Türkiye’nin katılım yönünde ilerlemesi üzerine 2003 İlerleme Raporu

Başlık 6: Rekabet Politikası

Son İlerleme Raporundan bu yana kaydedilen gelişme

Anti-tröst kurallarıyla ilgili olarak, Rekabet Kurulu, AR-GE anlaşmalarında grup muafiyetine ilişkin uygulama mevzuatı kabul etmiştir. Söz konusu tebliğ, ortak AR-GE faaliyetleri yürüten işletmeler için rekabet kurallarının uygulanmasını açıklığa kavuşturma ve bu sahada işletmeler arasında işbirliğini teşvik etme amacına yöneliktir.

Rekabet Kurulu, Ağustos 2003’te “Dikey anlaşmalarda grup muafiyetinin uygulanması üzerine esasları” da yayımladı. Seçici dağıtım, rakipler arasında anlaşmalar, fikri mülkiyet haklarına ilişkin anlaşmalar ve temsilcilik anlaşmaları gibi konular da, bu Esaslarda ele alınmaktadır.

2002 yılında, Rekabet Kurulu, sonuçlandırılan 128 olayın 16’sında 13,2 milyon € tutarında cezalar verdi. Rekabet Kurulu, 2002 yılında onaylanan toplam 60 birleşme içinde 6 birleşme ve edinme üzerine koşullar koydu. Ayrıca, Haziran 2003 itibariyle sonuçlandırılmış olan toplam 52 olayın 4’ünde 18,2 milyon € tutarında cezalar verdi. Rekabet Kurulu Mayıs 2003’te, mobil telekom operatörleri Turkcell ve Telsim’e, ulusal “roaming” (kapsama alanı) sağlamayı reddederek üstün konumlarını kötüye kullandıkları gerekçesiyle, 17,8 milyon € tutarında bir rekor para cezası verdi.

İdari kapasiteyle ilgili olarak, Rekabet Kurulu’nun denetim yetkileri güçlendirilmiştir. Kurul, şimdi, soruşturulmakta olan şirketlerden bilgi ve belge almak amacıyla, mahkeme kararıyla yerinde denetimler yapma yetkisine sahiptir. Bundan başka, Parlamento’nun kabul ettiği bir yasayla Rekabet Kanununda değişiklik yapılarak, Rekabet Kurulunca verilen para cezalarının Yargıtay kararı beklenmeksizin derhal tahsil edilmesi olanağı getirildi. Bu hüküm, Rekabet Kurulu kararlarının daha etkili biçimde uygulanmasını sağlamaktadır. Ayrıca, Kurul bundan böyle verilen para cezalarının %25’ini kendi elinde tutamayacaktır. Tahsil edilen bütün para cezaları Hazine’ye ödenmektedir. Bu hüküm, çıkar çatışması risklerini ortadan kaldırmaktadır.

2003 yılında, yargı denetimi sürecinde, 116 davadan ancak 17’si Yargıtay’ca sonuca bağlandı.

Devlet yardımları mevzuatı çıkarılmasında veya bir devlet yardımları izleme otoritesinin kurulmasında ilerleme kaydedilmemiştir.

Devlet tekellerinin uyumlaştırılması ile ilgili olarak, olumlu adımlar not edilebilir. Bunlar, alkollü içkiler sektöründeki düzenleme yetkilerinin TEKEL’den Tütün ve Alkollü İçkiler Kurulu’na aktarılması ve 2001’de kabul edilen Alkol Kanunu için, kanun henüz tam olarak uyumlulaştırılmış olmasa da uygulama yönetmeliğinin söz konusu Kurul tarafından yayımlanmasıdır.

Genel değerlendirme

Müktesebat yoluyla konulan kurallara uygun yeni uygulama mevzuatı, dikey kısıtlamalar üzerine modernleştirilmiş kurallar, ve basitleştirilmiş usuller kabul edilmiştir. Bu mevzuat uyarınca, Rekabet Kurulu, inhisari dağıtım, inhisari satın alım, motorlu taşıt ve imtiyaz anlaşmaları konusunda ayrı grup muafiyet yönetmelikleri uygulanmasını iptal etmiştir. Ayrıca, AR-GE anlaşmaları üzerine grup muafiyet yönetmeliğinin kabul edilmesi olumlu bir adımdır.

