Uluslararasi iLİŞKİler söZLÜĞÜ Uluslararası Örgütler

Örgütün başlıca organları; yılda en az bir kere toplanan ve ülke petrol bakanlarının katıldığı en yetkili organ durumundaki Bakanlar Konseyi, Yürütme Bürosu ve Sekreterya'dır.
Örgüt üyeleri: Katar, Mısır, Irak, Kuveyt, Libya, Suudi Arabistan, Suriye, Tunus, B.A.E., Cezayir'dir.
Örgütün merkezi Kuveyt'in başkenti Kuveyt City'de idi.
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (Organization of Petroleum Exporting Countries-OPEC)
1960'larda başlıca petrol üreticisi ve ihracatçısı ülkelerin kurduğu bir örgütlenme. Petrol fiyatlarının ve üye ülkelerinin ihracat kotalarının görüşüldüğü bir forum rolü oynar. Geçmişte çok etkili bir petrol karteli örneği vermiştir. Ancak zamanla gücünü yitirmeye başladı. Örgütün Arap ülkeleri, petrolü Batılı ülkelere karşı bir silah gibi kullanma istemişlerdi. 1973 sonları ve 1974 başlarında OPEC, petrol fiyatlarında dört kata varan oranlarda zam yaptı. Petrole 2. Büyük zam 1979 yılında yapıldı. Bu gelişmeler sonucunda örneğin 1969'da varili 1.84 dolar olan petrolün fiyatı 1980 başlarında spot piyasada 34 dolara yükseldi. Petrol fiyatlarındaki bu aşırı yükselme, ithalatçı durumundaki ülkelerde büyük dış ödeme açıkları ve dış borç yükü, iç ekonomilerde ise şiddetli enflasyonla birlikte işsizlik (stagflasyon) sorunları doğurdu. Diğer yandan petrol ihracatçısı ülkeler büyük dolar rezervlerine sahip oldular. "Petrol Dolar" adı verilen bu fonların batılı ülke ekonomilerinden çekilip OPEC ülkelerinin kasalarına girmesinin, Batılı sanayileşmiş ülkelerde büyük bir resesyon doğuracağından endişe edilmişti. Fakat beklenen tehlike gerçekleşmedi. OPEC ülkeleri bu petro dolar fonlarını, büyük ölçüde Batılı sermaye piyasalarına yaptıkları yatırımda ve Batı'dan satın aldıkları malların finansmanında kullandılar. Böylece sözkonusu fonlar Batılı ülkelerin ekonomilerinden çekilmiş olmadı. OPEC, üretimi ve ihracatı sınırlıyordu. Ancak giderek kota sınırlarının belirlenmesi konusunda görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Suudi Arabistan ve Kuveyt gibi bir grup OPEC ülkesi, sahip oldukları büyük rezervler nedeniyle yüksek fiyatların OPEC dışı petrol üretimini ve alternatif enerji kaynaklarını özendireceğini savunarak aşırı fiyat politikasına karşı çıktılar. İran ve Libya gibi ülkeler ise sınırlı rezervleri dolayısıyla mümkün olduğu kadar kısa zaman içinde en yüksek geliri elde etmek için yüksek fiyat politikasından yana idiler. 1980'lerin başında anlaşmazlık sonucu her ülke kendi politikasını izlemeye koyuldu. Böyle bir yaklaşım kuşkusuz OPEC ülkeleri arasındaki birlik ve dayanışmanın ortadan kalkması anlamına geliyordu. İthalatçı ülkelerde tasarruf sağlayıcı önlemler almaya ve alternatif enerji kaynaklarının kullanımını artırmaya yönelik faaliyetler arttı. İngiltere ve Hollanda gibi ülkeler zengin Kuzey Deniz'inde zengin yataklar keşfettiler. Böylece bir yandan dünya talebinin düşmesi diğer yandan OPEC dışı üretiminin artması petrol fiyatlarında düşüşler doğurdu. 1990 yazında Irak'ın Kuveyt'I işgali ile örgüt içi çatlak en üst düzeye çıktı.
PLO: bkz. Filistin Kurtuluş Örgütü
RCD: bkz. Kalkınma İçin Bölgesel İşbirliği
Sadabat Paktı
