Umumiy tilshunoslik

Sun‘iy  belgilar  shartli  belgilar  bo‘lib,  ular  predmet  va  hodisalar  haqidagi 

tasavvurlarning  o‘rnini  bosish  uchun  xizmat  qiladi.  Ushbu  belgilarning  asosiy 

vazifasi ma’lum bir xabarni  to‘plash, saqlash,  yetkazish, ya’ni insonlar o‘rtasida 

aloqa  vositasi  bo‘lishdir.  Shu  bois  ularni  kommunikativ-informativ  belgilar  deb 

atash mumkin va ularga turli timsollar, signallarni kiritish mumkin.  

Sun’iy  belgilar    grafik,  tovushli  va  harakatli  bo‘lishi    mumkin.  Jumladan, 

yo‘l  harakati  belgilarini  grafik,  signallarni    tovushli,  qushlar  va  hashoratlarning 

ma’lum  yo‘nalishlarda  uchishi,  imo-ishora,  mimikalar  harakatli  belgilar  sifatida  

muayyan  ma’nolarni  ifodalashga  xizmat  qiladi.  Bu  o‘rinda  ayrim  turlarga 

---

moslashtirilgan  Morze,  Brayze  alifbolarini  ham  misol  sifatida  keltirish  mumkin. 

Til  ham  muayyan  belgilar  sistemasi  hisoblanadi  va  ma’no,  tushuncha,  fikr 

kabilarning ramziy belgisi bo‘lib keladi va jamiyatda mavjud boshqa belgilar bilan 

umumiylikka,  o‘xshashlikka  ega.  Shu  bois  tilshunoslik  va  semiotika  fanlari  ham 

o‘zaro uzviy bog‘liq  bo‘lib, ularning o‘zaro munosabatidan tilni belgilar sistemasi 

sifatida o‘rganadigan  lingvosemiotika fani ham  yuzaga kelgan. U tildagi belgilar 

tizimini  boshqa    nolisoniy  belgilar    va  ramzlar  bilan  qiyoslab  o‘rganadi 

(ramzlarning  obrazliligi (masalan, qo‘l berish – do‘stlik belgisi),  signallarning  bir 

tomonlamaligi (masalan, trevoga signali). 

Demak, jamiyatda belgilarning turli xillari  mavjud bo‘lib, ularning har biri: