Ümid edirik ki, bu kitab həqiqətsevər insanların belə bir bərəkətli süfrədən faydalanması üçün uyğun şərh və yardımçı olacaqdır

Maraqlı əhvalat

Xorasanın təqvası ilə tanınmış insanlarından olan Əbu Əbdürrəhman haqqında yazırlar: “Bir şəxs öz suallarına cavab tapmaq üçün onun yanına gəlir. Söhbət zamanı həmin şəxsdən yel xaric olur. Əbu Əbdürrəhman dərhal özünü karlığa vuraraq deyir: “Ucadan danış, yaxşı eşitmirəm.” Baş vermiş hadisədən özünü itirən şəxs alimin zəif eşitməsinə inanıb özünə gəlir.”

Əbu Əbdürrəhman Hatəm ibn Yusuf Əsəm (yə’ni kar) dünyasını dəyişdikdən sonra hikmət sahiblərindən biri onu yuxuda görüb soruşur: “Allah səninlə necə rəftar etdi?” Hatəm Əsəm deyir: “Bir eşitdiyimi eşitməməzliyə vurduğum üçün Allah bütün eyiblərimi bağışladı.”

“Və la tuacilni bil-uqubəti əla ma əmiltuhu fi xələvati min sui fi`li və isaəti və dəvami təfriti və cəhaləti və kəsrəti şəhəvati və ğəfləti”

(“Xəlvətdə yol verdiklərimə çirkin işlərimə günahlarıma, bəndəlikdə süstlüyümə nadanlığıma, şəhvətiminin çoxluğuna, qəflətimə görə cəzalandırmağa tələsmə”)

İlahi maarifdən mə`lum olur ki, əgər insan möhlət verilmədən cəzalandırılsaydı, yer üzündə bir nəfər də sağ qalmazdı. Lakin Allah-Taala öz bəndələrini cəzalandırmağa tələsmir, onlara tövbə edib təmizlənmək üçün möhlət verir. Bə`zən də cəza ona görə tə`xirə salınır ki, bu nəsildən mö`min insanların vücuda gəlməsi mümkün olsun. Bə`zən isə uşaqların göz yaşı, gecəni oyaq qalan aşiqlərin duaları cəzaları yubandırır.

Ola bilər ki, günah əhlinin e`tinasızlığı bu tə`xirin qarşısını alsın. Amma dua, yalvarış, göz yaşı, tövbə yolu ilə cəzalar tə`xirə düşə bilər. Yunis qövmünün tövbə və dua vasitəsi ilə Allahın cəzasını tə`xirə salması deyilənlərə nümunədir.

Bunu da qeyd etməliyik ki, artıq gəlib çatmış cəzanı kimsə yubada bilməz. Bə`zən bu cəzalar qıtlıq, bahalıq, səma bəlaları, cəmiyyətdə biganəlik və inamsızlıq və sairə şəkillərdə də təzahür edə bilər.

Mə`nəviyyatın pozulması şəklində gələn cəza haqqında Həzrət Peyğəmbər (s) Həzrət Əli (ə)-a belə buyurur: “Ya Əli, məndən sonra bu ümmət tezliklə var-dövləti ilə imtahana çəkilər. Onlar dindarlıqlarına görə Allaha minnət qoyar və Allahdan rəhmət istəyərlər, özlərini əzabdan amanda bilər və yalan şübhələri, haramları halal tanıyarlar. Məstedici içkiləri halal içki, haram malı hədiyyə sələmi al-ver zənn edərək özləri üçün halala çıxararlar.”³⁰⁴

Əgər insanların batini günah səbəbindən çirkaba batmazsa, onlar haramı halal hesab etməzlər. Bu günahkarlığın səbəbi əslində Allahın cəzası olaraq insani mə`nəviyyatın şeytani xislətə çevrilməsidir. Bu hala Bəni-İsrail qövmünün düşdüyü vəziyyət misal ola bilər: “İlahi rəhmətdən məhrum edilmiş meymunlara çevrildilər.”³⁰⁵

İmam (ə) bu mövzuya toxunarkən dörd məsələni qeyd edir:

1. Təfrit (ifratın ziddi);

2. Cəhalət;

3. Şəhvət;

4. Qəflət

Təfrit

Təfrit dedikdə Allaha itaətdə və xalqa xidmətdə göstərilən e`tinasızlıq və süstlük nəzərdə tutulur. Vəzifəyə münasibətdə təfrit, yə`ni yüngül münasibət insanın başına böyük bəlalar aça bilər. Həzrət Əli (ə) buyurur: “Təfrit böyük müsibətdir.”³⁰⁶ “Təfritin sonu peşmançılıq, uzaqgörənliyin meyvəsi salamatlıqdır.”³⁰⁷ “Sə’y edərək irəli düşənlərin sonu Behişt, səhlənkarlıq edənlərin sonu isə atəşdir.”³⁰⁸

İmam Sadiq (ə) buyurur: “Təfritə yol verən kəs böyük çətinliklərə düçar olar.”³⁰⁹