Grup muafiyetlerine ilişkin uygulama mevzuatının büyük bir kısmı müktesebat ile uyumlu olsa da, tali önemdeki anlaşmalar ve yatay kısıtlamalar için kurallar üzerine uygulama mevzuatı hâlâ yoktur.

Bağımsız Rekabet Kurumu, on bir üyeli bir kuruldan ve toplam 317 personelden oluşur (24 yönetici, 84 uzman, 15 hukukçu ve 194 yardımcı personel).

Kamu işletmeleri, devlet tekelleri ve özel haklara sahip şirketler yönünden rekabet kuralları hâlâ etkili biçimde uygulanmamaktadır. Sektörel mevzuattan sorumlu olan resmi makamlar, müktesebat ile uyumu öncelikli olarak tamamlamalıdır. Rekabet Kurulu, bu uyumlaşma sürecinde tam olarak yer almalıdır.

Ayrıca, özelleştirme sürecinde, rekabetin geliştirilmesi dikkate alınmalıdır. Başta telekomünikasyon olmak üzere, düzenlenen sektörlerde rekabet kurallarının icra edilmesiyle ilgili bazı iyileşmeler kaydedilmiş olsa da, Rekabet Kurulu, özelleştirme sürecinde olduğu gibi, düzenlenen altyapı sektörlerinde de daha fazla rekabet sağlanmasında daha aktif olmalıdır. Bu açıdan, Rekabet Kurumu ve Telekomünikasyon Kurumu arasında bir protokol kabul edilmesi olumlu bir adımdır. Rekabet Kurumu ile başka sektörel düzenleyici makamlar arasında eşgüdüm sağlamak için, bu uygulama devam ettirilmelidir.

Devlet yardımları alanında, devlet yardımlarının izlenmesi mevzuatı, müktesebat ile uyumlu değildir ve bir devlet yardımları izleme otoritesi kurulmalıdır. Gümrük Birliği kapsamında, Türkiye, mevzuatını uyumlaştırmak ve bir devlet yardımları izleme otoritesi kurmakla yükümlü olduğu halde, rekabet kurallarının uygulanması üzerine bir Ortaklık Konseyi kararı alınmasını geciktiren en önemli etken bu olmuştur.

Bu durum, rekabet kurallarının gereğince uygulanmasına engel olmakta, kamu kaynaklarının tahsis edilmesi yoluyla piyasalarda potansiyel rekabet ihlallerine yol açmaktadır. Ayrıca, devlet yardımları konusunda AT standartlarına dayanan bir açıklama sisteminin olmaması, devlet ile işletmeler arasındaki mali işlemlerin saydamlığını azaltmaktadır.

Özel veya inhisari haklara sahip işletmeler ile ilgili olarak, uygulama yönetmeliğinin çıkarılması, alkollü içkiler sektöründe rekabet koşullarının düzeltilmesine katkı yapmıştır. Ancak, 2001’de kabul edilen birincil mevzuat, eşit bir yarışma ortamı için bir temel sağlamıyor. Bu nedenle, birincil mevzuatta değişik yapılması gerekir.

Sonuç

Son İlerleme Raporundan bu yana, anti-tröst alanında bir miktar gelişme sağlanmıştır.

Genelde, anti-tröst kuralları sahasında müktesebatla ve Gümrük Birliğini kuran Ortaklık Konseyi kararından ileri gelen yükümlülüklerle uyumlaşma yüksek düzeydedir. Ancak, grup muafiyetlerinde ve devlet tekelleri ile inhisari ve özel haklara sahip şirketlerin intibakı konusunda uyuma yönelik ilave çabalar gereklidir. Türkiye, ivedi bir biçimde, devlet yardımlarının izlenmesi ile ilgili mevzuat kabul etmeli ve bir devlet yardımları izleme otoritesi kurmalıdır.