TüRKİYE’de itfaiyeniN yeniden yapilandirilmasi

Kaynaklar

Western Australia (1942), Fire Brigades Act, (FBA),

Western Australia (1943) ,Fire Brigades Regulations, (FBR),
Western Australia (1998), Fire and Emergency Services Authority of Western Australia Act,(WAA),
www.fesa.wa.gov.au/ ,Temmuz (2001) ,Batı Avustralya Yangın ve Acil Durum Hizmetleri Kurulu.

EK-10

YENİ ZELANDA İTFAİYE TEŞKİLATI HİZMETLERİ

Giriş

Yeni Zelanda Okyanusya Kıtasının gerek yüzölçüm, gerekse nüfus olarak küçük ülkelerinden biridir. Yüzölçümü 166.940 km², 1996 nüfus sayımına göre, nüfusu 3.8 milyon kişidir. Yeni Zelanda İtfaiye Hizmetleri, itfaiye teşkilatının organizasyonel yapısı, itfaiye teşkilatının acil durum ve afetlerdeki rolü, gönüllü itfaiyecilik ve itfaiye teşkilatının eğitim sistemi konularına odaklı olarak özetlenecektir. Bu yazıda büyük ölçüde Yeni Zelanda İtfaiye Hizmetleri Yasası’nın – 1975 (FSA,1975) maddeleri incelenmiştir. Genel ve güncel bazı bilgiler Yeni Zelanda İtfaiye Teşkilatı’nın sanal doku yöresinden alınmıştır. Yeni Zelanda’da 20’si bayan olmak üzere 1641 resmi itfaiyeci, şehir merkezlerinde 440’ı bayan olmak üzere, 8.000 gönüllü itfaiyeci ve kırsal kesimde yarı zamanlı olarak çalışan 3.000 gönüllü itfaiyeci bulunmaktadır. İtfaiye teşkilatına yapılan tüm çağrıların %32’sine gönüllü itfaiyeciler tarafından müdahale edilmektedir. Ayrıca itfaiye teşkilatında idari görevlerde 352 kişi görev yapmaktadır.

İtfaiye Teşkilatının Görevi

1975 İtfaiye Teşkilatı Yasası, Yeni Zelanda İtfaiye Teşkilatının kurulması, yangın ve diğer acil durumlarda insanların can ve mallarının korunması ile ilgili yasa olarak tanımlanmıştır (FSA,1975). Buna göre itfaiye teşkilatının görevleri, yangınları ve yangınların etkilerini azaltmak, ve diğer acil durumlara profesyonel şekilde müdahale etmek şeklinde özetlenebilir.

Yeni Zelanda İtfaiye Teşkilatı, 2006 yılı Haziran ayı sonuna kadar aşağıdaki hedeflere ulaşmayı öngörmüştür, (yıllık bazda);

• 
  Toplam yangın sayısını %20 azaltmak,
  
• 
  Konut yangınları sonucu oluşan ölüm sayısını 10’un altına indirmek,
  
• 
  Yangın sonucu oluşan yaralanmaları %50 azaltmak,
  
• 
  Harcamalarda %80 tasarruf yapmak üzere, bina yangınlarının sayısında %5
  

bir artışa izin vermek,

• 
  Orman yangınlarının %95’ini, yangının bildirilmesinden sonra 2 saat içinde
  

kontrol altına almak.

İtfaiye Teşkilatının Genel İdari Organizasyonu

İtfaiye teşkilatının genel idari organizasyon yapısı Şekil 1’de sunulmuştur.

Şekil 1. İtfaiye Teşkilatının Genel İdari Organizasyonu

Şekil 1’den de görüldüğü gibi, İtfaiye Teşkilatı, Yeni Zelanda Yangın Hizmetleri Komisyonu’nun kontrolü altında görev yapmaktadır. Bu komisyon da, İçişleri Bakanı’na rapor vermekle sorumludur. Yeni Zelanda Yangın Hizmetleri Komisyonu, aynı zamanda, Ulusal Kırsal İtfaiye Teşkilatı’nın çalışmalarından da sorumludur. İtfaiye teşkilatının 2000/2001 mali dönemi bütçesi yaklaşık olarak 240 milyon Yeni Zelanda dolarıdır. İtfaiye Teşkilatı’nın en önemli gelir kaynağı, ev sahipleri ve ticari organizasyonların ödedikleri sigorta primlerinden alınan itfaiye hizmetleri fonudur. İtfaiye teşkilatının başında, Uzman Şef (Ulusal Kumandan) bulunur.

