TürklüK ÇAĞDAŞliq

Aydın QASIMLI (MƏDƏTOĞLU)

Türkoloq, filologiya elmləri

namizədi, dosent.


Giriş
Çağdaş dövrümüzdə xalqımızın milli ideologiya prob-leminin araşdırılması aktual məsələlərdəndir. İndiyə qədər bu sahə ilə bağlı müəyyən araşdırmalar aparılmışdır. Bu araş-dırmalara Əlikram Tağıyev, Nizaməddin Şəmsizadə, Həsən Əzizoğlu (Həsənov), Faiq Ələkbərov (Qəzənfəroğlu), Kamran Məmmədov, Elşad Mirələm, Sona Vəliyeva, Rahid Ulusel, Mübariz Yusifov, Aydın Abbasov və b. müəlliflərin əsərlərini misal göstərmək olar. Bu araşdırmalar öz tədqiqat predmetləri üzrə kifayət qədər dəyərli və lazımlı araşdırmalardır. Lakin indiyə qədər milli ideologiya mövzusunda yazılmış əsərlər milli ideologiyamızın yalnız ayrı-ayrı məsələlərini əhatə etmiş və bu baxımdan məhdud xarakter daşımışdır. Milli ideologi-yamız demək olar ki, indiyə qədər bütöv bir sistem şəklində tədqiqata cəlb edilməmişdir. Hətta bəzi milli-ideoloji məsələlər haqqında indiyə qədər yalnız məqalələr, çıxışlar və müsahi-bələr səviyyəsində danışılmışdır. Halbuki, xalqımızın, xüsusən də gənc nəslin milli şüurunun inkişafında və milli hədəflərimiz uğrunda mübarizədə milli ideologiyamızın bir bütöv sistem şəklində öyrənilməsi vacib məsələlərdəndir. Bu kitabda milli ideologiyamız olan türk millətçiliyini bir bütöv sistem şəklində araşdırmaya cəlb etməyə çalışmışıq.

Kitab “Giriş” hissəsindən, üç bölmədən və “Nəticələr”dən ibarətdir.

Birinci bölmədə öncə daha aydın və bütöv təsəvvürün yaranması naminə ideologiya anlayışı incələnmiş, ideologiya-ların ən geniş təsnifatı müəyyən edilmiş, tarixən yaranmış ideologiyalar haqqında ətraflı məlumat verilmiş, milli ideo-logiya – millətçilik şovinizmə qarşı dayanan bir mütərəqqi ide-ologiya kimi izah edilmişdir. Daha sonra milli ideologiyamızın formalaşması və inkişafının son iki yüz illik tarixi ayrı-ayrı türk xalqları üzrə xronoloji olaraq, yeni yanaşma ilə nəzərdən keçirilmişdir. Belə ki, türk millətçiliyinin yaranmasının tarixi şəraiti, Qacarlar və Osmanlı dövlətlərində milli ideyaların formalaşması, Çar Rusiyasında türkçülük ideyalarının for-malaşması, Xalq Cümhuriyyəti dövründə Azərbaycanda aparılan milli-demokratik islahatlar, M.K.Atatürkün başçılığı altında milli azadlıq hərəkatı, Türkiyə Cümhuriyyətində mil-lətçilik, şovinist İran-fars rejiminə qarşı milli hərəkatlar, sovet hakimiyyəti dövründə Quzey Azərbaycanda milli hərəkat, müs-təqillikdən sonra Azərbaycan Respublikasında millətçilik və Bütöv Azərbaycan ideyası haqqında ətraflı məlumat verilmiş və bu inkişaf tarixi yeni yanaşma ilə qiymətləndirilmişdir. Birinci bölmədə həmçinin türk millətçiliyində mövcud olan üçlü sistemin və türk millətçiliyinin səviyyələrinin dəqiqləş-dirilmiş izahı verilmişdir.

Kitabın ikinci bölməsində tarixi və mövcud reallıqları, elmi nəzəriyyələri və s. nəzərə alaraq çağdaş dövrümüz üçün milli ideologiyamızın müxtəlif (milli, iqtisadi, siyasi-hüquqi, fəlsəfi və dini) məsələləri sistem şəklində araşdırılmış, müəyyən fikirlər və qənaətlər irəli sürülmüşdür.

Kitabın üçüncü bölməsində milli ideologiyamızda əsas məsələlərdən olan milli mənəvi dəyərlərimizi (MMD) qoruyub-yaşatmaq və yüksəltmək problemləri, o cümlədən onların tədqiqi və təbliğinin mövcud durumu, həmçinin MMD-imizin ictimai əhəmiyyəti – cəmiyyətin həyatında və inkişafındakı ro-lu haqqında geniş söhbət açılmışdır.

Kitab geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulduğundan, hadisələri, fikirləri, çıxarılan nəticə və qənaətləri mümkün qədər qısa və sadə elmi-məntiqi dildə ifadə etməyə çalışmışıq.