadırlar.

XX. yüzyılda İslâm ülkelerindeki siyasî gelişmeler, İslâm'a dayalı sistem arayı­şının, kanunlaştırma ve yapılanma tema­yülünün giderek güç kazanması, hem bu ülkelerde hem de Batı'da farklı saik ve amaçlarla da olsa İslâm hukukunu ilgi odağı haline getirmiştir. Öte yandan bilgi birikim ve iletişiminin farklı bir önem ve boyut kazandığı, milletlerarası bilgi ve kültür alışveriş ve rekabetinin hızlandığı çağımızda gerek Batı'da ge­rekse İslâm ülkelerinde üniversitelerin, çeşitli ilmî kuruluş ve araştırma merkez­lerinin sayısının hızla artması, İslâm hu­kuku eğitim, öğretim, araştırma ve ta­nıtımını konu alan ilmî faaliyet ve yayım­ların sayısında da önemli bir artışa zemin hazırlamıştır. Bu gelişmeler sonu­cunda İslâm hukukunun teori ve prati-ğiyle İlgili olarak yapılan doktora tezleri ve diğer akademik araştırmalar ve ya­yın faaliyeti, modern dönemdeki İslâm hukuk literatürünün nitelik ve nicelik yönüyle bir hayli zenginleşmesinin de temel sebeplerinden birini teşkil etmek­tedir. Buna ilâve olarak, modern dönem­deki fıkıh literatürünün zenginleşme­sinde kitap formunda yayımlanan ilmî araştırmalar kadar üniversitelerin ve çe­şitli araştırma merkezlerinin süreli ya­yınlarında, dergi, armağan ve yıllıklarda neşredilen ilmî makalelerin, ansiklopedi maddelerinin ve ilmî toplantı tebliğ ve müzakere metinlerinin de önemli bir pa­yı bulunmaktadır. Bunlar arasında özel­likle İslâm ülkelerindeki ilahiyat, hukuk (şeriat) ve iktisat fakültelerinin, İslâm ve Batı ülkelerindeki İslâm, şarkiyat, Orta­doğu ve mukayeseli hukuk araştırma enstitü ve merkezlerinin süreli yayınla­rının ayrı bir önem taşıdığını kaydetmek gerekir. Bu son grupta yer alan litera­türden Mecelletü 'i - mecma ci'l - hkhi'I -îslâmî²⁸⁵, el-Mevsû'atü'l-hkhiyye²⁸⁶, Mevsû'atü'l-tkhi'l-İslâmî {Mevsû'atü Cemâl 'Abdin-nâşır)²⁸⁷, The American Journal of Comparative Law²⁸⁸, Arabica²⁸⁹, Arab Law Ouorterîy²⁹⁰, Arab Studîes Ouarterly²⁹¹, Bıületin of the School of Oriental and African Studies²⁹², Is-lamic and Comparative Law Quarter-iy²⁹³, Islamic Studies²⁹⁴, Der islam²⁹⁵, Journal of Islamic and Com­parative Law Zaria²⁹⁶, Journal of the American Onental So-ciety²⁹⁷, Journal of Near Eastern Studies²⁹⁸, Jour­nal of the Indian Law Institute²⁹⁹, Journal of Malaysian and Comparative Law³⁰⁰, Revue des Etudes Islamique³⁰¹ örnek olarak sayılabilir.

İslâm hukukuyla ilgili araştırma ve ya­yımlarda XX. yüzyılda şekil ve muhteva bakımından görülen bu değişim ve özel­liklere bağlı olarak modern dönem fürû-i fıkıh literatürüne, hukukun alt bilim dal­larına göre yapılabilecek bir adlandırma ve ayrım içinde sadece kitap formun­daki yayımlardan şu örnekler verilebilir.³⁰²

