TüRKİyede ekonomi poliTİkalari 1923-1932 DÖnemi

TÜRKİYEDE EKONOMİ POLİTİKALARI

1923-1932 DÖNEMİ

• 
  Cumhuriyetin ilk yıllarında ülke ekonomisi pek iç açıcı değildi. Ülkede sanayi tesisleri yok denecek kadar azdı.Kişi başına düşen milli gelir payı çok düşüktü
  
• 
  Ülkedeki siyasi bağımsızlığın ekonomik bağımsızlığı desteklemesi amacı ile beş yıllık kalkınma planları hazırlandı.
  
• 
  1923 İzmir İktisat kongresine göre;
  

Devlet özel girişimleri teşvik etmiştir.

1925 yılında aşar vergisi kaldırılmıştır.

1926 çiftçilere kredi imkanı sunulmuştur.

Teşvik-i Sanayi kanunu çıkarılmıştır.

İş bankası,Sanayi bankası ve Maadin bankaları kurulmuştur.

Şeker fabrikaları kanunu çıkarılmıştır.

Sigara ve maden işletmeleri devlet tekeline alınmıştır.

• 
  Bu dönemde devlet özel sektörü destekleyici politika izlese de istenen gelişme sağlanamamıştır.1929 yılında tüm dünyayı etkileyen ekonomik krizden Türkiye de payına düşeni almıştır.
  

1932-1950 DÖNEMİ EKONOMİ POLİTİKALARI

• 
  Ekonomide sanayi devlet sermayesi ile gerçekleşmeye başlamıştır.
  
• 
  1933 yılında Sümerbank kurulmuştur.
  
• 
  1934-1938 yılları arasında uygulanan birinci beş yıllık kalkınma planında bir bölümü yabancıların elinde bulunan DEMİR YOLLARI,TELEFON İŞLETMELERİVE KÖMÜR İŞLETMELERİ devlet kontrolüne alınmıştır.
  

• 
  Toprak reformu yapılmıştır.
  
• 
  1938-1942 yılları arasında ikinci beş yıllık kalkınma planı hazırlanmıştır. Ancak ikinci dünya savaşının başlaması ile bu plan uygulanamamıştır.
  

1950-1960 DÖNEMİ

• 
  ULAŞIM başta olmak üzere Tarım ve sanayi de gelişmeler yaşanmıştır.
  
• 
  Ülkenin bir çok yerine karayolu inşa edilmiş
  
• 
  Tarımda makineleşmeye geçilmiştir.
  
• 
  Tarımsal üretim yaygınlaştırılmış
  
• 
  Yabancı yatırımcılar teşvik edilerek sanayi alanında gelişmeler yaşanmıştır.
  
• 
  Dış borçlara karşı döviz rezervlerinin kullanılması ülkedeki enflasyonu artırmıştır. Bu da döviz karşısında Türk parasının değer kaybetmesine neden olmuştur.
  

1960 SONRASI DÖNEM

• 
  30 EYLÜL 1960 tarihinde DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI kurulmuştur.
  
• 
  Kalkınma planları ile;ülkedeki işsizliğin azaltılması,yatırımların artması,dış borçların ödenme takviminin belirlenmesi ,nitelkli iş gücünün oluşturulması,dış ticaret dengesinin korunması gibi konular hedeflenmiştir.
  
• 
  1970 yıllarda Türkiye’ ye ABD’ nin uyguladığı ambargolar nedeniyle ülke ekonomisi yavaşlamıştır.
  

1

ÖRNEK SORU

1934 yılında uygulamaya konulan birinci beş yıllık kalkınma planında temel tüketim mallarının üretimine önem verilmesi ve hammaddesi Türkiye de bulunan sanayi işletmelerinin kurulması amaçlanmıştır.

Yalnızca bu bilgiye dayanarak

I ithalatın azaltılması istenmektedir.

II Ticaret dengesinin korunması istenmektedir.

III Yabancı sermayeden yararlanmak istemektedir.

1. 
   Yalnız I b)yalnız II c)I ve II d)I ve II e)II ve III
   

Cevap…………….