Yangın Hizmetleri Komisyonu

Yangın Hizmetleri Komisyonu belli zamanlarda Bakan’ın tavsiyesi ile Genel Vali tarafından atanan 5 üyeden oluşmaktadır. Atama en fazla 5 yıllık bir dönem için olmakla birlikte, görev süresi biten komisyon üyeleri tekrar atanabilirler. Bu üyelerden;

• 
  1 üye; komisyonun başkanı olacaktır. Bu üyenin çok özel yönetim bilgisine sahip olması gerekmektedir,
  
• 
  2 üye; itfaiye sorumlusu olarak atanacaktır. Bu üyelerin itfaiye teşkilatı
  

operasyonlarında kıdemli eleman olarak görev yapmış olmaları gereklidir.
Yangın Hizmetleri Komisyonu, danışman komiteleri atama ve bunlara başkan seçme hakkına sahiptir. Komisyon üyeleri, aynı zamanda danışma komitelerinin üyesi olamazlar. Komisyon gerekli gördüğünde, danışma komitelerinin görevlerine son verebilir, herhangi bir üyeyi görevden alabilir ve/veya danışma komitesine yeni üye eklenmesine karar verebilir.

Komisyon, bakandan gelebilecek tüm direktiflere uymak zorundadır. Komisyonun bazı yetki ve sorumlulukları aşağıda verilmiştir;

• 
  İtfaiye hizmetlerinin genel kontrolünden ve Yeni Zelanda İtfaiye Hizmetleri Yasası’nın maddelerinin tam olarak uygulanmasından sorumludur.
  
• 
  Tüm yerleşimlerde, yangınların önlenmesi, söndürülmesi, yangına karşı can ve mal güvenliğinin sağlanmasından sorumludur.
  
• 
  İtfaiye hizmetlerinin verimli şekilde yürüyor olmasından sorumludur.
  
• 
  İtfaiye birimleri arasında ve yerel yönetimler ile işbirliğinin sağlanmış olmasından sorumludur.
  
• 
  Bakana karşı sorumludur ancak Yeni Zelanda İtfaiye Hizmetleri Yasası’na göre hareket etmek üzere bağımsızdır. Örneğin, itfaiye teşkilatının personeli ile ilgili kararlarda (atama, uzaklaştırma, vb.) bakandan tamamen bağımsızdır.
  
• 
  Yılda en az 2 kez İtfaiyeciler Birliği ile itfaiye teşkilatının problemleri ile ilgili toplantı yapmakla sorumludur.
  
• 
  İtfaiye hizmetlerinin verimliliğini, yılda en az bir kez Yeni Zelanda Sigorta Konseyi temsilcilerine de danışarak, takip etmekten sorumludur.
  

Komisyon, yerel yönetimler, hükümetin ilgili birimleri, mimarlar, mühendisler, müteahhitler, Yeni Zelanda Standart Belirleme Kurumu ve Yapı Araştırma Enstitüsü arasında koordinasyon oluşturulmasının yollarını aramakla sorumludur. İtfaiye sorumlusu olan komisyon üyelerinin sorumlulukları aşağıda verilmiştir;

• 
  Eğitim de dahil olmak üzere, tüm teknik konular,
  
• 
  Savaş durumunda, acil yangın durumunda veya gerekli gördüğü diğer durumlarda itfaiye teşkilatının operasyonel komutası,
  
• 
  Komisyon tarafından verilebilecek diğer görevler.
  

Yangın Hizmetleri Komisyonu üyeleri, daha önce çalıştıkları ve/veya üyesi oldukları her türlü şirket, kurum ve kuruluş ile ilgilerini kesmek zorundadır. Komisyon üyesi olduktan sonra, herhangi bir şirket, kurum veya kuruluşta çalışmaya başlayan ve/veya bunların üyesi olanlar, komisyondaki görevini bırakmak zorundadır. Her ne isim altında olursa olsun (maaş, avans, ödeme, ücret, komisyon, vb.), herhangi bir şirket, kurum veya kuruluştan para alınması durumunda, sözkonusu kişinin o şirket, kurum veya kuruluşta çalıştığı ve / veya üyesi olduğu şeklinde kabul edilmektedir (FSA,1975, Madde 6).

Herhangi bir komisyon üyesi için, verimsiz çalışma, yolsuzluk, görevi ihmal, yanlış davranış gibi bir durum kanıtları ile belirlenirse, Genel Vali tarafından herhangi bir zaman görevden alınabilir.

