Üa möheaöıslerı odası aylık japırpıdır
Yüklə 1,26 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SAYI 299 KASIM ARALIK 1984
- A. Hikmet YURT
- KAPAS
| Şekil 2:! % 50 yağa % 50 emülsiyon ilave edilmesiyle yapılan de-
' neyde Faz 1: Panaclde ilave etkisi açıkça görülüyor. Rakamlar Şekil 3'deki grafikten alınmıştır. Bu tablo çeşitli tarihler- deki okumalarda PH ve Fe miktarını gösterir. 14 MÜHENDİS VE MAKİNA DERGİSİ CİLT 25 SAYI 299 KASIM-ARALIK 1984 x 10 (ppm} (700) 25 (600) 20 (500) 15 (400) 10 (300) S (200) O FAZ 2 ppm Ponocide Bakteri Sayısı mi için 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 U 15 16 17 18 13 20 21 22 23 24 25 26 27 28 79 30 31 32 33 Şekil 3: Emülsiyonu tamamen yenileyerek yapılan deneyde Faz 2. Panacide C.A. (küçük) her Pazartesi normal 3 Galonluk dozajda kullanıldı. Grafikler 1968/1969 yıllarında 33 haftalık bir süreyi kapsar. Tablo l'deki son 6 okuma hariç diğer rakamlar ile grafikler çizilmiştir. uygulama ile uzatılabileceği ortaya kondu. Faz 2 bu yazının ma derhal enzim aktivitesini başlatıyordu. Panacide C.A. hazırlanması sırasında hâlâ devam ediyordu. ilâvesini takip eden birkaç saat içinde mikro-organizma sa- Sistem bütün deneme süresince, kesme sıvısı koku ve yısında düşme tesbit ediliyordu. Gerçek şudur ki, ilâveler çamurumsu görünümünden uzak, renk görünümü uygundu. düzenli olmalıdır ve haftalık dozaj günlük dozajdan daha az Mikro-organizma sayısını düşük tutmak için 400 ppm'de etkilidir. Panacide C.A. ile korumak gerekliydi. Günlük dozdaki azal- ODAMIZ YAYINLARINDAN OLAN "MARKA VE TiPLERiNE GÖRE ARAÇLARIN TEKNiK ÖZELLiKLERi" KİTABI MERKEZ VE DiĞER ÖRGÜT BİRİMLERİMİZDE SATILMAKTADIR. MÜHENDiS VE MAKİNA DERGİSİ CİLT 25 SAYI 299 KASIM ARALIK 1984 15 Sanayide kapasite kullanımı- istihdam ilişkileri A. Hikmet YURT Mak. Mühendisi TEZSAN Takrnı Tezgahlan Sanayi ve Uç. A.Ş. Teknik Müşaviri İSTANBUL GİRİŞ: Kapasite kullanım oranı, çalışmaya hazır bir makina ve- ya teçhizatın, bir yıl müddetle fiili çalışma süresinin, o yıl için hesaplanmış çalışma süresine bölümü suretiyle bulunan orandır. ülkemizde, kapasite kullanım oranını belirleyen temel kriterler üzerinde kesin bir görüş birliği sağlanmadığı ve/ve- ya konunun ne derece önemli olduğu belirlenmediğinden, hemen her işletme, kendisi tarafından belirlenen kriterler- den hareket ederek kapasite kullanım oranı tesbit etmekte- dir. işletmelerin birbiri ile uyumlu olmayan kriterlerden ha- reket ederek belirledikleri kapasite kullanım oranlan, resmi istatistiklere de yansıdığı için ülke çapında çıkarılan kümü- lâtif sonuçlar tartışılabilir özellik taşımaktadır. Bu yazımızda, kapasite kullanım oranı kavramında dü- şünce birliği sağlayacak kriterleri belirleyerek katkıda bu- lunmayı düşündük. KAPASİTE KULLANIM ORANI: ülkemizde, 19601ı yılların başına kadar endüstri, ağır- lıklı olarak tek vardiya sistemi içinde çalışagelmiştir. Bu te- mel olgu diğer ülkelerde de benzer karakter göstermiştir. Oysa günümüzde yatırımların fizibilite çalışmaları iki vardi- ya esası dikkate alınarak yapılmakta ve böylece yatırım tu- tan teorik olarak yan yarıya azalmaktadır. Pratikte yatırım tasarrufu, sektör özelliklerine göre değişmekte birlikte, % 30 - % 40 arasında olmaktadır. Söz konusu yatırım tasarrufu,kaynaklan sınırlı ve kay- nak yaratmada önemli güçlükleri bulunan ülkemiz için son derece enteresandır, tki vardiya esası dikkate alınarak yapı- lan yatırımların .