İki savaş arası dönemde varolan boşluktan endişelenen devletlerin kurdukları bölgesel nitelikli bir siyasi örgütlenme. Bu örgütlenme Irak, İran, Türkiye ve Afganistan arasında 8 Temmuz 1937'de Tahran'da yapılan Sadabat Antlaşması'nın ürünüdür. Avrupa'daki güçlerin diğer kıtalardaki ülkelere saldırması ile gelişen olayları, bazı devletleri ittifak arayışına sokmuştur. Türkiye İtalya'nın Habeşistan'a saldırmasından duyduğu endişeden dolayı bölge ülkeleri ile bir ittifak arayışına girmiş ve ilk önce Türkiye, Irak ve İran arasında 1935 yılında üçlü bir antlaşma imzalanmıştır. Bundan önce İran Şahı Rıza Pehlevi 1934 yılının Haziran ayında Türkiye'yi ziyaret etmişti. Bu ziyaretten sonra iki ülke arasında iyi ilişkiler kurulmuştu. Diğer yandan, Musul sorununun çözülmesi ile, Irak ile de olan ilişkiler normalleşmişti. Nihayet Afganistan'la daha Milli Mücadele sırasında başlayan işbirliği devam etmiştir. Yukarıda sözünü ettiğimiz antlaşmayı, 2 Ekim 1935 tarihinde Cenevre'de taraflar parafe etmişlerdir. Bu gruplaşmaya daha sonra Afganistan da katılmıştır. Cenevre'de temelleri atılan paktın gerçekleşmesi uzun sürede olmuştur. Bunun başlıca nedeni Irak ile İran arasında varolan sınır anlaşmazlığı idi. Pakt ancak 1937 yılında geçerlilik kazanmıştır. Türkiye, Afganistan, Irak ve İran arasında Dörtlü Pakt 8 Temmuz 1937'de Tahran'da, Sadabat sarayında imzalanmıştır. Paktın 1 nci maddesi ile taraflar "birbirlerinin iç işlerine her türlü müdahaleden mutlak suretle kaçınma siyaseti takip etmeyi" taahhüt etmişlerdir. Paktın diğer maddeleri şu hükümleri içermekteydi: Müşterek sınırların dokunulmazlığına riayet edilecek; müşterek çıkarları ilgilendiren uluslararası uyuşmazlıklarda danışmada bulunulacak; taraflar birbirlerine karşı tecavüz hareketine girişmeyecek; uyuşmazlıklar Milletler Cemiyeti'ne havale edilecek. Pakt beş yıl için imzalanmıştı; ancak, taraflar bu sürenin sona ermesinden altı ay önce Pakt'ın feshi ihbarında bulunmadıkları takdirde, Pakt otomatik olarak 5 yıl süre ile uzatılmış sayılacaktır.
Dört devlet başkanı arasında teati edilen telgraflarda Pakt'ın Orta Doğu'da barışın devamı için zaruri olduğu belirtiliyordu. Pakt, anti-revizyonist ülkeler (Versay Antlaşması düzeninden yana olanlar), özellikle İngiltere tarafından da olumlu karşılanmıştı. Aslında Paktın imzalanması sırasında Irak hala İngiliz nüfuzu altında bulunuyorlardı; bunun içindir de, İngiltere'nin muvakatını almadan Irak'ın katılması mümkün olmazdı.
Sadabat Paktı bugüne kadar taraflarca denonse edilmemiş olmakla birlikte, bu pakt II. Dünya Savaşı'ndan sonra unutulmuştur.
Sosyalist Enternasyonel
Sosyal Demokrat ve Sosyalist partilerin oluşturduğu birlik. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Sosyalist eğilimi partiler örgütlenme girişimleri başlattılar, 1946'da kurulan ve daha sonra bir danışma organı olan uluslararası Sosyalist Konfederasyon Komitesi'nin (COMUCO) girişimi ile Temmuz 1951'de Sosyalist Enternasyonal kuruldu. Örgüt içinde her partinin bir oyu bulunur ve kararlar oybirliği ile alınır. En yüksek organdan Kongre'nin yanısıra bütünüyle parti temsilcilerinin yer aldığı alt örgütler ve oniki ülkenin temsilcilerinin oluşturduğu "Büro" bulunmaktadır. Sosyalist Enternasyonal Sovyetler türü komünist sisteme karşı çıkarak demokratik sosyalizmi savunmaktadır. Örgüt Sovyetler Birliğine karşı NATO tarafından desteklenmiştir. Sosyalist Enternasyonal Sovyetler ile yumuşama ve barış içinde birarada yaşama ilkesini benimsemiş, insan hakları, demokrasi ve genel silahsızlanmanın sağlanmasını savunmuştur. Sosyalist Enternasyonal Avrupa Birliği gibi kurumların çalışmalarına katılmaktadır. 60 dolayında parti üyesi vardır. T.C.'den Haziran 1989'de S.D. Halkçı Parti örgüt üyeliğine kabul edilmiştir.
Taşnaksütyun (Dasnaktsutyun)
1890 yılında Tiflis'te kurulan Ermeni İhtilal Cemiyetleri Birliği'nin kısa adı. Rus sosyal devrimcilerini örnek alarak Osmanlı İmparatorluğu, Rusya ve İran'da örgütlenen, çetecilik ve terör yöntemlerini benimseyen Taşnaksütyum, Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Rusya ile işbirliği yaptı. 1918 yılının Mayıs ayında Taşnaklar, Kafkaslarda kurulan geçici Ermeni Cumhuriyeti'nin başına geçtiler. 2 Aralık 1920'de Ermenistan'ı Sovyetleştiren Kızıl Ordu'nun müdahalesiyle iktidardan, çok geçmeden de ülkeden kovuldular.

