TüRKİye muhasebe standardi 18

TÜRKİYE MUHASEBE STANDARDI - 18

YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM SÖZLEŞMELERİ
I- AMAÇ

Madde 1-

Bu standardın amacı, yıllara yaygın inşaat ve onarım sözleşmelerine ilişkin gelir ve maliyetlerle ilgili muhasebe uygulamasının açıklanmasıdır. Yıllara yaygın inşaat ve onarım sözleşmelerinin özelliği gereği, sözleşme ile belirlenmiş faaliyetlerin başlama ve tamamlanma tarihleri farklı muhasebe dönemlerinde gerçekleşmektedir. Bu nedenle; yıllara yaygın inşaat ve onarım sözleşmelerine ilişkin muhasebe uygulamasındaki esas konu, sözleşme gelir ve maliyetlerinin inşaat süresi kapsamındaki muhasebe dönemleriyle ilişkilendirilmesidir. Bu standart sözleşmeye ilişkin gelir ve maliyetlerin gelir tablosunda ne zaman gelir ve gider olarak gösterilecekleri konusunda TMS-1 Finansal Tabloların Sunuluşu standardı esaslarında belirtilen tahakkuk ölçütünü kullanır.

II- TANIMLAR

Madde 2-

Bu standartta geçen terimlerin anlamları aşağıdaki gibidir:

a) Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Sözleşmesi: Bir varlığın veya tasarım, teknoloji ve fonksiyon ya da son kullanım amaçları birbiriyle ilişkili veya birbiriyle bağımlı olan bir grup varlığın inşası için özel olarak yapılmış sözleşmedir.

b) Sabit Fiyatlı Sözleşme: Belli koşullarda maliyet güncelleştirilmesine (eskalasyon) konu olan inşaat sözleşmesi olup, yüklenicinin (müteahhit) sabit bir bedeli (ihale bedeli) veya üretim birimi başına sabit bir tutarı (birim fiyat) kabul ettiği sözleşmedir.

c) Maliyet Artı Kar Sözleşmesi : Yükleniciye kabul edilebilir ya da başka bir şekilde saptanmış maliyetlere, bu maliyetlerin bir yüzdesi veya sabit bir tutar eklenerek ödeme yapılan sözleşmedir.

III- STANDARDIN İÇERİĞİ

Madde 3-

Bu standart, yıllara yaygın inşaat ve onarım sözleşmesinin muhasebeleştirilmesinde uygulanır.

IV- AÇIKLAMALAR

Madde 4-

Yıllara yaygın inşaat ve onarım sözleşmesi; köprü, bina, baraj, kanal, yol, gemi veya tünel gibi tek bir varlığın inşası için yapılabilir. Yıllara yaygın inşaat ve onarım sözleşmeleri; tasarım, teknoloji ve fonksiyon veya son amaç ya da kullanım açısından birbiriyle yakından ilişkili veya birbiri ile bağımlı birden çok varlığın inşası ile de ilgili olabilir. Bu tür sözleşme örnekleri, rafineri inşaatı ve diğer fabrika veya tesislerdeki karmaşık kısımların inşasını içermektedir.

Madde 5-

Bu standart aşağıdaki inşaat sözleşmelerine de uygulanır:

a) Bir varlığın inşaatıyla doğrudan ilişkili hizmetlerin verilmesine yönelik sözleşmeler, örneğin proje yöneticileri ve mimarların hizmet sözleşmeleri,

b) Varlıkların yıkım ve restorasyonu ile varlıkların yıkımı sonrası çevre düzenlemesine yönelik sözleşmeler.