üretim maliyetlerini olumlu yönde etkiledi- ği ve böylece işletmenin rekabet şansını yükselttiği de açık bir gerçektir. Bu temel veriler dikkate alınarak, kapasite kullanım oranı nasıl hesaplanmalıdır? Bize göre, ülke çapında iki vardiya esası kabul edilmeli ve böylece temel kriterlerden ilki ve en önemlisi üzerindeki görüş farklılıklarına son verilmelidir, tki vardiya esasının ka- bul edilmesi ve buna göre kapasite kullanım oranının yüksel- tilmesi, ülke genelinde, ek yatınma gidilmeden, yeni istih- dam olanakları yaratma açısından da ilginç sonuçlar ortaya çıkaracaktır. Bilindiği üzere, ağırlıklı tek vardiya esasına göre, ülke- mizde kapasite kullanım oranı %50-60 mertebesinde sey- retmektedir. İki vardiya esasına göre, söz konusu kapasite kullanım oranı % 30-40 mertebelerine düşecektir. Bu gerçek karşısında, sanayimizin kaynak yaratma ka- biliyeti ile ihracatçı yapıya kavuşmasının mümkün olamıya- cağı ve/veya son derece sınırlı kalacağı açıkça ortaya çık- maktadır. Sanayi kuruluşlarının, şiddetli enflasyona rağmen öz- kaynaklarını muhafaza edebilmesi için, iki vardiya esasına göre kapasite kullanım oranını % 85-95 seviyesine çıkarma- ları ve böylece sağlanacak üretim fazlalarını ihracata yönelt- meleri gerekmektedir. Bu olgu, kuruluşların ek istihdam ka- nalı ile daha iyi ekonomik büyüklüğe kavuşmasını, böylece kendi kendine yeterli ekonomik güce ulaşmasını sağlayacak- tır. Bir işletmede yıllık çalışma süresi, buna dayalı olarak da yapılacak istihdam ve istihdamın yapıcı işçi, vasıflı yar- dımcı işçi, vasıfsız yardımcı işçi (düz işçi), teknik ve idari personel olarak dağılımı için önerimiz şu şekildedir: önce kısaca tariflere yer vererek konuya girmek istiyo- ruz. Yapıcı İşçi : Bir işletmede, verilen bir iş emri uyarınca çalı- şan ve bu iş enirinde belirlenen siparişe puvantaj olan saat ücretli personeldir. Vasıflı Yardımcı İşçi: tş emri ile belirlenen siparişe puvantaj olmadan çalışan saat ücretli işçi olup,yapıcı işçiler tarafın- dan üretilen değerin daha sağlıklı olmasına katkıda bulunan işçilerdir, örneğin, kalite kontrol, bakım ve onarım, Takım - Aparat-Mastar (TAM), yemekhane, vJb. gibi yerlerde vasıflı olarak istihdam edilenler. Vasıfsız Yardımcı İşçi (Düz İşçi): Bir iş emri ile belirlenen siparişe puvantaj olmadan çalışan saat ücretli işçi olup yapı- cı işçiler tarafından üretilen değere yan katkıları bulunan iş- çilerdir. Teknik Personel : İşletmenin teknik hizmetlerini yürütmek amacıyla istihdam edilen ve genel olarak aylık ücret alan, Mühendisler, Teknisyenler, Grup Amirleri, Konstrüktörler ve teknik özellikli büro hizmetleri personelidir. bari Personel: işletmenin mali ve idari hizmetlerinin yürü- tülmesi amacıyla istihdam edilen ve genel olarak aylık Ücret alan, Ekonomistler, Muhasebe elemanları, Personel servisi elemanları ile diğer mali ve idari hizmetler personelidir. Bir işletmede en dinamik unsur yapıcı işçiler olup, iş- letmenin tüm ekonomik faaliyetlerini ve bu faaliyetlerin so- nucunu etkileme özelliği taşırlar. Bu nedenle yapıcı işçi is- tihdamı işletmelerde ağırlık taşımaktadır. KONU İLE İLGİLİ KRİTERLERİN SAPTANMASI: 1) Yılık Çalışma Süresinin Saptanması: Ülkemizde haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belir- 16 * Takım, aparat, mastar. mühendis ve makina dergisi cilt 25 sayı 299 kasım-aralık 1984 Sıra No. Mamul cinsi bulunmaktadır. Yasalarla güvence altına alınmış, ça- halde, çalışılmış gibi kabul edilen surelerle, çalı- şılmamış kabul edilen süreler de vardır. Bu hususlar da dikkate alınarak, yıllık çalışma süresi şu şekilde hesaplanmıştır: Birimi Miktarı Adet 52 4 1.1. Bir yılda hafta sayısı l .2. Yıllık ücretli izin hafta sayısı " 1.4. 