Uluslararası Adalet Divanı (International Court of Justice)

B.M. örgütünün altı ana organından birisi. 1945 yılında kurulan U.A.D. ulusal gruplarca aday gösterilen, Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi tarafından mutlak çoğunluk esasına göre seçilen 15 yargıçtan oluşur. 9 yıllık bir süre için seçilen bu yargıçların yeniden seçilmesi mümkündür. Divan yargıçları kendilerine 3 yıl için bir başkan ve bir de Başkan Vekili seçerler. Ayrıca Divan'ın sekreterliğini yapmak üzere bir de "Greyfe" atanır.
Divan kararları (9 üyeden az olmamak kaydı ile) hazır bulunan üyelerin çoğunluğu ile alır. Gerekçeli olarak alınan bu karara her yargıç kendi "kişisel görüşünü" veya karara karşı ise "muhalefet şerhini" ekleyebilir.
Yalnızca devletlerin Divan önünde taraf olabilme yetkileri bulunmaktadır. Bu açıdan bireysel başvuru yolu kapalıdır. Divan'ının "kaza" yetkisi ihtiyari olduğundan yargılama yetkisi tarafların kendi arzuları ile önüne getirecekleri uyuşmazlıklar ile sınırlıdır. Bununla beraber devletler, kendi aralarında yaptıkları özel antlaşmalarla Divan'ın yargılama yetkisini önceden kabul edebilmektedirler. Devletler buna genellikle uyuşmazlığın diğer taraflarca da kabul edilmesi koşuluyla başvurmaktadır. Öte yandan Divan'ın kararlarının uygulanışı esas itibariyle tarafların iyi niyetine bırakılmıştır. Bir başka deyişle, Divan tarafından alınan bir karara uyulmasının herhangi bir yaptırımı bulunmamaktadır. Divan'ın kararlarının bağlayıcılığına uyulmaması halinde izlenecek yol G.Konseyi'ne başvurmaktır. Bununla beraber uygulamada Divan'a gitmeyi kabul eden bütün devletler alınan kararlara uymuşlardır. U.A.D.'nın bir başka yetkisi de uluslararası uzmanlık kuruluşlarına "danışma görüşleri" vermektir. Dolayısıyla doğrudan uluslararası Adalet Divanın önüne gelmeyen konularda, Divan'ın görüşünü almak da mümkündür.

Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International)

1961 yılında İngiliz avukat Peter Benenson tarafından insanlığa hizmet amacı ile kurulan özel (resmi olmayan) siyaset dışı örgüt. Örgütün amacı, tüm dünyada düşüncelerinden dolayı mahkum edilmiş olanların serbest bırakılmasını, tüm siyasi tutukluların açık ve adil bir biçimde yargılanmasını, işkence ve ölüm cezasının kaldırılmasını sağlamaktır. 150 kadar ülkeden, 500.000'in üzerinde üyesi bulunan örgütün kırkiki ulusal bölümü bulunmaktadır. Birleşmiş Milletlerde temsil edilen örgüt, 1977 yılında Nobel Barış Ödülü'nü aldı. Uluslararası Sekreterliği Londra'dadır.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (International Atomic Energy Agency-IAEA)

Bir Birleşmiş Milletler kuruluşu. 1957'de kurulmuş olup merkezi Viyana'dadır. Üye sayısı 90'ın üzerindedir. Nükleer enerjinin barışçı amaçlarla kullanılışı konusunda üye ülkeler arasında araştırmaları ve işbirliğini desteklemeyi amaçlar.
Kuruluşun en önemli organları, Genel Konferans, Genel Güvernörler Kurulu ve Sekreterya'dır.

Uluslararası Çalışma Teşkilatı (International Labour Organization-ILO)

Birleşmiş Milletler teşkilatının çalışma konularından sorumlu olup merkezi Viyana'dadır. 1919'da Milletler Cemiyetine bağlı bir kuruluş olarak kurulmuştu. 1946'da Birleşmiş Milletlerin bir organı durumuna geldi. Kuruluş amaçları dünya işçilerinin çalışma koşullarını iyileştirmek, sosyal güvenlik önlemlerini yaygınlaştırmak ve sosyal adaleti gerçekleştirici normlar belirlemek biçiminde özetlenebilir. Zamanla amaçları genişletilmiş, istihdam ve çalışma standartlarıyla ilgili tüm konuları kapsamına almıştır. Aynı zamanda az gelişmiş ülkelere teknik yardımlar yapar. Bütçesi üye ülkelerin katkılarından oluşur. Örneğin ABD'nin katkısı %25, Sovyet Rusya'nın katkısı %10 ve İngiltere'nin katkısı da %10 dolayındadır. ILO'nun merkezi İsviçre'nin Cenevre kentindedir. Her üye ülke ILO'da iki hükümet temsilcisi ile birer işçi ve işveren tarafından temsil olunur. Üç organı vardır: 1-Uluslararası Çalışma Konferansı, örgütün asıl yasa ve politikalarını belirleyici organıdır. Bütün üye ülkelerin delegelerinden oluşur. 2-Yönetim Kurulu, konferanstaki hükümet işçi ve işveren gruplarınca seçilen 48 üyeden oluşur. Yıllık olarak toplanan konferanslar arasında gerekli işlemlerle ilgilenir. 3-Uluslararası Çalışma Ofisi, örgütün yönetiminden sorumlu olan kuruluştur. Uluslararası çalışma konularında sözleşme tasarıları hazırlar ve üye ülkelerin onayına sunar. Çalışma standartları belirler ve ayrıca çeşitli konularda görüş belirtir.