TÜRKİYEDE TARIM VE HAYVANCILIK
TARIMI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1. 
   İklim
   
2. 
   Yer şekilleri ve yükselti
   
3. 
   Toprak bakımı
   
4. 
   Sulama olanakları
   
5. 
   Makineleşme
   
6. 
   Tohum ıslahı
   
7. 
   Gübreleme
   
8. 
   İlaçlama
   

NADAS:Su kaynaklarının kıt olduğu kurak yada yarı kurak sahalarda tarım arazilerinin dinlendirilmesine nadas denir. Nadasa bırakılan toprak kendi nemini tamamlayarak ürün üretimine hazır hale gelir.nemli bölgelerde böyle bir uygulamaya ihtiyaç duyulmaz. Ülkemizde nadas topraklarının en çok olduğu bölgeler GDA, Orta Anadolu ve Doğu Anadolu topraklarını sıralayabiliriz. Bunun dışında karasal iklim sahaları içinde bulunan ergene havzası, İçbatı Anadolu bölümü gibi karasal iklim sahalarında da nadas uygulamalarına rastlamaktayız.
Türkiye de nadas alanlarının daralması demek;

1. 
   Sulama imkanlarının artması demektir.
   
2. 
   İklime olan bağlılık azalır
   
3. 
   Yılda birden fazla ürün alınabilir
   
4. 
   Tarım alanlarının yüzölçümü artar
   
5. 
   Tarımsal verimlilik ve tarım ürünlerinde çeşitlilik artar.
   
6. 
   Suya ihtiyacı olan mısır,pamuk,şekerpancarı,tütün gibi endüstri bitkileri yetiştirilir.
   

Tarımı Destekleyen Kuruluşlar: Tarım ürünlerinin toplanması, pazarlanması ve işlenmesi yönüyle çiftçilerin desteklenmesi gerekmektedir. Türkiye’de tarıma destek sağlayan çeşitli kuruluşlar bulunmaktadır.
Tarım Bakanlığı,Ziraat Bankası,Tarım Kredi ve Satış Koperatifleri,Türkiye Zirai Donatım Kurumu,Devlet Üretme Çiftlikleri,Çaykur,Tekel, Toprak Mahsulleri Ofisi,Tariş,Çukobirlik, Antbirlik,Fiskobirlik,Tar ım İşletmeleri Genel Müdürlüğü ve Devlet Su İşleri tarımı destekleyen ve tarımla ilgilenen kuruluşlardır.
2

TÜRKİYEDE YETİŞTİRİLEN BAŞLICA TARIM ÜRÜNLERİ

A )TAHILLAR

Bilmece

Başı bize yarar
Ortasını at yer
Kökü toprağı emer (………)
Yaradanın işleri
Sırtındadır dişleri(……..)

Alçacık tepe

Şıngıldaklı küpe (……..)
BUĞDAY

Yetişme Koşulları : 300 – 400 mm yağış ve bol güneş ister. Büyüme dönemi olan ilkbaharda serin ve nemli hava, olgunlaşma ve hasat dönemi olan yaz aylarında ise sıcak ve kurak hava ister. Ekiminden sonra kar yağışı ve dondan zarar görmez. Yaz kuraklığının erken başlamasıyla üretim miktarı azalır. Kışların aşırı soğuk geçmediği yerlerde sonbaharda, Doğu Anadolu’nun soğuk yerlerinde ilkbaharda ekilir.

• Akdeniz ve Ege kıyılarında Haziran ayında, İç Anadolu’da Temmuz’da, Doğu Anadolu’da Ağustos’ta hasat edilir.
• Türkiye’de en fazla üretim İç Anadolu Bölgesi’nde yapılır. Konya, Ankara ve Adana ise il olarak ilk üç sırayı paylaşır.
• Karadeniz kıyılarında yazların yağışlı geçmesinden, Doğu Anadolu’nun yüksek yerlerinde ise yazların serin geçmesinden dolayı üretilemez.Kıyılarda ise daha çok gelir getiren ürünler yetiştirildiği için üretimi yaygın değildir.
Dünyada ve Türkiye’de en geniş doğal ekim alanına sahiptir.Türkiye’de Karadeniz hariç her yerde yetişmesine rağmen en fazla İç Anadolu’da yetişir.İklime bağlı olarak üretimde dalgalanmalar olur.O zaman duruma göre buğday ithal edilir.Buğday yükselti arttıkça sınırlanır.Buğday tüketimi nüfus artışı ile doğru orantılı olduğu için ihraç edilmez.
Türkiye üretiminde ilk sırada İç Anadolu bulunur. Bu bölgeyi Marmara, Akdeniz, Karadeniz, Ege, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgeleri izler.