İslâm Hukuku (Genel). Mustafa Ahmed ez-Zerkâ, el-Fıkhü'l-İslâmî fî sevbihi'I-cedîd (el-Medhalü'l-fıkhiyyül-'âm)³⁰³; Abdülkerîm Zeydân, el-Medhal li- dirâseti'ş- şerî'ati 1 -İslâ-miyye³⁰⁴; Muhammed Mus­tafa eş-Şelebî, el-Medhal fi't-tacrîf bi'l-fıkhi'l'İslâmî³⁰⁵ ve eî-Fık-hü'1-İslâmî beyne'l-mişâliyye ve'l-vâ-kıciyye³⁰⁶; Abdurrahman el-Cezîrî, el-Fıkh cale'l-mezâhibi'l-erba'a³⁰⁷; Vehbe ez-Zü-haylî, el-Fıkhü'I-İslâmî ve ediîletüh³⁰⁸; Mahmûd Şel-tût, el-İslâm cakîde ve şerîca³⁰⁹; Muhammed Seliâm Medkûr, el-Medhal li'1-fıkhi'l-İslâmî³¹⁰; Seyyid Sabık, Fıkhü's-sünne³¹¹; Yûsuf el-Kardâvî, el-Medhal li-dirâseti'ş-şerfaÜ'l-İslâmiyye³¹²; Muhammed Cevâd Mağniyye, Fık-hü'1-İmâm Cacfer eş-Şâdık³¹³; Hâşim Ma'rûf el-Hasenî, el-Mebâdi'ü'l-'âmme li'1-fıkhi'l-Ca'fe-rî³¹⁴; Nizâmeddin Abdülha-mîd, Mefhûmu'î-îıkhi'I-îsîâmî³¹⁵; Ahmed eş-Şerebâsî, Yes'elûneke fi'd-dîn ve'1-hayât³¹⁶; Ignaz Goldziher, Vorlesungen über den islam³¹⁷; Th. VVilliam - Jan Juynboll, Handbuch des Islamischen Gesetzes³¹⁸; D. San-tillana, Istituzioni di diritto musulma-no malichita con riguardo anche al sistema sciafiita³¹⁹; J. Lopez Ortiz, Derecho musulman³²⁰ L. Mil-liot, Introduction â l'etude du droit mu­sulman³²¹; Georges-H. Bous-quet Le Droit musulman³²²; Charles Raymond, Le Droit musulman³²³; Y. Linant de Bellefonds, Tra-ite de droit musulman compare³²⁴; Majid Khadduri, The Isla­mic Conception of Justice³²⁵; Asaf A. A. Fyzee. Introduction to the Study of Muhammadan Law³²⁶ ve Outîines of Muhammadan Law³²⁷; C. Snouck-Hurgron-je. Verspedie Geschriften³²⁸; Selected Works of C Snouck Hurgronje³²⁹; Adeleke Diri-su Ajijola, Introduction to Islamic Law³³⁰; Joseph Schacht, An Intro­duction to Islamic Law³³¹; Marcel Morand. L'Interdiction en droit musulman³³²; R. Roberts, The Social Laws of the Qorân³³³; Z. C. Valiani, Introduction to Müslim Laws³³⁴; Abdur Rah­man Doi, Shari'ah the Islamic Lav?³³⁵; N. B. A. Baillie, A Digest of Moohummudan Law³³⁶; H. Modarresi Tabâtabâi, An Introduction to Shi'i Law³³⁷; Syed Ameer Ali, Mohammedan Law³³⁸; Duncan B. MacDonald, Develop-ment of Müslim Theology Jurispruden-ce and Constitutional Theory³³⁹; S. Dinshah Fardunji Mulla, Prin-ciples of Mohammedan Law³⁴⁰; Edvvin B. Rrmage - Bernard G. Weiss-John W. Welch (ed.). Religion and Law Biblical Judaic and Islamic Perspectives³⁴¹; Etan Kohlberg, Beliei and Law in Imâmî Shirism³⁴²; Abul Fadl Ezza-tî, An Introduction to Shi'i Islamic Law and Jurisprudence³⁴³; A. Colomer, Droit musulman³⁴⁴; Chafic Chehata, Etudes de droit musulman³⁴⁵ ve Prâ-cis de droit musulman³⁴⁶; ö. Nasuhi Bilmen, Hukük-ı İslâmiyye ve Istılâhât-1 Fıkhıyye Kamusu³⁴⁷; Sabri Şakir Ansay, Hukuk Tarihinde İs­lâm Hukuku³⁴⁸; Hayreddin Karaman, Mukayeseli İslâm Hukuku.³⁴⁹