Uluslararası Denizcilik Örgütü (International Maritime Orgazation-IMO)

1958 yılında faaliyete geçen Birleşmiş Milletler örgütüne bağlı uzmanlık kuruluşu. IMO'nun amacı, deniz kirliliğinin önlenmesine ilişkin alanlardaki hukuksal sorunların çözümü ve işbirliğinin artırılmasıdır. Uluslararası denizcilik örgütünün belli başlı organları, Meclis ve Konsey'dir. Ayrıca Hukuk, Seyir Güvenliği gibi komiteleri bulunur.
Örgütün 133 üyesi vardır. Birleşmiş Milletler üye olmadığı halde örgüte üye olanlar; Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti, Kore Cumhuriyeti, Monako, İsviçre'dir. Birleşmiş Milletlere üye olduğu halde örgüte üye olmayan ülkeler ise, Afganistan, Arnavutluk, Belize, Bhutan, Botswana, Burundi, B.Rusya, Merkezi Afrika Cumhuriyeti, Comonos, Çad, Nijer, Grenada, Laos, Lesotho, Lüksemburg, Mali, Moğolistan, Namibya, Paraguay, Ruanda, San Marino, Sao Tome ve Principe, Güney Afrika Cumhuriyeti, Swaziland, Uganda, Ukrayna, Vietnam, Batı Samoa, Zambiya, Zimbabwe ve St. Kits ve Nevis'tir.
Örgütün merkezi Londra'dadır.

Uluslararası Ekonomik İşbirliği Bankası (International Bank for Economic Cooperation)

1964'de kurulmuştur. Doğu Bloku ülkelerinin ekonomik kuruluşu olan Karşılıklı Ekonomik Yardım Konseyi (COMECON)'nin mali organı idi. COMECON içinde işbirliğinin geliştirilmesine katkıda bulunmak, ikili ticaretin yerine çok yanlı ticaretin gelişmesine yardımcı olmak, üye ülkelerin geçici dış ödeme dengesizliklerinin giderilmesi için finansman sağlamak gibi görevleri vardır. Üyeler arasında çok yanlı denkleştirmeyi sağlamak için "transfer edilebilir Ruble" mekanizmasını kurmuş ancak bu konuda fazla başarılı olmamıştır. Örgütün 1991 yılında feshedilmesi ile (COMECON) işlevini yitirmiştir.

Uluslararası Enerji Ajansı (International Energy Agency)

Uluslararası bir uzmanlık kuruluşu. 1974 yılında dünya ekonomik buhranı sonucu Finlandiya, Fransa ve İzlanda dışındaki OECD ülkeleri tarafından kurulan örgütün amacı, üye ülkeleri enerji, özellikle de petrol ile ilgili sorunlarına çözüm getirmektir. Bu ana amaca yönelik olarak; üye ülkelerin petrole olan bağımlılıklarını azaltmak, uluslararası petrol borsaları konusunda iletişimde bulunmak, petrol piyasalarında istikrar sağlamak ve petrol şokunun etkilerine karşı üye ülkeleri korumak için faaliyetlerde bulunur. Bu amaçlarla üye ülkeler belirli miktarlarda petrol stoku bulundurmayı kararlaştırmışlardır.
Örgütün başlıca organları Yürütme Kurulu, İdari Komite ve Sekreterya'dır. Örgütün 21 üyesi şunlardır: Avusturalya, Avusturya, Belçika, Kanada, Danimarka, Almanya, Yunanistan, İrlanda, Japonya, Lüksemburg, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Portekiz, İspanya, İsveç, İsviçre, Türkiye, Birleşik Krallık ve A.B.D.
Örgütün merkezi Fransa'nın başkenti Paris'tedir.

Uluslararası Finans Korporasyonu (International Finance Corporation-IFC)