Arpa:

‘Tarlaya arpa ekersen buğday biçemezsin’

Türkiye’de buğdaydan sonra en çok üretilen tahıl ürünüdür.Yetişme ve olgunlaşma süresi buğdaya göre daha kısadır. Sıcağa ve soğuğa daha çok dayanıklıdır. Bu nedenle dağlık yerlerde de yetişebilir. Yetişme koşulları buğdaya benzer.
% 39’unu İç Anadolu sağlar. Tüm bölgelerde tarımı yapılır. Buğdaydan sonra en fazla üretilen tahıldır.


Mısır:

Bol su, yüksek sıcaklık, nemli bir iklim ve çapalanma isteyen bir üründür.Mısır üretiminde yaz yağışları çok önemlidir.Bu yüzden Karadeniz iklimine uyum sağlar.Ülkemizde sulama yapılan her yerde yetiştirilebilir.En fazla Akdeniz’de yetişir.Sonra Karadeniz ve Marmara gelir. Karadeniz halkının temel besin maddesi olduğundan ticarette değeri yoktur.

Çeltik(PİRİNÇ):

Çeltik ilk çimlenme döneminde bol su ister. Hasat döneminde kuraklık gerekir. Yurdumuzun sıcaklık şartları çeltik tarımına elverişlidir. Fakat su sorunu vardır. Bu sebeple tarımı akarsu kenarlarında gelişmiştir. Çeltik tarım alanlarında sivrisinek çok geliştiğinden ekim alanları devletin kontrolündedir (yerleşim birimleri çevresinde tarımına müsaade edilmemektedir). Üretimde en büyük paya sahip bölgemiz Marmara Bölgesidir. Başta Edirne ilimiz gelmektedir. Üretimde ikinci bölge Karadeniz Bölgesidir. Başta Samsun olmak üzere, Çorum, Sinop, Kastamonu çevresinde tarımı gelişmiştir. Ayrıca Balıkesir , Çanakkale ve Bursa çevrelerinde de tarımı yapılır.Akdeniz bölgesinde Silifke ve Amik ovaları önemli çeltik ekim alanıdır.Üretimimiz yeterli olmadığından ithal etmekteyiz.

Çavdar:

Tahıllar içerisinde soğuğa en dayanıklı olanıdır. Bu nedenle, buğday ve arpanın yetiştirilemediği serin ve yüksek yerlerde yetiştirilebilir. Ülkemizde en çok, İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde üretilir.

Yulaf: Yulaf, sıcak ve kurak şartlarda üretildiği gibi, serin bölgelerde de yetişebilir. Ülkemizde daha çok İç Anadolu, Marmara ve Çukurova’da yetiştirilmektedir.


Baklagiller
Mercimek: Yaz kuraklığına en dayanıklı baklagildir. Yetişme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde sıcak ve kurak iklim ister. Her türlü toprak koşullarına dayanıklıdır. Ülkemizde kırmızı mercimek en fazla Güneydoğu Anadolu’da (%95), yeşil mercimek ise İç Anadolu Bölgesi’nde (%75) üretilir.

Fasulye: Ekim alanı en geniş ve dağınık olan, hemen hemen tüm bölgelerimizde tarımı yapılan bir üründür. Yüksekliği 2000 m yi aşmayan ve yaz döneminde sulanabilen tüm sahalarda yetiştirilir. En önemli yetişme alanları, kıyı bölgelerimizdeki ovalardır. Özellikle Çukurova ve Antalya ovaları ile Güney Marmara Bölümü’ndeki ovalarda fasulye tarımı yaygın olarak yapılır. İç bölgelerimizde ise, akarsu boylarındaki bahçelerde yetiştirilir.

Nohut: Yarı kurak iklim şartlarında yetişebilen nohut, en fazla İç Anadolu, Akdeniz, İç Ege ve Güneydoğu Anadolu’da üretilir. Baklagiller içerisinde en fazla üretim miktarına sahiptir.



Yumrulu Sebzeler

Patates: Ülkemizde buğdaydan sonra en fazla tüketilen üründür.Her türlü iklime ayak uydurur.Ülkemizde en fazla İç Anadolu’da (Niğde, Konya, Kayseri), Karadeniz’de (Samsun, Ordu, Gümüşhane, Kastamonu) ve Marmara’da yetiştirilir.