Madde 6-

Bu standardın amaçları açısından; yıllara yaygın inşaat ve onarım sözleşmeleri, değişik şekillerde ifade edilebilmekle beraber, "sabit fiyat" ve "maliyet artı kar" sözleşmeleri olarak sınıflandırılır. Bazı yıllara yaygın inşaat ve onarım sözleşmeleri sabit fiyat ve maliyet artı kar sözleşmelerinin her ikisinin de özelliklerini içerecek biçimde, örneğin maliyet artı kar sözleşmesine tavan fiyat konularak da düzenlenebilir. Böyle durumlarda, yüklenici gelir ve giderlerinin ne zaman tahakkuk ettirileceği konusunda Madde 23 ve Madde 24’deki tüm koşulları göz önünde bulundurur.

a) Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Sözleşmelerinin Birleştirilmesi ve Bölümlenmesi

Madde 7-

Bu standardın gerekleri genellikle yıllara yaygın inşaat ve onarım sözleşmelerinin herbirine ayrı ayrı uygulanır. Ancak bu standart belli koşullarda bir sözleşmenin ayrı ayrı tanımlanabilen bölümlerine veya bir sözleşme ya da sözleşmeler grubunun özünü yansıtmak amacıyla sözleşmeler grubuna birlikte de uygulanır.

Madde 8-

Birden çok varlığı kapsayan bir sözleşmede aşağıdaki durumlar varsa, her varlığın inşaatı ayrı bir inşaat sözleşmesidir:

a) Her varlık için ayrı teklif verilmesi durumunda,

b) Her varlık ayrı bir anlaşmaya konu olduğunda ve yüklenici ile müşterinin her bir varlığa ilişkin sözleşmenin o kısmını kabul etme veya red etme hakkı bulunduğunda,

c) Her varlığın maliyetleri ve gelirleri ayrı ayrı saptanabiliyorsa,

Madde 9-

Sözleşmeler grubu, ister tek ister birden çok müşteri ile ilgili olsun aşağıdaki koşulların varlığında bir inşaat sözleşmesi olarak kabul edilir.

a) Sözleşmeler grubu tek paket içinde ele alınıyorsa,

b) Sözleşmeler birbiriyle çok yakın ilişkili olduklarından, gerçekte toplam kar marjlı tek projenin bir kısmı ise,

c) Sözleşmelerin gerçekleştirilmesi aynı anda veya birbirini izleyen evrelerde ise.

Madde 10-

Bir sözleşme müşterinin isteğine bağlı olarak ek bir varlık inşaatını içerebileceği gibi ek bir varlık inşaatını da kapsayacak şekilde sözleşmeye hükümler eklenebilir. Aşağıdaki koşullardan biri varsa ek varlık inşaatı ayrı bir inşaat sözleşmesi olarak işlem görür.

a) Varlık, orijinal sözleşmenin kapsadığı varlık veya varlıklardan şekil, teknoloji veya fonksiyon açısından önemli farklılıklara sahipse, veya

b) Varlığın fiyatı, orijinal sözleşme tutarı dikkate alınmadan belirlenmişse.

c) Sözleşme geliri

Madde 11-

Sözleşme geliri aşağıdakileri içerir:

a) Başlangıçtaki ihale bedeli,

b) Sözleşme konusu işlerdeki değişiklikler, talep haklarındaki ve teşvik ödemelerinden;

i- Gelir olarak sonuçlandırılması olası görülenler,

ii- Güvenilir biçimde ölçülebilenler.

Madde 12-

Sözleşme geliri alınan veya alınacak olan hakedişlerin gerçeğe uygun değeridir. Sözleşme gelirleri gelecekteki olaylarla ilgili çeşitli belirsizliklerden etkilenmektedir. Olaylar gerçekleştikçe ve belirsizlikler ortadan kalktıkça tahminlerin sık sık düzeltilmesi gerekir. Bu nedenle dönemden döneme sözleşme geliri artabilir veya azalabilir. Örneğin:

a) Yüklenici veya müşteri sözleşme tarihinden sonra sözleşme hükümlerinde değişiklik yapabilir. Bu değişiklikler sözleşmeye ilişkin gelirlerin artmasına veya azalmasına neden olabilir,

b) Sabit fiyatlı sözleşmelerde, üzerinde anlaşmaya varılmış gelir tutarı daha sonraki maliyet güncelleştirilme (eskalasyon) koşulları sonucu artabilir,

c) Sözleşme geliri, yüklenicinin taahhüdünü zamanında yerine getirmemesinden kaynaklanan yaptırımlar sonucu azalabilir,

d) Eğer bir sabit fiyatlı sözleşme birim başına sabit fiyat koşulunu taşıyorsa, birim sayısı artırıldıkça sözleşme geliri de artar.