1956 yılında kurulan, Birleşmiş Milletler örgütüne bağlı bir uzmanlık kuruluşu. Dünya Bankası (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası) içinde de ayrı bir hukuksal kimliğe sahip olan IFC'nin 135 üyesi vardır. Faaliyetleri üye ülkelerdeki özel sektör kuruluşlarına kredi vermeye yöneliktir. Hükümet garantisi olmadan özel sektör kuruluşlarının yeterli sermaye elde edemediği durumlarda özel işletmelere ve özel kalkınma bankalarına finansman sağlar. Uluslararası özel sermaye akımlarını özendirmek ve az gelişmiş ülkelerdeki sermaye piyasalarının kurulması ve gelişmesine yardımcı olmak da başlıca amaçları arasındadır. 1950 başlarında az gelişmiş ülkelerde, özel kesime verilecek kredilerde hükümet garantisi koşulu aramanın bu ülkeye sermaye akışını sınırlandıran önemli bir engel olduğu iyice anlaşılmıştı. Bu durum karşısında IFC, yatırım projelerinin gerçekleştirilmesinde özel girişimden daha geniş ölçüde yararlanılmasını sağlamak üzere kuruldu. Ancak 1961'de, sözleşmenin değiştirilmesine kadar, faaliyetleri sınırlı kaldı. Çünkü elinde dağıtılacak yeteri kadar fon bulunamıyordu. Ayrıca hisse senetlerine yatırım biçiminde faaliyeti de yoktu. Sözleşmede yapılan değişiklikler ile faaliyetleri hızla gelişti. Bugün, IFC özel sektör işletmelerine doğrudan yatırım yapabilir, özel sektör yatırımcılarına kredi verebilir. IFC'nin finansmanı üye ülkelerin katkılarından oluşur. Kaynak kullanımları hisse senedi yatırımları ve uzun vadeli krediler biçiminden olur. Kredi olarak talep edilmeyen fonlarını hisse senedi yatırımlarında kullanır.
Örgüt merkezi Washington D.C. dedir.
Uluslararası Hür İşçi Konfederasyonları (International Confederation of Free Trade Unions)
Uluslararası nitelikli bir sendikal örgütlenme. Özgürlükçü Demokratik ülkelerdeki işçi sendikaları üyedirler. 1949 yılında, Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu'ndan ayrılan sendikalar tarafından kurulmuştur. Bu ayrılığın nedeni o yıllarda Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu'nun komünizmin denetimi altına girmesi idi. Genellikle anti-sosyalist sendikalardan oluşan konfederasyonun organları şunlardır: Ulusal sendikaların bir ya da iki temsilci ile katıldıkları en üst yetkisi bulunan Dünya Kongresi, genel idare sorunlarının görüşüldüğü 36 üyeli yürütme Kurul ve Sekreterya.
36 sendikanın üye olduğu kuruluş, yaklaşık 85 milyon işçiyi temsil etmektedir ve merkezi Brüksel'dedir.
Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası: bkz. Dünya Bankası
Uluslararası Kalkınma Birliği (International Development Association-IDA)
1960 yılında Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası IBRD (Dünya Bankası)'nın kurduğu alt örgüt. En yoksul durumdaki az gelişmiş ülkelere çok uzun vadeli ve çok düşük faizli krediler vermektedir. Türkiye bunlardan değildir. IDA kredilerinin kaynağını sanayileşmiş ülkelerin katkıları ve Dünya Bankasının gelirlerinden yapılan transferler oluşturmaktadır. Uygulamada ise IDA kredileri çok sınırlı kalmıştır. IDA ile Dünya Bankası ve Uluslararası Finansman Kurumu arasında yakın ilişkiler vardır. Bu üçü Dünya Bankası Grubu'nu oluştururlar. Dünya Bankası başkanı aynı zamanda IDA'nın da başkanıdır.
Uluslararası Kriminal Polis Örgütü (International Criminal Police Organization-Interpol)
13 Haziran 1956'da, çeşitli ülkelerdeki mevcut hukuk sınırları içerisinde ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin ruhuna uygun olarak, tüm polis idareleri arasında mümkün olabilecek karşılıklı yardımı sağlamak ve geliştirmek amacıyla kurulmuştur. 1994 yılında 159 adet bağımsız devlet örgüte üye idi.