Soğan ve Sarımsak: Patatesten sonra en fazla üretilen sebzedir.En fazla İç Anadolu, Marmara ve Karadeniz’de yetiştirilir. Devlet tarafından destekleme alımları yapılmadığından, üretim miktarları yıllara göre farklılık gösterir.

Endüstri Bitkileri
Sanayide hammade olarak kullanılan bitkilere sanayi bitkileri denir.Sulanabilen tarım alanları genişledikçe endüstri bitkilerinin ekim alanları da genişlemektedir.Önemli ihraç ürünlerimizdendir.

Şekerpancarı: Şekerpancarının fazla sıcaklık isteği yoktur. Ancak, yetişme ve ürün verme döneminde tabandan sulanması gerekir.Ülkemizin pek çok bölgesinde yetiştirilebilir.
UYARI: Şekerpancarı, fazla bekletilmeden işlenmesi gereken bir tarım ürünü olduğundan şeker fabrikaları ile pancar üretim alanları iç içedir.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde kuraklığın belirgin ve sulamanın yetersiz olması nedeniyle şekerpancarı tarımı yapılamaz. Kıyı ovalarında ise ekonomik değeri daha yüksek ürünler yetiştirildiği için şekerpancarı tarımı yapılmaz. Belli bir tarım bölgesi olmayan şekerpancarı üretiminde İç Anadolu Bölgesi ilk sırayı alır.


Pamuk: Yetişme döneminde yağış, olgunlaşma dönemi olan yaz aylarında sıcak ve kurak iklim ister. Ürün verdiği dönemlerde tabandan sulanması gerekir. Bu dönemdeki yaz yağışları ürünün kalitesini düşürdüğü için Karadeniz kıyılarında yetiştirilemez.
Ayrıca yüksek yaz sıcaklığı istediği için, iç bölgelerimizdeki üretimi gelişmemiştir.
Pamuk, ülkemizde en fazla Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde,Kıyı Ege ovalarında, Çukurova, Hatay, K.Maraş ovalarında üretilir.

Tütün: Türkiye’nin iklim koşullarına en iyi uyum sağlamış bir endüstri bitkisidir. İç Anadolu Bölgesi’nde tarımı yapılmaz. Tütün üretimi en çok Ege, Karadeniz ve Marmara bölgelerinde yapılır. Kıraç toprakları seven, yetişme döneminde nem ve olgunlaşma dönemi olan yaz aylarında yüksek sıcaklığa ihtiyacı olan bir bitkidir. Türkiye’nin genelinde iklim ve toprak yapısı tütün üretimine elverişlidir. Fakat, kalitesinin azalmaması için devlet ekim alanlarını belirlemekte ve kaliteye göre fiyatlandırma yapmaktadır. Bu yüzden üretimde yıllara göre dalgalanmalar azalmaktadır.
Soya Fasulyesi: Soyanın yetiştiği iklim, mısırınki gibidir. Kısa gün bitkisi olup, uzun günlere karşı hassastır. Kurak ve dona karşı fasulye ve bezelyeye göre daha dayanıklıdır. Her çeşit toprakta yetişir, fakat en iyi verim kumlu-killi toprakta elde edilir. Yetiştirildiği toprağa azot ilave etmektedir. Böylece toprağın kuvvetini artırmaktadır. Tohumlarından sıvı yağ ve margarin hâlinde kullanılan yemeklik bir yağ çıkarılır. Ülkemizde hızla artan soya tüketimi ise yıllık 250,000 tona varıp, en çok Adana'da yetiştirilir.

Çay: Ilıman iklim, bol yağış, kireçsiz toprak ve kış ılıklığı isteyen bir bitkidir. Güneş ışığını sevmez.Çay, fazla bekletilmeden işlenmesi gereken bir üründür.
Yurdumuzda en iyi yetişme şartlarını Doğu Karadeniz Bölümünde bulmuştur.Bugün Rize başta olmak üzere Ordu,Trabzon,Giresun,Artv in’de çay tarımı yapılmaktadır. Ülkemizde ekim alanı en dar olan endüstri bitkisidir.
Haşhaş: Türkiye’nin hemen hemen tüm bölgelerinde yetişebilen bir bitkidir. Belli bir tarım bölgesi yoktur. Ekim döneminde 7 - 8°C, olgunlaşma döneminde 12 - 13°C sıcaklık isteği vardır. Uyuşturucu elde edilmesinde kullanıldığı için haşhaş üretimi devlet denetimindedir. En önemli ekim alanları Ege Bölgesinin İç Batı Anadolu Bölümü ile Göller Yöresi’dir. Bugün başta Afyon olmak üzere Kütahya, Uşak,Denizli, Burdur, Isparta, Konya çevresinde tarımı yapılır. Son yıllarda tütün bitkisine alternatif bitki olsun diye Manisa'nın kırsal kesimlerinde (Gördes, Demirci, Kula ,Selendi gibi) haşhaş tarımına müsaade edilmiştir.