Madde 13-

Sözleşmedeki değişiklik müşterinin sözleşme konusu işlerle ilgili değişiklik talimatıyla ortaya çıkar. Değişiklik sözleşme gelirinde bir artış veya azalışa yol açabilir. Bu değişikliklere örnek varlığın özelliklerinde, şeklinde ya da sözleşme süresindeki değişmelerdir. Aşağıdaki durumlarda değişiklikler sözleşme geliri kapsamına alınır:

a) İşverenin, değişikliği ve değişiklikten kaynaklanan gelir artışını kabul etmesinin olası olması,

b) Gelir tutarının güvenilir biçimde saptanabilmesi.

Madde 14-

Talep hakkı, sözleşme bedelinin içermediği, yüklenicinin müşteriden veya diğer taraflardan tahsil etmeyi beklediği geri alınabilir maliyetlerdir. Talep hakkı örneğin, müşterinin neden olduğu gecikmelerden, özelliklerdeki veya tasarımdaki hatalardan ve sözleşme konusu işlerde anlaşmazlık yaratan değişikliklerden ortaya çıkabilir. Talep haklarından kaynaklanan gelir tutarlarının saptanmasında büyük ölçüde belirsizlik olduğundan bu tutar çoğu kez pazarlık sonucunda belirlenir. Bu nedenle aşağıdaki durumların varlığında sözleşmedeki değişiklikler sözleşme gelirleri kapsamına alınır.

a) Pazarlıklar, müşterinin talep hakkını kabul edeceğini gösteren bir aşamaya geldiğinde,

b) Müşteri tarafından kabul edilmesi olası olan tutar güvenilir biçimde saptanabildiğinde.

Madde 15-

Teşvik ödemeleri, sözleşmede saptanan başarı standartlarına ulaşıldığında veya bu standartların aşılması durumunda, yükleniciye ödenen ek tutardır. Örneğin; sözleşmede belirtilen süreden önce inşaatın tamamlanması durumunda yükleniciye teşvik ödemesi yapılması öngörülebilir. Aşağıdaki durumların varlığında teşvik ödemeleri sözleşme geliri kapsamına alınır:

a) Sözleşmede saptanan başarı standartlarına ulaşılması veya bu standartların aşılmasını sağlayacak düzeyde inşaat işlerinin yapılmış olması,

b) Teşvik ödemesinin tutarının güvenilir biçimde saptanabilmesi.

c) Sözleşme maliyetleri

Madde 16-

Sözleşme maliyetleri aşağıdakileri içerir:

a) Belli bir sözleşmeyle doğrudan ilişkisi kurulabilen maliyetler,

b) Sözleşme faaliyetleriyle genel olarak ilişkisi kurulabilen ve sözleşmeye yüklenebilen maliyetler,

c) Sözleşme hükümlerine göre özellikle müşteriye yüklenebilen diğer maliyetler.

Madde 17-

Aşağıdakiler, belli bir sözleşmeyle doğrudan ilişkisi kurulabilen maliyetleri kapsar:

a) Gözetim dahil inşaat alanı işçilik maliyetleri,

b) İnşaatta kullanılan malzeme maliyetleri,

c) İnşaatta kullanılan tesis, makine ve cihazın amortismanları,

d) Tesis, makine, cihaz ve malzemenin inşaat alanına getirilmesi ve buradan götürülmesi ile ilgili taşıma maliyetleri,

e) Tesis, makine ve cihaz kiralama maliyetleri,

f) Sözleşmeyle doğrudan ilişkili tasarım ve teknik hizmet maliyetleri,

g) Garanti maliyetlerini de içeren garanti ile büyük tamir ve bakım işlerine ilişkin tahmini maliyetler,

h) Üçüncü kişilerden sağlanan fayda ve hizmet maliyetleri (taşeron hizmetleri).

Bu maliyetler sözleşme gelirlerine dahil edilmemiş olan ihtiyaç fazlası malzemenin satışı ve sözleşme sonunda makine, tesis ve teçhizatın elden çıkarılmasından kaynaklanan gelirlerle azaltılabilir.

