TüRKİye diyanet vakfi

2-

a- Jüstinyen 533 yılında bir emirname ile Ro­ma, İstanbul ve Beyrut dışındaki med­reseleri kapatmıştı. Medresesi açık ka­lan yerlerden Roma müslümanların eline hiç geçmedi. İstanbul ise ancak 1453'te fethedildi. Beyrut medresesi İslâm fet­hinden çok önce tarihe karışmıştı,

b- Ev­zâî Beyrut'a, Şafiî de Mısır'a ancak ha­yatlarının sonlarına doğru gidip yerleş­tiler; İslâm hukukunun doğuşu ve ge­lişmesi bundan çok önce gerçekleşmiş­ti,

c- İslâmiyet gayri müslimlere hukuk seçme hakkı verdiği ve bu hak sahiple­rince fiilen kullanıldığı (kendi mahkeme­lerinde yargılandıkları) için mahkemeler yoluyla etki iddiası da mesnetsiz kal­maktadır. Milâdî V. yüzyıla ait olup Hz. Ömer'in Suriye'yi fethinden sonra bura­da yaşayan hıristiyanların mahkemele­rinde kanun gibi kullandıkları Suriye-Roma kodu üzerinde yapılan mukaye­seli bir araştırma, bu iki hukuk arasın­daki önemli farklılıkları ve tesir ihtima­linin uzaklığını ortaya koymuştur {Kavakçı, Suriye-Roma Kodu ue İslâm Hukuku).

3- İlk fıkıh âlimlerinden herhangi birinin Roma hukukunu bildiği ve çalışmaların­da bu hukuka atıf yaptığı sabit değil­dir. Müslümanların fethettiği ülkelerde yaşayan örf ve âdetler yoluyla, İslâm'ın amaç ve talimatına uygun sınırlı bir te­sir mümkünse de bunu yalnızca Roma hukukuna inhisar ettirmek vakıaya uy­gun düşmemektedir; bu mânada daha ziyade Câhiliye hukuku ve kısmen Sâsâ­nî hukukundan söz edilmesi daha ye­rinde olur¹⁶. Ayrıca bu tesir bir hukukun özgünlüğü­ne (asliyet) halel getirmez.

4- Talmud yo­luyla tesir iddiası tutarsızdır; çünkü Ro­ma-Bizans hukuku III. yüzyıldan sonra Talmud'dan etkilenmiş, bunun aksi va­rit olmamıştır. Ayrıca Talmud hukuku ile fıkıh arasındaki cüzi ve muhtemelen tesadüfi benzerliklere karşılık bu iki hukuk arasında önemli farklılıklar mev­cuttur.