İtfaiye Teşkilatı – Uzman Şef

İtfaiye teşkilatının tüm yönetiminden ve atamalarından sorumludur. Bunlar arasında;

• 
  Bölgesel itfaiye şefleri tarafından yönetilen 8 itfaiye bölgesi,
  
• 
  Ulusal kırsal itfaiye yetkilisi,
  
• 
  Wellington da bir ortak büro,
  
• 
  Auckland, Wellington ve Christhchurch’de bulunan 3 acil durum iletişim merkezi,
  
• 
  İdari destek sağlamak üzere Wellington’da kurulu ulusal hizmet servisini kapsar.
  

Uzman Şef aynı zamanda Ulusal Kumandan olarak da kabul edilir. Ulusal Kumandan, yangın önleme ve söndürme, yangınlar karşısında insanların canını ve malını korumak konularında en üst düzeyde operasyonel yetkiye sahiptir. İtfaiye teşkilatının 1600 tam zamanlı resmi itfaiyecisi, 19 merkezde Yeni Zelanda nüfusunun %80’ine, yangın önleme, acil durum müdahalesi ve güvenli yaşam eğitimi sağlar. (Bazı yerleşimlerde gönüllüler de resmi itfaiyecilere destek sağlar).

Bölgesel İtfaiye Şefleri

Uzman Şefin (Ulusal Kumandan) altında görev yapan, bölgesel itfaiye şeflerinin atanması da Yangın Hizmetleri Komisyonu tarafından gerçekleştirilir. Bölgesel itfaiye şefleri, kendi bölgelerindeki teknik ve operasyonel uygulamaların Komisyonun politikası ile uyumlu olmasından sorumludur. Bölgesel itfaiye şeflerinin görevleri ve yetkileri aşağıda verilmiştir;

• 
  Yangın veya diğer acil durumlarda, tüm itfaiye birliklerini kontrol eder ve yönetir,
  
• 
  Görevini yapmak için gerekli ise, tehlike durumunda, herhangi bir araziye, binaya veya yapıya girebilir,
  
• 
  Görevini yapmak için gerekli ise, herhangi bir arazi, bina veya yapıda bulunan ekipmanları kullanabilir,
  
• 
  Tehlike durumunda, herhangi bir bina ya da yapıda bulunan yanıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddeleri bina dışına çıkarabilir,
  
• 
  Yangının yayılmasını önlemek veya yangının söndürülmesini sağlamak için gerekli olduğunda, yanmakta olan herhangi bir binayı, ya da tehlikeye neden olabilecek komşu binaları yıkabilir,
  
• 
  Gerekli olduğunda, her türlü otoban, yol, cadde, servis yolu ve özel yolları kapatabilir,
  
• 
  Gerekli olduğunda, daha yüksek su basıncı elde etmek üzere, bazı hatların suyunu kesebilir,
  
• 
  Gerekli olduğunda, herhangi bir taşıt aracını bulunduğu yerden çektirebilir,
  
• 
  Gerekli gördüğünde tehlikede olan veya itfaiye hizmetinin aksamasına neden olan insanları, bulundukları yerden başka bir yere naklettirebilir,
  
• 
  Gerekli gördüğünde, tehlikede bulunan binaların gaz ve elektrik bağlantılarını kesebilir,
  
• 
  Yangın veya diğer bir acil durum sırasında veya sonrasında, belli derece hasar görmüş herhangi bir binanın tehlikeli olduğu görüşündeyse, bu binanın yıkılmasını sağlayabilir,
  
• 
  Ayrıca, genel olarak, yangın veya diğer herhangi bir acil durumda, can ve mal korumak amacı ile gerekli gördüğü diğer şeyleri yapabilir,
  

Yangın ve olası yangın riski içermeyen acil durumlarda, itfaiye şefi, acil durum yerindeki operasyonel sorumludan yetki almadıkça yukarıda verilen yetkileri kullanmayacaktır. Ancak, itfaiye şefi, can ve mal açısından hayati risk olduğu düşüncesinde ise, yukarıda verilen tüm yetkileri, herhangi bir sorumludan yetki almadan kullanabilir.

Acil Durumlarda Yönetim
İtfaiye – Acil Durum İlişkisi
Yukarıdaki paragrafta da belirtildiği gibi, itfaiye teşkilatı gerek yangın içeren, gerekse yangın içermeyen her türlü acil durumunda çok önemli operasyonel yetkilere sahiptir.