Madde 18-

Genellikle sözleşme faaliyetleriyle ilgili olan ve belli sözleşmelere yüklenebilen maliyetler aşağıdaki gibidir:

a) Sigorta,

b) Belli sözleşmeyle doğrudan ilişkisi kurulamayan tasarım ve teknik hizmet maliyetleri,

c) Genel inşaat maliyetleri.

Bu tür maliyetler sistematik yöntemler kullanılarak dağıtılır.Bu yöntemler benzer nitelikteki tüm maliyetlere tutarlı bir biçimde uygulanır. Bu dağıtım, inşaatın normal faaliyet düzeyi esas alınarak yapılır. Genel inşaat maliyetleri; inşaatta çalışan personelin bordrolarının hazırlanması ve ücretlerinin ödenmesi gibi maliyetleri de kapsar. Genel olarak sözleşme faaliyetiyle ilişkisi kurulabilen ve belli sözleşmelere yüklenebilen maliyetlere, yüklenicinin borçlanma maliyetleri de dahil edilir. Ancak bunun yapılabilmesi için yüklenicinin, TMS-14 Borçlanma Maliyetlerinin Muhasebeleştirilmesi standardında uygulanabilirliği kabul edilmiş alternatif yöntemi benimsemiş olması gerekir.

Madde 19-

İnşaat sözleşmesi hükümlerine göre özellikle müşteriye yüklenebilecek olan maliyetler sözleşmede geri ödenebilecek maliyet olarak belirlenen bazı genel yönetim ve geliştirme maliyetlerini içerebilir.

Madde 20-

İnşaat faaliyetiyle ilişkisi kurulamayan veya bir sözleşmeye yüklenemeyen maliyetler inşaat sözleşme maliyetleri dışında bırakılır. Bu maliyetler aşağıdakileri içerir.

a) Sözleşmede geri ödeneceği belirtilmemiş olan genel yönetim maliyetleri,

b) Satış maliyetleri,

c) Sözleşmede geri ödeneceği belirtilmemiş olan araştırma ve geliştirme maliyetleri,

d) Sözleşme konusu inşaat faaliyetlerinde kullanılamayan atıl makine, tesis ve teçhizat amortisman giderleri.

Madde 21-

Sözleşme maliyetleri, bir ihalenin alınmasından tamamlanmasına kadar geçen sürede o sözleşmeye yüklenebilen maliyetleri kapsar. Buna karşın bir sözleşmeyle doğrudan doğruya ilişkilendirilebilen ve ihalenin alınması için katlanılan maliyetler de sözleşme kapsamına alınır. Ancak bunun yapılabilmesi için ihalenin alınması olasılığının bulunması ve maliyetlerin ayrı ve güvenilir biçimde saptanabilmesi gerekir. İhalenin alınması için katlanılan maliyetler, yapıldıkları dönemin giderleri içinde yer almışsa bu maliyetler izleyen dönemdeki ihale sözleşme maliyetlerinin kapsamına alınmaz.

d) Sözleşme Gelir ve Giderlerinin Tahakkuk Ettirilmesi

Madde 22-

Bir inşaat sözleşmesinin sonucu güvenilir bir biçimde tahmin edilebiliyorsa, inşaata ilişkin gelir ve maliyetler bilanço günü itibariyle sözleşme faaliyetlerinin tamamlanma yüzdesi esas alınarak gelir ve giderler olarak tahakkuk ettirilir. İnşaat sözleşmesine ilişkin beklenen zararlar Madde 36 hükümlerine göre hemen gider olarak muhasebeleştirilir.

Madde 23-

Sabit fiyatlı sözleşmede aşağıdaki koşullar varsa sözleşme sonuçları güvenilir biçimde tahmin edilebilir:

a) Toplam sözleşme geliri güvenilir biçimde ölçülebiliyorsa,

b) Sözleşme sonucu aktif kalemlerde artışlar meydana gelecekse,

c) Bilanço tarihinde, hem sözleşmenin tamamlanması için gereken inşaat maliyetleri, hem de sözleşmenin tamamlanan kısmının maliyetleri güvenilir biçimde ölçülebilmekteyse,

d) Sözleşmeye yüklenebilecek inşaat maliyetleri açıkça belirlenip ve güvenilir biçimde ölçüldüğünden, fiili sözleşme maliyetleri tahmini maliyetler ile karşılaştırılabilmekteyse.

