Türkiye’de Enerji Verimliliği Projeleri için Finansman Kaynakları Rehberi

SUNUŞ

İstanbul'da 24 Haziran 2011 tarihinde yapılan bir toplantı ile British Council ve Carbon Clear tarafından "Enerji Verimliliği Diyalog Girişimi" projesi başlatılmıştır. Bu toplantıda; enerji verimliliği konusunda çalışan kamu ve özel sektör, medya ve sivil toplum kuruluşları temsilcileri ile Türkiye'deki mevcut uygulamalar değerlendirilmiş ve bu alandaki ihtiyaçlar tartışılmıştır. Tartışmalar ve değerlendirmeler sonucunda, öncelikli alanlar ve proje fikirleri tanımlanmıştır. Proje fikirleri, "kısa, orta ve uzun vadeli" olarak gruplanmış ve proje fikirleri öncelik sırasına göre listelenmiştir.

Şirketler için, enerji verimliliği projelerine finansman temini amacıyla başvuracakları noktaları işaret eden bir rehber geliştirmesi de, proje fikirlerinden birisidir. Türkiye’de Enerji Verimliliği Projeleri için Finansman Kaynakları Rehberi ile, uluslararası finans mekanizmaları da dâhil olmak üzere enerji verimliliği konusunda ülkemizde sağlanan uluslararası ve ulusal fonlar hakkında genel bilgi sağlaması amaçlanmaktadır.

Rehberin hedef grubu; enerji verimliliği uygulamaları için yatırım yapacak ve bu konudaki finansman kaynakları konusunda bilgisi olmayan özel sektör (KOBİ ve diğerleri) kuruluşlarıdır. 2009 yılından bu yana Türkiye’ de daha önce olmadığı kadar, önemli boyutta yerel ve uluslararası finansman imkanı, enerji verimliliği projeleri için de kullanılmak üzere hazır hale gelmiştir. Ancak bunlarla ilgili farkındalık seviyesinin düşük olduğu, enerji verimliliği projeleri için, halen bu fonlara talebin çok düşük olmasından anlaşılmaktadır. Bu durum birazda bu konudaki bilgilerin dağınık olmasından kaynaklanmaktadır. Rehber bu anlamda ilgililere toplu bilgi sunmaktadır. Ayrıca bilgilerin bir rehberde toplanmasının rehberde yer alan kuruluşlar arasında da bir sinerji yaratacağı da düşünülmektedir.

Türkiye’de Enerji Verimliliği Projeleri için Finansman Kaynakları Rehberi, hazırladığı günlerdeki finansman piyasasındaki durumu yansıttığı gibi, piyasadaki tüm kredi imkânlarını kapsamamış olabilir. Ancak başlangıç için faydalı bir referans olacağı düşünülmektedir. Rehber, ilgili web sayfalarının taranması ile ve finans kuruluşu temsilcilerinin son bir yıl içinde çeşitli etkinliklerde yaptıkları sunuşlardan yararlanarak derlenmiş ve yayınlanmadan önce ilgili kuruluşların görüş ve önerilerine sunulmuş gelen öneriler doğrultusunda düzenlemeler yapılmıştır.

Rehberin hem basılı olarak hem de elektronik olarak dağıtılması planlanmıştır. Bu şekilde hedef kitleye ulaşılmaya çalışılacaktır. Bu rehberin işlevsel olabilmesi için periyodik olarak yenilenerek değişen şartların da güncellenmesinde yarar görülmektedir.