Muhammed Abdullah Dirâz, Dirâsât İslâ-miyye fi'î-ealâkâti'I-ictimâciyye ve'd-devliyye³⁵⁰; Vehbe ez-Zü-haylî, Âşârü'1-harb fi'1-fıkhi'î-İsîâmî³⁵¹; Abdüllatîf Âmir, Ahkâ-mü'1-esrâ ve's-sebâyâ fi'1-hurûbi'l-İslâmiyye³⁵²; Abdülhâlik en-Nevâvî, el-cAlâkâtü'd-devliyye ve'n-nüzumü'1'kazâ'iyye fi'ş-şerî'ati'1-İs-lâmiyye³⁵³; Ali Mansûr, eş-Şerfa tu '1 - İslâmiyye ve '1-kânûnü'd-devliyyül-câm³⁵⁴; İsmail Lutfî Fatânî, İhtilâfü'd-dâreyn ve eşe-ruhû fî ahkâmı'1 - münâkehât ve'l-mu'âmelât³⁵⁵; Muhammed Hamîdullah, el- Vesâ 3iku 's - siyâsiyye³⁵⁶; Hâlid Reşîd el-Cemnî, Ah-kâmü'l-ahlâf ve'î-mucûhedât³⁵⁷; Ali b. Nüfey el-UIyânî, Ehemmiy-yetü'î-cihâd fî neşri'd-daeveü"l-İslâ-miyye³⁵⁸; Majid Khad-duri, The Islamic Law of Nations³⁵⁹ ve War and Peace in the Law of islam³⁶⁰; Nagib Armanagi, Les principes islamiques et les rapports internationaux en temps de paix et de guerre³⁶¹; Muhammad Hamidullah, Document sur la diplomatie musulmane â l'epoque du Prophete et des khalifes orthodoxes³⁶²; Antoine Fattal. La Statut lâgal des non-musulmans en pays d'Islam³⁶³; Julius Hatschek, Der Muştamın³⁶⁴; Hans Kru-se, Islamische Völkerrechtsîehre³⁶⁵; A. H. Abu Sulayman, The Isîamic Theory ot International Rela-tions³⁶⁶; J. Kelsay- J. T. Johnson (ed.), Just war and Jiha³⁶⁷; A. A. An-na'im, Toward and Islamic Reformation: Civil Liberties Human Rights and International Law³⁶⁸; Alfred Morabia, Le Gi-had dans I'Islam mâdievaî³⁶⁹; Seif el-Wady Romahi, Studies in Inter­national Law and Diplomatie Practice with Introduction to Isîamic Law³⁷⁰; Ahmet Reşit Turnagil, İslâmi­yet ve Milletler Hukuku³⁷¹; Ahmet Özel, İslâm Hukukunda Millet­lerarası Münasebetler ve Ülke Kavra­mı.³⁷² Adliye Teşkilâtı ve Yargılama Hukuku.

Muhammed b. Ma'cûz. Vesâ'ilü'l-isbât fi'î-fıkhi'î-İslâmı³⁷³; Ahmed Abdülmün'im el-Behî, Min turu-ki'I-işbât fi'ş-şerî'a ve'1-könûn³⁷⁴; Muhammed Zeyd el-İbyânî, Mebâhiş ii'l-murâîezâu'ş-şerciyye³⁷⁵; Ahmed İbrahim, Turuku'lişbâti'ş-şerçiyye³⁷⁶; Ali Kar-râa, el-Uşûlü'1-kazâ'iyye fi'1-mürâ-fe'âti'ş-şer'iyye³⁷⁷; Ahmed ed-Dâûr, Ahkâmü'l-beyyinât³⁷⁸; Muhammed Mustafa ez-Zühaylî, Vesâ'ilü'I-işbât fi'ş-şeri'ati'1-İslâmiy-ye³⁷⁹; Hilâli Abdul­lah Ahmed, en-Nazariyyetü'I-'iâmme li'1-işbât fi'l'mevâddİÎ-cinâ^iyye³⁸⁰; M. Ahmed Dav et-Terhûnî, Hucciyyetü'l-karâ'in fi'1-işbâti'î-ci-nd'f³⁸¹; Muhammed Abdur-rahman el-Bekr, es-Sultatü'1-kazâ'iy-ye ve şahşiyyetü'I-ködî³⁸²; Abdülfettâh Mahmûd İdrîs, el-Kazâ3 bi'î-eymân ve'n-nükûl³⁸³; Emile Tyan, Hİstoire de l'organisation judidaire en pays d'Isiâm³⁸⁴; Ghulam M. Azad, Judicial System of islam³⁸⁵; J. S. Nİelsen, Secular Justice in an Islamic State³⁸⁶; Haim Gerber, State Society and Law in islam³⁸⁷; Fahrettin Atar, İslâm Adliye Teşkilâtı, Ortaya Çıkı­şı ve İşleyişi³⁸⁸; Yusuf Ziya Kavakçı, Hisbe Teşkilâtı³⁸⁹; Abdülaziz Bayındır, İslâm Muhakeme Hukuku.³⁹⁰