Madde 24-

Maliyet artı kar sözleşmesinde, aşağıdaki koşulların varlığı durumunda yıllara yaygın inşaat ve onarım sözleşmelerinin sonucu güvenilir biçimde tahmin edilir:

a) Sözleşme sonucu aktif kalemlerde artış meydana gelecekse,

b) Sözleşmeye yüklenebilecek inşaat maliyetleri, geri tahsil edilebilir nitelikte olsun veya olmasın, açıkça belirlenebiliyor ve güvenilir biçimde ölçülebiliyorsa.

Madde 25-

Sözleşmenin gelir ve giderlerinin tahakkukunda, inşaatın tamamlanma aşamasının esas alınması genellikle "tamamlanma yüzdesi yöntemi" olarak adlandırılır. Bu yöntemde, sözleşme geliri ulaşılan tamamlanma evresine kadar katlanılan inşaat maliyetiyle eşleştirilerek bitirilen işle orantılı gelir, gider ve karın raporlanması sağlanır. Bu yöntem dönemle ilgili sözleşme faaliyetinin kapsamı ve tamamlanma derecesi hakkında bilgi sağlar.

Madde 26-

Tamamlanma yüzdesi yönteminde, sözleşme geliri işin yapıldığı muhasebe dönemlerinin gelir tablosunda gösterilir. Sözleşme maliyetleri, genellikle ait oldukları işin yapıldığı muhasebe dönemlerinin gelir tablosunda gider olarak gösterilir. Ancak, beklenen toplam sözleşme maliyetlerinin toplam sözleşme gelirlerini aşan kısmı Madde 36 gereği gider olarak tahakkuk ettirilir.

Madde 27-

Bir yüklenici sözleşmenin gelecekteki faaliyetleri ile ilgili maliyetlere katlanmış olabilir. Geri alınması olası bu tür sözleşme maliyetleri bir varlık olarak tahakkuk ettirilir. Müşteriden olan alacağı temsil eden maliyetler; genellikle "Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri" hesap grubunda izlenir.

Madde 28-

İşletmenin inşaatla ilgili olarak aktif kalemlerinde bir artış olma olasılığı varsa bu inşaat sözleşmesinin gelirleri güvenilir bir biçimde tahmin edilebilir. Bununla beraber, tahakkuk ettirilerek sözleşme geliri olarak gelir tablosunda yer almış bir tutarın tahsil edilebilirliği konusunda bir belirsizlik ortaya çıkabilir. Bu durumda, tahsil edilemeyen veya geri alınabilme olasılığı ortadan kalkan bu tutara ilişkin sözleşme geliri düzeltilmez ve bu tutar gider kaydedilir.

Madde 29-

Bir inşaat işletmesi, aşağıdakileri içeren bir sözleşme yapmışsa, genellikle güvenilir tahminlerde bulunabilir:

a) Tarafların inşa edilecek varlığa ilişkin yaptırım hakları,

b) Sözleşme konusu yaptırım bedelleri,

c) Ödeme şekil ve koşulları.

Madde 30-

Bir sözleşmenin tamamlanma evreleri çeşitli şekillerde saptanabilir. Yüklenici, yapılan işi güvenilir biçimde ölçen yöntemi esas alır. Sözleşmenin niteliğine bağlı olarak, bu yöntemler aşağıdakilerden oluşabilir:

a) Bugüne kadar yapılan işle ilgili katlanılan sözleşme maliyetlerinin tahmin edilen toplam inşaat maliyetlerine oranı,

b) Yapılan iş ölçümleri,

c) Sözleşme konusu işin fiziki tamamlanma oranı.

Müşteriden alınan avanslar ve hakedişler işin tamamlanma oranını yansıtmaz.