Anason: Göller Yöresi’nde ve Menteşe Yöresi’nde tarımı yaygındır. Daha çok içki endüstrisinde katkı maddesi olarak kullanılır.

Keten-Kenevir: Tropikal bölgelerin bitkisi olan keten - kenevirin liflerinden keten kumaşı ve kot bezi yapılır. Ayrıca kenevir tohumundan, yağ çıkarımında faydalanılır. Keten - kenevirden uyuşturucu da yapıldığından devletin kontrolü vardır. Keten - kenevir üretimi daha çok, Batı Karadeniz’deki Kastamonu, Sinop ve Zonguldak çevresinde ve Marmara’da Kocaeli çevresinde yapılır.
Şerbetçi Otu : Türkiye için yeni bir tarım ürünüdür. Bilecik ve çevresinde tarımı yaygındır. Bira üretiminde ve alkollü içkilerde hoş koku ve acımsı tad vermekte kullanılır.
Gül: Parfümeri endüstrisinin hammaddesi olan gül tarımı Göller Yöresi’nde özellikle Isparta’da yaygındır. Yurtdışına satımı yapılan önemli bir üründür. Ayrıca gül yağı üretiminin % 70 - % 80’i dışarı satılmaktadır.



Aşağıdaki tabloda bazı tarım ürünleri verilmştir hangi ürün hangi gruba ait ise işaretleyiniz

Ürün adı	tahıl	baklagil	Sanayi ürünü	Yağ bitkisi	Yumrulu bitki
Arpa
Buğday
Pamuk
Tütün
Mısır
Zeytin
Soğan
Yulaf
Nohut
Fasulye
Pirinç
Hashaş
Tütün
Ş.pancarı
Mercimek
Ayçiçeği
Keten
kenevir

Aşağıdaki kısa cevaplı soruları cevaplayınız

1. 
   En çok çay nede yetişir………………………………
   
2. 
   Afyon,Kütahya,Uşakta yetişen tıp alanında kullanılan bitki…………………………………..
   
3. 
   Ülkemizde en çok Adana’da yetişir.Yağ çıkarımında kullanılır………………………………
   
4. 
   En fazla İç Anadolu, Akdeniz, İç Ege ve Güneydoğu Anadolu’da üretilir……………………………
   
5. 
   Ülkemizde en fazla Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde,Kıyı Ege ovalarında, Çukurova, Hatay, K.Maraş ovalarında üretilir.
   

1-Türkiye’de özellikle 1950 yılından sonra mera alanlarının azaldığı, buna karşılık tarım alanlarının arttığı görülmektedir.

Aşağıdakilerden hangisi bu durumun nedenidir?

A)       İklim şartlarının değişmesi

B)      Bitki örtüsünün tahrip edilmesi

C)      Hayvancılığın öneminin azalması

D)      İklim şartlarının değişmesi

E)      Tarımda makineleşme

2-Türkiye’de ekilebilir toprakların büyük kısmında tahıl tarımının yapılmasını aşağıdakilerden hangisi en iyi açıklar?

A)       Ekonomik değerinin yüksek olması

B)      Gübreleme ihtiyacının olmaması

C)      Devlet kontrolü ve desteğinin olması

D)      Karasal iklim şartlarının yaygın olması

E)      Yaz ve kış ekilebilir olması

3-Aşağıdaki tarım ürünlerinden hangi ikisinin aynı doğal şartlarda yetişmesi zordur?

A)       Tütün – Pamuk

B)      Buğday – Mısır

C)      Çay – Fındık

D)      Ayçiçeği – Haşhaş

E)      Şekerpancarı – Buğday

4-Buharlaşmanın az ve yağış miktarının fazla olduğu alanlarda topraklarda bulunan tuz ve kireç oranı azdır

Aşağıdakilerden hangisi yukarıda sözü edilen topraklarda daha kolay yetişir?

A)  Tütün               B) Nohut                C)  Çay

D)  Muz              E)  Pamuk

Buğday dağılış haritası