İtfaiye teşkilatı, toplam risk yönetimi konusunda farklı kurum ve oyuncularla ortaklıklar yapmaktadır. Bunlardan en önemlileri arasında;

• 
  Sivil savunma bakanlığı,
  
• 
  Emniyet Kuvvetleri,
  
• 
  Ambulans hizmetleri,
  
• 
  Yerel hükümetler,
  
• 
  Orman sahipleri,
  
• 
  Bina sahipleri,
  
• 
  Sigorta konseyi sayılabilir.
  

Yeni Zelanda İtfaiye Hizmetleri Yasası’na göre;

• 
  Tüm yerleşimlerde emniyet kuvvetleri, itfaiye birliğinin yetkilisine yardımcı olacaktır,
  
• 
  İtfaiye teşkilatının tüm üyelerinin otoritesi tüm polis, trafik ekipleri ve yangın ya da diğer acil durumlarda bulunan diğer kişilerce tanınacaktır.
  

Tüm polisler, yangın, yangın şüphesi ve diğer acil durumların sözkonusu olduğu yerlerde, yangın veya acil duruma müdahale eden itfaiye ekibinin sorumlusunun komutasında, gerekli yardımı sağlayacaktır (FSA,1975, Madde 42).

Yangın içermeyen diğer acil durumlarda da, bölgesel itfaiye şefi tehlikede olan can ve malların korunması ve kurtarılması için, gereken her türlü girişimde bulunma yetkisine sahiptir (FSA,1975, Madde 28).

Gönüllü İtfaiye Birlikleri

Yeni Zelanda’da gönüllüler itfaiye teşkilatının bütünleyici bir parçasıdır, (yaklaşık 11000 kişi). Gerek kentsel, gerek kırsal alanlarda, Yeni Zelanda coğrafyasının %80’ine yangın önleme ve acil durum müdahale hizmetleri sağlarlar. Hali hazırda tüm olayların %32’si ile gönüllüler ilgilenmektedir. Gönüllüler aynı zamanda, itfaiye hizmeti gereken trafik kazalarının %55’ine müdahale etmektedir. Sivil savunma, acil durum, polise yardım, tehlikeli maddelere karşı müdahalelerde görev alırlar ve halka yönelik yangın güvenliği bilinçlendirme çalışmaları yaparlar. Gönüllülere düzenli şekilde herhangi bir ödeme yapılmaz, ancak ölüm veya emeklilik durumunda 500 Yeni Zelanda dolarını aşmayacak şekilde küçük bir ödeme yapılabilir.

Yangın Hizmetleri Komisyonunun politikası uyarınca, ilgili bölgedeki polis şefinin de onayı ile, itfaiye şefi gerektiğinde gönüllüler arasından itfaiye polisi oluşturabilir. Bu gönüllü itfaiye polisleri, itfaiye birliğinin çağrıldığı tüm yangın ve olaylarda, itfaiye yetkilisinin emrinde görev yapmaktadır (FSA,1975, Madde 33).
Yeni Zelanda İtfaiye Hizmetleri Yasası’na göre; Gönüllü İtfaiye Birliği, Yangın Hizmetleri Komisyonu ile bağlayıcı bir anlaşma yapan gönüllü grupların oluşturduğu itfaiye birlikleridir (FSA,1975, Madde 34). Herhangi bir bölgedeki itfaiye yetkilisi, komisyona bu bölgede gönüllü itfaiye birliği kurulmasını önerebilir. Çeşitli gruplar, gönüllü itfaiye birliği oluşturmak amacı ile komisyonla anlaşma yapmak istediğinde, komisyon, sözkonusu grubun gerçekten itfaiye teşkilatına faydalı olup olmayacağına, kadro, ekipman, disiplin ve eğitim konularında yeterli olup, olmadıklarına, korumaya talip oldukları bölge için gerekli şartları sağlayıp, sağlamamalarına göre, bu grubu gönüllü itfaiye birliği olarak görevlendirebilir veya görevlendirmeyebilir. Gönüllü itfaiye birliklerinin görevlerini yerine getirmede aksaklıklar yaşanması, ardarda iki yıl çeşitli olaylara karşı yeterli derecede başarılı olunmaması durumlarında komisyon gönüllü itfaiye birliğini feshedebilir.
Komisyon veya bir komisyon üyesi ile gönüllü itfaiye birliği veya bir gönüllü itfaiyeci arasında bir anlaşmazlık olması durumunda; Komisyon Yeni Zelanda Tüm İtfaiye Teşkilatları Birliğine yazılı uyarı verir. Bu birlikten belli süre anlaşmazlığın çözümü konusunda bir cevap gelmesini bekler. Hiç bir şekilde, anlaşmazlık iki tarafın da kabul edebileceği şekilde çözülmezse, taraflardan herhangi biri olayı bakana getirebilir. Konu ile ilgili nihai kararı bakan verir.