Madde 31-

Eğer tamamlanma evresi bugüne kadarki inşaat maliyetleri esas alınarak saptanıyorsa, bugüne kadar katlanılan maliyetler kapsamına sadece yapılan işi yansıtan sözleşme maliyetleri alınır. Sözleşme kapsamına alınmayan sözleşme maliyetlerine ilişkin örnekler aşağıdadır:

a) Özellikle sözleşme faaliyeti için imal edilenler hariç, gelecekteki faaliyetlere ilişkin olarak inşaat alanına teslim edilen veya yığılan ancak henüz kurulmamış, kullanılmamış veya sözleşme faaliyeti yapılırken tüketilmemiş malzeme maliyetleri,

b) Yapılan sözleşme gereği, taşeronlara iş yapılmadan ödenen avanslar.

Madde 32-

Bir inşaat taahhüdünün sonucu güvenilir biçimde tahmin edilemiyorsa;

a) Gelir ancak katlanılmış maliyetlerden tahsil edilebilme olasılığı yüksek olan kısım esas alınarak tahakkuk ettirilir,

b) Sözleşme maliyetleri oluştukları dönemin gideri olarak tahakkuk ettirilir.

İnşaat sözleşmesine ilişkin bir zarar beklentisi varsa Madde 36 gereği gider olarak tahakkuk ettirilir.

Madde 33-

Sözleşme işinin başlangıç evrelerinde, inşaat sonucunun güvenilir bir biçimde tahmin edilememesi sık karşılaşılan bir durumdur. Bununla beraber, yüklenicinin katlandığı maliyetlerin kendisine ödenme olasılığı yüksek olabilir. Bu durumda, sözleşme geliri ancak katlanılmış maliyetlerden tahsil edilme olasılığı yüksek olan kısım esas alınarak tahakkuk ettirilir. Sözleşme sonucu güvenilir bir biçimde tahmin edilemiyorsa, kar tahakkuk ettirilemez. Ancak sözleşme sonucu güvenilir biçimde tahmin edilememekle beraber toplam sözleşme maliyetlerinin toplam sözleşme gelirini aşma olasılığı yüksek olabilir. Böyle durumlarda, toplam inşaat maliyetlerinin toplam sözleşme gelirini aşması beklenen kısım Madde 36 gereği gider olarak tahakkuk ettirilir.

Madde 34-

Müşteriden tahsil edilme olasılığı bulunmayan sözleşme maliyetleri beklenilmeden gider olarak tahakkuk ettirilir. Bu sözleşme örnekleri aşağıdaki gibidir:

a) Geçerliliği konusunda ciddi kuşkular bulunduğu için tam anlamıyla uygulamaya konulmayanlar,

b) Sözleşmenin tamamlanması, devam eden bir dava veya çıkması beklenen yasanın sonucuna bağlı olanlar,

c) İstimlak veya kamulaştırılma olasılığı bulunan varlıklarla ilgili bulunanlar,

d) Müşterinin yükümlülüklerini yerine getirme olasılığı olmayanlar,

e) Yüklenicinin sözleşme faaliyetini tamamlama olanağının kalmadığı veya bu nedenle yüklenicinin sözleşmedeki yükümlülüklerini yerine getirmesi gereği ortaya çıkanlar.

Madde 35-

Sözleşme sonucunun güvenilir bir biçimde tahmin edilmesini engelleyen belirsizliklerin ortadan kalkması durumunda, inşaat sözleşmelerine ilişkin gelir ve giderler Madde 32 yerine Madde 22 hükümlerine göre tahakkuk ettirilir.

e) Beklenen Zararların Tahakkuk Ettirilmesi

Madde 36-

Bir inşaat sözleşmesinin toplam maliyetlerinin, sözleşmenin toplam gelirini aşma olasılığı yüksekse, beklenen zarar hemen gider olarak tahakkuk ettirilmelidir.

Madde 37-

Beklenen zarar tutarı aşağıdakiler gözönünde bulundurulmadan saptanır:

a) Sözleşme konusu işe başlanmış olsun veya olmasın,

b) Sözleşme faaliyetinin tamamlanma evresi,

c) Madde 9 gereği ayrı bir inşaat sözleşmesi olarak nitelenmeyen diğer sözleşmelerden beklenen karların tutarı.

f) Tahminlerdeki Değişiklikler

Madde 38-

Tamamlanma yüzdesi yöntemi, her muhasebe döneminde, cari tahminler, sözleşme geliri ve maliyetlerine kümülatif (birikimli) olarak uygulanır. Bu nedenle; sözleşme geliri ve maliyetleri tahminindeki bir değişikliğin etkisi veya sözleşme sonucuna ilişkin tahmindeki değişikliğin etkisi muhasebe tahminindeki bir değişiklik olarak dikkate alınacaktır. (Bkz. TMS-10 Dönem Net Karı veya Zararı, Temel Hatalar ve Muhasebe Politikalarında Değişiklikler). Değiştirilen tahminler, değişikliğin yapıldığı dönemin ve izleyen dönemlerin gelir tablolarında tahakkuk ettirilen gelir ve maliyetlerin saptanmasında kullanılır.

g) Raporlanacak Bilgiler

Madde 39-

Bir işletme aşağıdaki hususları finansal tablo dipnot ve eklerinde açıklar:

a) Dönem geliri olarak tahakkuk ettirilen sözleşme gelirleri,

b) Dönem içinde tahakkuk ettirilen sözleşme gelirinin saptanmasında kullanılan yöntemler,

c) Yapılmakta olan sözleşme konusu işlerin tamamlanma evrelerinin saptanmasında kullanılan yöntemler.

Madde 40-

Bir işletme bilanço gününde yapılmakta olan sözleşme konusu işleriyle ilgili olarak aşağıdakileri finansal tablo dipnot ve eklerinde açıklar:

a) Bugüne kadar katlanılan maliyetler ile (tahakkuk ettirilen zararlar düşüldükten sonra kalan) tahakkuk ettirilen karlar,

b) Alınan avanslar,

c) Alıkonulan hakedişler.

Madde 41-

Alıkonulan hakediş tutarları, bu tutarların ödenebilmesi için sözleşmede belirtilmiş koşulların gereği yerine getirilene veya hatalı ve eksik işler giderilene kadar ödenmeyen hakediş tutarlarından oluşur. Hakedişler, müşteri tarafından ödenmiş olsun veya olmasın bir sözleşmeye dayalı yapılan işlerin faturalanmış tutarlarıdır. Alınan avanslar ise yüklenici tarafından ilgili iş yapılmadan önce tahsil edilen tutarlardır.

Madde 42-

Bir işletme, bilançosunda aşağıdakileri gösterir:

a) Sözleşme konusu işle ilgili müşteriden olan brüt alacak tutarını,

b) Sözleşme konusu iş için müşteriye karşı brüt borç tutarını.

Madde 43-

Sözleşme ile ilgili müşteriden olan brüt alacak tutarı, aşağıdaki kalemlerin net tutarı olarak hesaplanır:

a) Katlanılan maliyetler artı tahakkuk etmiş karlar; eksi

b) Tahakkuk etmiş zararların ve hakediş faturalarının toplam tutarı

Buna göre yapılmakta olan tüm sözleşmeler için yüklenicinin müşteriden brüt alacağı, katlanılmış maliyetler ile tahakkuk etmiş karlar toplamından tahakkuk etmiş zararların düşülmesi sonucu kalanın hakediş bedellerini aşan kısmı olarak hesaplanır.

Madde 44-

Sözleşme ile ilgili müşteriye olan brüt borç tutarı aşağıdaki kalemlerin net tutarı olarak hesaplanır:

a) Katlanılan maliyetler artı tahakkuk etmiş karlar; eksi

b) Tahakkuk etmiş zararların ve hakediş faturalarının toplam tutarı

Buna göre yapılmakta olan tüm sözleşmeler için yüklenicinin müşteriye olan brüt borcu hakediş bedellerinin katlanılmış maliyetler ile tahakkuk etmiş karlar toplamından tahakkuk etmiş zararlar düşüldükten sonra kalanı aşan kısmı olarak hesaplanır.

Madde 45-

Bir işletme koşullu borçlarını ve aktiflerini "TMS-19 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Aktifler Standardı"na göre açıklamalıdır. Koşullu aktifler ve koşullu borçlar, garanti maliyetleri, talep hakları, tazminatlar veya olası zararlar gibi kalemler nedeniyle ortaya çıkabilir.

V- YÜRÜRLÜK TARİHİ

Madde 46-

Bu Türkiye Muhasebe Standardı 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe girer.