TürklüK ÇAĞDAŞliq

İqtisadi təmayüllü ideologiyalar

Hüquq təmayüllü ideologiyalar

Dini təmayüllü ideologiyalar

Milli təmayüllü ideologiyalar

Qarışıq və ümumi təmayüllü ideologiyalar

Bu ideologiya qrupları haqqında bir az sonra ayrı-ayrılıqda ətraflı məlumat verəcəyik.

İdeologiyalar bəzi digər xüsusiyyətlərinə görə də təsnif edilirlər. Geniş yayılmış təsnifatlardan biri ideologiyaların mülkiyyət məsələlərinə və gəlirlərin ictimai bölgüsünə (iqtisadi görüşlər) münasibətinə görə aparılan təsnifatdır. Bu meyara görə ideologiyalar “sağçı” və “solçu” ideologiyalara bölünür-lər. Həmin ideologiyaların tərəfdarlarına isə uyğun olaraq “sağçılar” və “solçular” deyirlər.

“Sağçı” ideologiyalar o ideologiyalara deyilir ki, orada özəl mülkiyyətə, azad sahibkarlığa və bazar tənzimlənməsinə üstünlük verilir. Bu ideologiyalara bazar iqtisadi sisteminin liberal (bəzən həm də sosial (neoliberal) yönümlü) modelinin qəbul oluunduğu ideologiyalar aid edilir.

“Solçu” ideologiyalar o ideologiyalara deyilir ki, orada zəhmətkeş sinfin mənafeyinin müdafiəsi, gəlirlərin bərabər, ədalətli ictimai bölgüsü əsas götürülür. Bu ideologiyalara istehsal vasitələri üzərində xüsusi mülkiyyətin tamamı ilə rədd edilərək ictimai mülkiyyətin müəyyən olunduğu marksizm, müasir dövrdə isə bazar iqtisadi sisteminin sosial və sosial-demokrat modelini qəbul etmiş bir çox ideologiyalar, o cümlədən kommunist və sosialist hərəkatlarının ideologiyaları aid edilir. Bu ideologiyaların bir çoxunda istehsal vasitələri üzərində mülkiyyət və iqtisadiyyatın tənzimlənməsində döv-lətin güclü mövqeyi müdafiə olunsa da, marksizmdə dövlətin güclü mövqeyi yalnız müvəqqəti dövr üçün – kommunizmin birinci fazası sayılan sosializmdə qəbul olunur və kom-munizmin son fazasında dövlətin də tədricən ölüb gedəcəyi nəzərdə tutulur.

Tarixən “sağçı” və “solçu” iqtisadi görüşlər arasında aralıq mövqeli görüşlər də (“mərkəzçi”, “sağ-mərkəzçi” və “sol-mərkəzçi”) müəyyən edilmişdir. Lakin əslində müasir döv-rümüzdə bu ifadələr çox hallarda formal xarakter daşıyır. Bələ ki, hazırda “sağçı”, “solçu” və qeyd olunan aralıq iqtisadi görüşlər arasında dəqiq sərhədlər müəyyən etmək demək olar ki, mümkün deyil.