İktisat ve Malî Hukuk. Yûsuf el-Kardâ-vî, Fıkhü'z-zekât³⁹¹; Ah­med el-Husarî, es-Siyâsetü'l-iktişâdiy-ye ve'n-nüzumü'l-mâliyye ü'1-fıkhi'l-İslâmî³⁹²; Muhammed Ziya-eddin er-Reyyis, el-Harâc ve'n-nüzu-mü'l - mâliyye li 'd - devleti'! - İslâmiy-ye³⁹³; Abdülhâlik en-Nevâ-vî, en-Nizâmü'1-mâlî fi'1-İslâm³⁹⁴ Ali Abdürresûl, el-Mebâdi'ü'l-iktişâdiyye fi'1-İslâm (Mısır, ts.); Behî el-Hûlî, eş-Şerve fî zilli'i-İslâm³⁹⁵; Mustafa Abdullah Hemşerî, el-A'mâlü'l-maşriüyye ve'1-İslâm³⁹⁶; Muhammed Akram Khan, Issues in Islamic Economics³⁹⁷; Sami Ahmed Hamûd, Islamic Banking³⁹⁸; S. Taouti. Vere un syste-me bancaire conforme d la charia isla-mique³⁹⁹; M. N. Siddıqı, Ban­king Without Interest⁴⁰⁰, Insurance in an Isiamic Economy⁴⁰¹ ve Partnership and Profit Sharing in Islamic Law⁴⁰², N. P. Aghnides, Mohammedan Theories of Finance⁴⁰³, Frede Lok-kegaard, Islamic Taxation in the Clas-sical Period⁴⁰⁴; Moham-mad Muslehuddin, Banking and Isla­mic Law⁴⁰⁵ ve Insurance and Islamic Law;

H. M. Tabatabai, Kharaj in Islamic Law⁴⁰⁶; M. A. S. Sıddıqı, Early Deveîopment of Zekat Law and Ijtihad⁴⁰⁷; B. Johansen, The Islamic Law on Land Tax and Rent⁴⁰⁸; C. Mallat (ed.), Islamic Law and Finance⁴⁰⁹; N. A. Saleh, Unlawful Gain and Legitimate Prafit in Islamic Law⁴¹⁰; Hasanuz Zaman, Economic Functions of an Isîamic State⁴¹¹; M. Ahmad, Economics of islam⁴¹², F. de Zayas, The Law and Philosophy of Takat⁴¹³ Salih Tuğ, İslâm Vergi Hu­kukunun Ortaya Çıkışı⁴¹⁴; Yunus Vehbi Yavuz, İslâmda Zekât Mü­essesesi⁴¹⁵; Ahmet Taba-koğlu, İslâm İktisadına Giriş⁴¹⁶ ve İslâm ve Ekonomik Hayat⁴¹⁷; Celal Yeniçeri, İslâm İkti­sadının Esasları⁴¹⁸ ve İs­lâm'da Devlet Bütçesi⁴¹⁹; İslâm Ekonomisinde Finansman Me­seleleri⁴²⁰; İktisadî Kal­kınma ve İslâm⁴²¹; Para, Faiz ve İslâm.⁴²²