2 2 38 1700 2 3400 l .3. Ortalama toplam kayıp hafta sayısı (İdari izin, hastalık, izin- sizlik, elektrik kesilmesi, eğitim, sosyal faaliyetler v 3o.) . Personel efektif olarak çalışmaya hazır bulunmasına rağmen, tezgah ve teçhizat ile TAM * arızalarının sebep olduğu kayıp hafta sayısı '' l.5. Bayramlara isabet eden hafta sayısı '' l .6. Net ç alışılacak hafta sayısı l .7. Net çalışılacak süre Saat/yıl 1.8. Vardiya sayısı Adet l .9. tki vardiyalı net çalışılacak süre Saat/yıl 2) İşletme Verimi Tesbiti: Bir işletmede, herhangi bir mamulü meydana getiren ünitelerle, bu ünitelerin oluşması için üretilecek parçaların işletmeye açılan sipariş kartları üzerinde şu hususları kapsa- yan bilgiler bulunur:
Sipariş kartları (Teknolojik data) üzerindeki bilgilerden madde 2.5. ve 2.7.'de gösterilen hazırlık zamanı ile teknolo- jik standart işleme zamanı, her bir operasyonun, parçanın, parça gruplarının ve mamulün ne kadar zamanda yapılması gerektiğini ortaya koyar. Diğer taraftan, her bir operasyon, parça, parça grubu ve mamulde harcanan fiili zamanlar puvantaj usulü ile tesbit edilir. Esasen bu bilgiler geçmiş yıl istatistikleri ile belirlen- miştir. Buradan hareketle verimler aşağıdaki şekilde hesaplanır: Operasyon verimi Parça verimi Parça grubu verimi Mamul verimi Fiili zaman / standart zaman x 100 (n) operasyon fiili zamanı / (n) ope- rasyon standart zamanı x 100 (n) parça fiili zamanı / (n) parça standart zamanı x 100 (n) parça grubu fiili zamanı / (n) parça grubu standart zamanı x 100 isletme verimi = (n) mamul fiili zamanı) (ft) KAMIMI standart zamanı x 100 Eğer işletme yeni üretime geçiyor ise işletmeye % 80- 90 arasında bir verim hedefi öngörülüyor. Üretimin hemen her aşamasında kullanılan makina ve teçhizat ile bu üretim araçlarına kumanda eden yapıcı işçi'nin yetenekleri, her bir makina ve makina grubunda farklı verim oranları ortaya çı- karacaktır. Genel olarak, emek yoğun makina gruplarında (Üniver- sal torna, freze, şutumu matkap,radyal matkap v.b. gibi üni- versal karakterli üretim araçlarında) verim düşük olmaktadır. Buna rağmen makina imalatında kullanılan üretim araçlarını kullanan yapıcı işçi verimleri % 75-125 arasında seyretmek- tedir. İşletmelerin verimleri ise % 80-90 sınılan arasında kal- maktadır. Yatırımların planlanmasında ortalama verim % 85 ola- rak alınmaktadır. Ancak kesin verimlilik oranları önceden bilinen üretim araçları mevcut ise, bu takdirde doğal olarak bilinen rakkamlar dikkate alınır. 3) İşletme Yapıcı İşçiliklerinin Tesbiti: Bir işletmede, bir sonraki yılın üretim programı en az üç ay önceden belirlenmiş olmalıdır. Diğer bir ifade ile, bir sonraki yılda hangi mamul türlerinden kaçar adet üretilece- ğinin sayısal saptanması yapılmış bulunmalıdır. Bu temel veri tesbitini müteakip, teknik ve mali olmak üzere iki adet iş programı yapılması alışkanlık haline gelmiş- tir. Ancak, ülkemizde sistematik iş programlan geleneği he- nüz çok yaygın değildir. özellikle küçük ve orta büyüklükteki işletmeler, yeterli kadro ve sistem kuramadıkları için bu hususa önem vere- mezler. Hangi mamul türlerinden sayısal olarak ne kadar üretim yapılacağı belirli ise; bu mamul türlerini meydana çıkarmak için gerekli hazırlık ve teknoloji standart zamanlar üretim araçları düzeyinde belirlidir. Üretim Adet 400 300 250 150 l 2 3 4 A. Mamulü B. Mamulü C. Mamulü D. Mamulü Konuyu bir örnekle açıklayalım: Bir işletmede dört cins mamul üretilmektedir:
4) Yapıcı İşçi Miktarının Tesbiti: Yukandaki verilerden hareketle şöyle yapılır: 4.1.üretim için gerekli toplam standart zaman 357.500 saat
Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|