TürklüK ÇAĞDAŞliq

II qurultay 1906-cı il, yanvarın 13-dən 23-ə qədər Pe-terburqda keçirilmişdir (yenə də qeyri-leqal (icazəsiz) şəkildə). Kazan, Türküstan, Krım və Qafqazdan 100 nəfər nüma-yəndənin iştirak etdiyi, İ.Qaspıralının sədrliyi ilə keçirilən qurultayda təşkilatın “Rusiya Müsəlmanları İttifaqı” adlan-dırılması rəsmiləşdirilir. Qurultayda muxtariyyət məsələsində fikir ayrılığı yaranır. Krım və Qafqaz təmsilçiləri ərazi, Kazan təmsilçiləri isə mədəni muxtariyyət tərəfdarı kimi çıxış edirlər. Qurultayda birincilərin müqavimətinə baxmayaraq Y.Akçura-nın başçılıq etdiyi Kazan türklərinin səyi ilə rus liberal kadet partiyasına birləşmək haqqında qərar qəbul edilir. Bu qərarla razılaşmayan bir qrup nümayəndə qurultayı tərk edir.

Y.Akçura və Ə.İbrahimov kadet partiyasının mərkəzi ko-mitəsinə də seçilirlər. Kadet partiyası Rusiya müsəlmanlarının milli azadlıq ideyaları ilə çıxış etmələrindən xəbərdar olsa da, onların siyasi qüvvəyə çevrildiyini gördüyündən, onlarla ittifaqa girib seçkilərdə qələbəni təmin etmək istəyirdilər. Bu partiya hətta müsəlmanların etimadını qazanmaq üçün öz proqramında müsəlmanların dini və milli mənafeyinə xidmət edən dəyişikliklər də etmişdir.

Qurultay kadet partiyasının proqramına uyğun müvəqqəti proqram qəbul edir və seçkilərdə kadet partiyası ilə birgə işti-rak etmək qərara alınır. Qurultayın işində Azərbaycandan olan nümayəndələr (Ə.Topçubaşov, Q.Qarabəyov və F.X.Axundov) yaxından iştirak etmişdir. Qurultayın Proqram və nizam-naməsini Ə.Topçubaşov hazırlamışdır.