Uluslararası Olimpiyat Komitesi (International Olympic Committee-IOC)

Bir uluslararası spor kuruluşu, 1894 yılında "Spor Komitesi" olarak kurulmuştur. Amacı uluslararası barışçı amaçları ile biraraya getirilebilecek spor organizasyonları oluşturmak ve bunların işleyiş faaliyetlerini düzenlemektir. 152 ülkenin ulusal olimpiyat komitesinden gelen seksensekiz temsilci görev yapmaktadır. Bu üyeler, ülkelerini değil kendilerini temsil ederler. En önemli organ, Yürütme Kurulu'dur. Örgütün merkezi, İsviçre'nin Lozan kentindedir.

Uluslararası Ödemeler Bankası (Bank for International Settlement-BIS)

1930 yılında kurulan ve merkezi İsviçre'nin Basel kentinde olan uluslararası bir ekonomik örgütlenme. Almanya'nın müttefiklere ödeyeceği savaş tazminatının yönetimini üstlenmek üzere kurulmuştur. Bankaya üye olan ülke sayısı 30 dolayındadır. Türkiye'de 1964 yılında BIS sözleşmesini imzalayarak üye olmuştur. Üye ülkelerin Merkez Bankaları arasında işbirliği sağlamak, uluslararası mali işlemler için ek finansman olanakları yaratmak ve bu tür işlemlere güvence veren bir kuruluş olarak görev yapmak gibi fonksiyonları vardır. Bankanın en yetkili organı üye ülkelerin merkez bankaları temsilcilerinden oluşan Güvernörler Konseyi'dir. Ayrıca Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya merkez bankaları güvernörleri ile bunların diğer bazı gelişmiş batı Avrupa ülkelerinin merkez bankaları arasında seçtikleri temsilcilerden oluşan bir yönetim kurulu vardır. Yönetim Kurulu başkanı aynı zamanda banka başkanıdır. Yönetim Kurulu yılda en az bir kez toplanır. 1960'lı yıllardan sonra BIS'ın fonksiyonlarından önemli bir artış olmuştur. Bunun bir nedeni ABD'nin artan dış ödeme açıkları dolayısıyla "Swap Antlaşmaları"na yaygın biçimde başvurmasıdır. Çünkü banka 1961 tarihli Basel Antlaşması ile yüklendiği döviz piyasaları arasında işbirliğini sağlamak görevi çerçevesinde, A.B.D. ile diğer merkez bankaları arasında swap işlemlerine aracılık etmiştir. Diğer bir nedenle Eurodollar piyasasının gösterdiği gelişmelerdir. Banka bu piyasada aktif rol oynar. Diğer bir deyişle, Eurodollar piyasasında ortaya çıkan dengesizlikler karşısında bu piyasaya müdahalelerde bulunur. BIS altın ve döviz olarak mevduat kabul eder. Bunların hemen hemen tamamı merkez bankasından gelir. Gerek topladığı mevduatlardan, gerekse kendi öz kaynaklarından elde ettiği fonlarla merkez bankasına kredi verir veya bunlarla kısa vadeli yatırımlarda bulunur. Uluslararası Ödemeler Bankası'nın yürüttüğü bankacılık faaliyetlerinin dışında bir tür "Merkez Bankası Kulübü" veya "Merkez Bankalarının Bankası" durumundadır. BIS 1948-1958 yılları arasında Avrupalı ülkeler arasındaki karşılıklı ödemelerde OECD'nin denkleştirme kurumu olarak görev yapmıştır. Bu gün AB'ye bağlı Avrupa Parasal İşbirliği Fonu'nun ve ECU kliring sistemiyle çalışan ticari bankalar birliğinin kliring ajanı durumundadır.

Uluslararası Örgütler (international organizations)