İbadetler, Haram ve Helâller. Ahmed M. Assâf, el-Halâl ve'î-harâm fi'l-İs-lâm⁴²³; Abdullah b. Abdur-rahman el-Câsir, el-Ahkâm li-hacci beytillâhi'l-haram⁴²⁴; Şa'bân M. İsmail, el-7bdde fi'1-İslâm⁴²⁵; Yûsuf el-Kardâvî, el-Halâî ve'l-harâm fi'1-İslâm⁴²⁶ ve el-cİbâde fi'1-İslâm⁴²⁷; Ab-dülhalîm Mahmûd, el-çİbâde ahkâm ve esrar⁴²⁸; Kâmil Mûsâ, Ahkâ-mü'l-cibâdât⁴²⁹; Abdülveh-hâb Abdüsselâm Tavîle, Fıkhü't-tahâre⁴³⁰, Bedrân Ebü'l-Ayneyn Bed-rân, el-^İbâdâtü'1-İslâmiyye⁴³¹; Abdülfettâh Mahmûd İdrîs, Hükmü't-tedâvî bi'î-muharremât⁴³²; Abdülmecîd Mahmûd Salâ­hın. Ahkâmü'n-necâsât fi'1-fıkhi'l-İs-lâmî⁴³³, Muhammed Abdüla-zîz Amr, el-Libâs ve'z-zîne fi'ş-şerica-ti'1-İslâmiyye⁴³⁴; Rİaz Hus-sain, Halal and Haram in islam⁴³⁵; Franz Rosenthal, Gambling in islam⁴³⁶; Ömer Nasuhi Bil­men, Büyük İslâm İlmihali⁴³⁷; Hayreddin Karaman, Gün­lük Hayatımızda Helaller ve Haram­lar⁴³⁸ ve İslâm'ın Işığında Günün Meseleleri ⁴³⁹; Süleyman Ateş, Yeni İslâm İlmihali⁴⁴⁰; Vecdi Akyüz, Mu-kayeseli İbadetler İlmihali⁴⁴¹; İslâm'da Kılık-Kıyafet ve Örtünme.⁴⁴²

Uygulama ve Kanunlaştırma. Muham-med Kadri Paşa, Mürşidü'l - hayran ilâ ma'rifeti ahvâli'l-insân⁴⁴³ ve el-Ahkâmü'ş-şerciyye fi'1-ahvâ-U'ş - şahşiyye (Kahire, ts.); Abüssettâr Âdem, eş-Şertatü'l-İslâmiyye ve'I-kânûnü'l - medeniyyü 1-Mışrî⁴⁴⁴; Mahmûd Atıf el-Bennâ, Nizâmü'z-zekât ve'd-darâ'ib ti'î - memleketi'! -'Arabiyyeti's-Su'ûdiyye⁴⁴⁵; Subhî Mahmesânî, el-Evda^u't-teşrfiy-ye fi'd-düveîi'l-'LArabiyye mâzîhâ ve hâzıruhâ⁴⁴⁶; Norman Ander-son — Noel d. Coulson, Islamic Law in Contemporary Cultural Change⁴⁴⁷; Norman Anderson, Islamic Law in Africa⁴⁴⁸. Islamic Law in the Modern World⁴⁴⁹, Family Law in Asia and Aiiica⁴⁵⁰, Law Reform in the Müslim World⁴⁵¹ ve islam İn the Modern World⁴⁵²; C. A. Hooper, The Civil Law of Palesti-ne and Trans-Jordan⁴⁵³; M. Khadduri — H. J. Liebesny (ed.), Law in the Middle East⁴⁵⁴; Abul Husain, The History of Develop-ment of Müslim Law in British lndia⁴⁵⁵; G. H. Bousquet, Dü droit musulman et de son application ef-fective dans le monde⁴⁵⁶ ve Precis de droit musulman principale-ment malekite et algerien⁴⁵⁷: Aziz Ahmad. Islamic Law İn Theory and Practice⁴⁵⁸; Babu Ram Verna. Mohammedan Law in lndia and Pakistan⁴⁵⁹; Ervvin Rosenthal, islam in the Modem National State⁴⁶⁰; S. Ve-sey — E. Fitzgerald, Muhammadan Law⁴⁶¹; M. Morand, Etudes de droit musulman et de droit coutumier berbere⁴⁶²; James Piscato-ri — George S. Harris (ed.), Law Perso-nalities and Politics of the Middle East⁴⁶³; Amin Ahsan Islahİ, Islamic Law Concept and Codification⁴⁶⁴; H. A. R. Gibb, Modem Trends in islam⁴⁶⁵; S. D. Goitein - A. Ben Shemesh, Müslim Law in Israel⁴⁶⁶; Abu A'la Maudoodi, The Isla­mic Law and its Introducüon in Pakis­tan⁴⁶⁷; Aharon Layish, Wo-men and Islamic Law in a Non-Müs­lim State⁴⁶⁸, Robert H. Eisenman, Islamic Law in Palestine and Israel⁴⁶⁹; Asaf A. A. Fyzee, The Importance ol Muhammadan Law in the Modern World⁴⁷⁰, Cases in the Muhammadan Law in lndia and Pakistan⁴⁷¹ ve The Reform of Müslim Personal Law in lndia⁴⁷²; C. Ramesh Ghosh. Constitutional Developtnents in the Islamic Worid⁴⁷³; Ahmad İbrahim, Islamic Law in Malaya⁴⁷⁴, Tahir Mahmood, Family Law Reform in the Müslim World⁴⁷⁵, The Müslim Law ot lndia⁴⁷⁶ ve Personal Law in Isla­mic Countries⁴⁷⁷ S. M. Amin, Islamic Law and its Implications for the Modern World⁴⁷⁸, Is-îamic Law in the Contemporary World⁴⁷⁹ Middle East Legal Sys­tems⁴⁸⁰ ve Law and Justi-ce in Contemporary Yemen⁴⁸¹; R. Hasan Gilani, The Reconstruc-tion of Legal Thought in islam (Lahore, ts.); A. Mohamad el-Sheikh, The Appli-cabilîty of Islamic Penal Law (Glısas and diyah) in the Sudan⁴⁸²; L. Rosen, The Anthropology of Justice Law as a Cuîture in Islamic So-ciety⁴⁸³; M. B. Hooker, Islamic Law in South-East Asia⁴⁸⁴; Shahla Haeri, Law of Desire Tem-porary Marriage in han⁴⁸⁵; Aziz al-Azmeh (ed.). Islamic Law So-cial and Historicaî Contexts⁴⁸⁶, Daisy Hilse Dvvyer (ed.).