Fabrika sahipleri (veya kiracılar), fabrikadaki malların güvenliği için özel bir itfaiye grubu oluşturabilir ve bu özel itfaiye grubunun başına bir yetkili atayabilir. Bu tür itfaiye birlikleri, sanayi itfaiye birliği olarak isimlendirilmektedir. Fabrika sahibi veya (kiracı) sanayi itfaiye birliğinin uyması gereken tüm kuralları belirlemiş ve bunları kağıda dökmüş olmalıdır. Ayrıca, olası olaylarda müdahalenin koordinasyonu için Yangın Hizmeleri Komisyonu ile de bir anlaşma yapılmalıdır (yerel itfaiye birlikleri ile sanayi itfaiye birlikleri arasında koordinasyonun sağlanması amacı ile).

Eğitim ve Araştırma

Yeni Zelanda İtfaiye Teşkilatı en iyi müdahale hedefine ulaşmak üzere en fazla faydayı sağlayacak şekilde strateji ve taktikler geliştirmek üzere çalışmaktadır. Bu amaçla belirlenmiş olan stratejik elemanlar arasında;

• 
  önceden planlama,
  
• 
  erken uyarı, erken müdahale,
  
• 
  daha iyi şehir planlama, daha iyi adresleme sistemleri,
  

• 
  itfaiye görevlilerin karar verme ve komuta yeteneklerinin geliştirilmesi,
  
• 
  diğer kuruluşlarla koordinasyonun geliştirilmesi sayılabilir.
  

Bu stratejik elemanlar için hem itfaiye teşkilatı personelinin iyi bir eğitim alması, hem de yangına karşı mücadele konusunda araştırma yapılmasının son derece gerekli olduğu açıktır.

Yeni Zelanda İtfaiye Teşkilatının geleceğe yönelik diğer hedeflerinin bazıları olarak;

• 
  Müdahale yerine önleme çabalarının arttırılması,
  
• 
  Gönüllülerden yararlanmanın daha da genişletilmesi,
  
• 
  Bilimsel çalışmalara dayalı karar alma mekanizmasının geliştirlmesi,
  
• 
  Tüm sorumluların başarılarının değerlendirilmesi için standart ve açık kriterler sayılabilir.
  

Kaynaklar

New Zealand,(1975), Fire Service Act (FSA),1975 – 042.

Yeni Zelanda İtfaiye Teşkilatı www.fire.org.nz , Temmuz (2001).

1 Sorunların tespitinde Kavaklıoğlu, 2002; Yalın, 2002; TİB yönetim kurulu üyeleri ile yapılan derinlemesine

görüşmelerden ve yerinde yapılan gözlemlerden yararlanılmıştır.

2 Schmauch, 2000 çalışmasında Avrupa’daki gönüllük sistemlerini dörde ayırmaktadır. Dördüncü sistem bir tek Danimarka’da görülen özel itfaiye hizmetleridir ki bunların içinde gönüllüler yer almamaktadır.

3 Eğitimin koordinasyonu ve standardizasyonu gibi konular ayrı olarak bu bölümün 5. (Eğitim ve Özlük

Hakları) başlığında ve V. Bölümde ele alınmaktadır.

4 Eğitim modelinin oluşturulması bu çalışmanın kapsamı dışındadır. Bu konu ile ilgili daha kapsamlı bir

çalışma yapılmasında yarar vardır. Bu çalışmadaki eğitim modeli, kısa dönemli bir itfaiye idaresi modelinin önemli bir unsuru olduğu için örnek olarak geliştirilmiştir.

* Bu makale Sn. Nazan Cömert tarafından yazılmıştır.

1 Bu ünite İçişleri Bakanlığı’na bağlı olup kriz ve afet anlarında ulusal destek kuvveti olarak veya uluslararası afetlerde

faaliyet gösteren bir ünitedir.Buna ek olarak belediyelerin de askeri üniteden ayrı olarak sivil itfaiye teşkilatı

oluşturdukları ulusal ve uluslararası bir afet durumunda müdahalede bulunabilecek sivil destek birlikleri vardır.

2 SIVU; belediyelerinbir hizmetin (burada itfaiye) görülebilmesi için oluşturdukları belediyelerarası sendika,SIVOM ise

belediyelerin birden fazla (itfaiye hizmeti dahil) hizmetin görülebilmesi için belediyelerarası sendikadır.