Türkiye'de Irk veya Etnik Köken Temelinde Ayrımcılığın İzlenmesi Raporu: 1 Ocak-31 Temmuz 2010

Herhangi bir yasal statüye sahip olmayan kişiler (yasa dışı göçmenler); Türkiye’de herhangi bir hukuksal statüye sahip olmadan yaşayan kişilerin sayılarına ilişkin net veriler bulunmamaktadır. Konuyla ilgili çeşitli kurumların raporlarından elde edilen veriler, mevcut sayının azımsanamayacak kadar yüksek olduğunu göstermektedir. Örneğin; herhangi bir resmi kaydı olmadan farklı şekillerde istihdam edilmiş bir milyon üzerinde kişinin var olduğu tahmin edilmektedir.²⁰ Türkiye’de ‘herhangi bir statüye sahip olmayan 50.000-70.000 arasında Ermeni uyruklu kişinin bulunduğu tahmin edilmektedir.²¹ Mülteci ve sığınmacılardan farklı olarak, daha çok ekonomik nedenlerle Türkiye’de bulunan bu kişiler, uluslararası anlaşmalar çerçevesinde ‘göçmen’²² olarak kabul edilseler de 5543 sayılı İskan Kanunu’nun 3. maddesi gereğince, Türkiye sadece “Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı” kişileri göçmen olarak kabul etmektedir.²³ Aynı kanunun 4. maddesinde, “Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı olmayan yabancılar ile Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı bulunup da sınır dışı edilenler ve güvenlik bakımından Türkiye’ye gelmeleri uygun görülmeyenler göçmen olarak kabul edilmezler”²⁴ hükmü yer almaktadır. İltica ve göç ile ilgili mevzuat ve uygulamaların ayrımcı nitelikte olması, Türkiye’de bulunan binlerce insanı hukuksal bir statüye sahip olmadan ve temel haklarını kullanamaz durumda yaşamak zorunda bırakmaktadır.
Çeçenler; Türkiye Hükümeti tarafından varlığı tanınan ancak hukuksal çerçeve dışında bırakılmış bir grup olan Çeçenler izleme ve raporlama çalışması kapsamına alınmıştır. Çeçenler, 1999 yılında çıkan ikinci Çeçen-Rus savaşı nedeniyle, başta Dağıstan, Gürcistan ve Türkiye olmak üzere çeşitli ülkelere sığınma talebinde bulunmuşlardır. Bu dönemde Türkiye, Gürcistan’a sığınan 500 Çeçen sığınmacının Türkiye’ye gelmesi için görüşmelere başlamış, bu görüşmelerin ardından, 2000 yılında yaklaşık 1.500 Çeçen sığınmacı Türkiye’ye giriş yapmıştır. Daha sonraki yıllarda Türkiye’ye giriş yapan veya geri dönen Çeçenlerin olduğu bilinmektedir. Çeçenlerin büyük bölümü İstanbul’da Fenerbahçe (188 kişi), Beykoz (155 kişi), Ümraniye (103 kişi) ve Yalova’da bulunan kamplarda toplu olarak yaşamaktadır.²⁵ Vatandaşı bulundukları Rusya Federasyonu, Avrupa Konseyi’nin bir üyesi olduğu için Avrupa’dan gelen sığınmacı pozisyonundadırlar. Ancak Türkiye Hükümeti, Çeçenlere herhangi bir sığınma hakkı tanımamakta, mevzuatta hiçbir karşılığı olmayan “misafir” statüsünde Türkiye’de bulunmalarına izin vermektedir.