Uluslararası örgüt kavramı, en geniş anlamıyla, uluslararası düzeyde faaliyet gösteren, ticari amaç taşımayan ve birden çok devleti ilgilendiren fakat devlet niteliği taşımayan her türlü birleşmedir. Uluslararası örgütler iki türlüdür: Hükümetlerarası uluslararası örgütler (international inter-governmental organizations) ve hükümetler-dışı uluslararası örgütler (international non-governmental organizations). Birinci gruba girenler devletler arasında oluşturulan fakat kendilerini oluşturan devletlerden ayrı ve sürekli bir iradeye sahip olan ve devlet niteliği taşımayan birleşmelerdir. Dar anlamda bu tür uluslararası örgütler kastedilmektedir. İkinci gruptakiler ise, değişik uyruktan özel ya da kamu kişilerinin birleşmesi sonucu oluşan, hiçbir devletlerarası antlaşma konusunu oluşturmayan ve uluslararası düzeyde faaliyet gösteren örgütlenmelerdir.
Uluslararası örgütler, a)evrensel ya da bölgesel olma b)genel kapsamlı ya da belirli bir konu ile ilgili olma, c)eşgüdüm (koordinasyon) sağlayıcı ya da ulus-üstü nitelikte olma gibi değişik ölçütlere göre sınıflandırılabilir. Uluslararası örgütlerin, ihtiyaca bağlı olarak ve amaçları doğrultusunda genel kurul, konsey, komisyon, sekreterlik, adalet divanı, parlamento, komite adlarını alan ana organları ve bazen de yardımcı organları bulunmaktadır.

Uluslararası Para Fonu (International Monetary Fund-IMF)

1944'de Bretton Woods Konferansları'nda kararlaştırılan, uluslararası para sisteminin işleyişini sağlamak üzere kurulan örgüt. Bu konferanslarda kurulmasına karar verilen Uluslararası Para Fonu ile Dünya Bankası ikiz kardeş durumundadır. Ancak IMF, uluslararası mali düzeni sağlamak, Dünya Bankası ise uluslararası kalkınma konularına yönelik faaliyetlerde bulunmak üzere kurulmuşlardır. IMF, Bretton Woods Sistemi'nin merkezi kuruluşu olarak ortaya çıkmıştı. 1973 Mart'ında bu sistemin yıkılmasından sonra faaliyeti sona ermemiş, aksine bir ölçüde değişerek artmıştı. IMF'nin başlıca fonksiyonu, dış ödeme açığı olan ülkelere kısa vadeli kredi açmaktır. O bakımdan uzun vadeli kalkınma kredileri veren Dünya Bankası'ndan farklıdır. Bugün IMF'ye üye ülkelerin sayısı 150'nin üzerindedir. IMF'ye üye olanlar aynı zamanda Dünya Bankası'na da üyedirler. Sosyalist Blok ülkeleri Bretton Woods konferanslarına katılmakla birlikte, bu kuruluşlara üye olmamışlardı. Ancak zamanla bu ülkeler de Fon'a üye olmaya başlamışlardır. Gerek IMF'nin gerekse Dünya Bankası'nın merkezleri A.B.D.'nin başkenti Washington D.C.'dedir. IMF'nin en yetkili karar alma organı üye ülkelerin Maliye Bakanları ve merkez bankaları başkanlarından oluşan Guvernörler Kurulu'dur. (Board of Governers). İkinci organ fonun güncel işlerini yürütmekle görevli Yürütme Kurulu (Executive Board)'dur. Her üye ülkeye fona girişte bu katoların %25'ini üye ülkeler altınla, geri kalanı ise kendi ulusal paraları ile ödüyorlardı. Bu kuruluşa fon denmesinin sebebi bu şekilde çeşitli ülkelerin paralarını bünyesinde toplamasındandır. O nedenle de ülkelerin kotalarının bu kısmına "altın tranşı" olarak değişmiştir. Ülke kotalarının %25'ine eşit olan bu kısmın çekilmesi otomatiktir. O bakımdan bu miktarlar, ülkelerin ulusal dış rezervlerin bir parçası olarak kabul edilirler. Kotalar aynı zamanda üye ülkelerin alabilecekleri kredi miktarlarını belirler. Fon'un vereceği krediler yukarıda değinildiği gibi ödemeler bilançosu amaçlıdır. (Kısa vadeli) Fondan sağlanacak normal kredi hakları beş dilime ayrılmıştır (tranche). Birinci dilim rezerv tranşıdır. Ve kullanılışı otomatiktir. Ondan sonraki dilimler kredi tranşlarıdır.