Law and islam in the Middle East⁴⁸⁷; Allan Christelovv, Müslim Law Courts and the French Coîonial State in Aîgeria⁴⁸⁸; Ann Elizabeth Mayer (ed.). Property Social Structure and Law in the Modern Middîe East⁴⁸⁹; Jamal J. Naşir, The Status of Women Under Islamic Law and Under Modern Islamic Legislation⁴⁹⁰; Mohamed Farouk Rateb, Civil Rights in the Light of Islamic Legisla­tion⁴⁹¹; John Donohue — John Esposito (ed.), islam in Transition: Müs­lim Perspectives⁴⁹²; Ebü'l-Ulâ Mardin, Medenî Hukuk Cephesin­den Ahmet Cevdet Paşa⁴⁹³; Osman Öztürk. Osmanlı Hukuk Tari­hinde Mecelle.⁴⁹⁴

Bibliyografya:

G. Pfanmüller, Hanbuch der İslam-Litera­tür, Berlin-Leipzig 1923, s. 235-255; J. Schacht. An Introductİon to Islamic Laıv, Oxford 1964, s. 215-285; 0. Spies - E. Pritsch, Klassisches Isiamisches Recht, Leiden 1964, s. 220-343; N. P. Aghnides. An Introductİon to Mohamme­dan Laıv and a Bibliography, Lahore 1969, s. 157-196; Arab Culture and Societu in Chan­ge (nşr. Center for Study of the Modern Arab World, Saint Joseph's University], Beirut 1973, s. 221-239; G. Meiseles. Reference Literatüre to Arabic Studies, Tel-Aviv 1978; C. L. Ged-des, Guide to Reference Books for Isiamic Studies, Denver 1985, s. 133-140; Hayreddin Karaman, İslâm Hukuk Tarihi, İstanbul 1989, s. 314-384; S. R. Silverburg, Middle East Bib­liography, London 1992, tür.yer.; Mahammed Haroo. Muslims of lndia, Delhi 1992, s. 15-29, 64-77; L. al-Zwaini - R. Peters, A Bibliography of Islamic Law 1980-1993, Leiden 1994; lndex Islamicus W05-1994;W. B. Stein, "Bibliography of Mohammedan Law", Laıv Library Journal, XLIII, Chicago 1950, s. 16-21; John Makdisi. "Islamic Law Bibliography", a.e., LXXVlll (19861, s. 103-189; Zafarul İslam. "A Bibliography on Islamic Law in English", MWBR, XI/I (1990), s. 62-69; XI/2 (199D. s. 61-77; XI/3 (1991), s. 59-76; Ahmet Yaman, "islam Hukuk Litera­türünün Ortaya Çıkışı, Gelişmesi ve 1980 Sonrası İçin İslam Kamu Hukuku Edebiyatı­na İlişkin Arapça Bir Bibliyografya Dene­mesi", Diyanet Dergisi, XXXI/3, Ankara 1995, s. 107-128.