1. Giriş

Enerji verimliliğinin arttırılması, makroekonomik seviyede ve kurumsal veya bireysel seviyede çok yönlü yararlara sahiptir. Türkiye’nin enerjide % 75 e yakın dış kaynaklara bağımlılığı sonucunda 2012 de 60 milyar doları geçmesi beklenen enerji ithalat faturasının, dış ödemeler dengesindeki açığın en önemli sebebi olması ve artan enerji ihtiyacı nedeniyle sürekli artış eğilimi gösteren sera gazı emisyonu, en düşük maliyetli çözüm olan enerji verimliliğini makro-ekonomik düzeyde öne çıkarmaktadır. Diğer yandan kişi veya firma bazında ise, sadece enerji maliyetinin baskısı değil aynı zamanda çok yönlü teknik, ekonomik ve sosyal yararlar açısından enerji verimliliği çok önemli fırsatlar sağlamaktadır. Bunlar tek tek ele alındığında parasal karşılıklarının hesaplanması mümkündür. Bu nedenle enerji verimliliği her düzeyde mali açıdan getirisi olan bir yatırımdır.

Enerji verimliliğinin artırılması için gerekli olan yatırım, işletmelerce çoğu kez somut ve görülebilir bir yatırım ihtiyacı değildir. Enerji verimliliği yatırımları yapılmadan da işletme çalışabilir ve verimlik önleminin karşılığı teknik ve mali boyutu ortaya konmadıkça da kayıplar olduğu gibi devam edip gider. Bu nedenle enerji verimliliği yatırımlarının çok yönlü yararları ile kazan-kazan karakteristiğe sahip olmasına rağmen, bu alanda geniş çaplı ve yaygın yatırımların gerçekleşmesi çoğu zaman mümkün olamamaktadır. Enerji verimliliği potansiyelinin geri kazanılamamasındaki diğer önemli bir neden de uygun şartlarla finansman teminidir.

Son yıllardaki eğitim ve bilgilendirme faaliyetleri ile birçok işletmede enerji verimliliği imkânları konusunda farkındalık her geçen gün artış göstermektedir. Diğer yandan Enerji Verimliliği Kanunu’nun yayınlanmasının ardından, önemli boyutta uluslararası finansman, enerji verimliliği projeleri için de kullanılmak üzere Türk Bankacılık sektörünün portföyüne dâhil olmuştur. Çok çeşitli limitlerde, farklı sektörler için, uzun vadeli, düşük faizli bu yurtdışı kaynaklı krediler yerel bankalar tarafından kendi şartlarına uyarlanarak ve riskleri üstlenilerek veya paylaşılarak talep edenlere 2009 yılından bu yana kullandırılmaya başlamıştır. Halen bu kredilerin kullanım talebi, mevcut enerji verimliliği potansiyeli ile kıyaslandığında, çok düşüktür. Bunun nedenlerinden birisinin mevcut imkânların bilinmemesi olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle yerel bankalar tarafından verilen kredilerin ve fonların kaynağı olan finans kurumlarının tanınması amacıyla bilgiler derlenerek bu Rehberde toplanmıştır.

Türkiye’de Enerji Verimliliği Projeleri için Finansman Kaynakları Rehberi’nin ilk bölümünde enerji verimliliği finans modeli ilgili açıklayıcı bilgilere yer verilmiştir. Takip eden bölümde 2 Mayıs 2007 tarihinde yayınlanan Enerji Verimliliği Kanunun ve ikincil mevzuat listesi ile 25 Şubat 2012 tarihinde yayınlanan Enerji Verimliliği Stratejisi konusunda referans bilgiler özetlenmiştir.

Bu rehberde finans imkânları üç ana başlık altında toplanmıştır. İlk bölümde hibe niteliğindeki kamu desteklerine, İkinci bölümde yerel bankalar için özel koşullu fonlar sağlayan kalkınma bankaları ve üçüncü bölümde de yerel olarak faaliyet gösteren kalkınma bankaları ve kendi fonlarını enerji verimliliği projelerinin finansmanı için kullanan bankaların bilgilerine yer verilmiştir. Rehberin eklerinde birkaç örnek proje bilgisi, Enerji Verimliliği projelerinin belirlenmesi konusunda hizmet alınabilecek yetkili firmaların listesi ve İngiltere’de şirketlerin enerji verimliliği projelerinin gerçekleşmesini sağlayarak karbon ayak izlerini küçültmek üzere destekleyen Carbon Trust ‘un broşürü detaylı proje örneklerine ulaşmak üzere verilmektedir.

2.