SOTSIOLINGVISTIKA
Til ijtimoiy hodisa bo‘lgani uchun u jamiyat hayoti bilan uzviy bog‘liq va bu
tilshunoslikning tilning ijtimoiy mohiyati va vazifasi, tilga sotsial omillarning
ta’siri kabi masalalar bilan shug‘ullanuvchi sotsiolingvistika yo‘nalishining
shakllanishiga olib keldi. Ayniqsa zamonaviy ijtimoiy rivojlanish hamda ilmiy
texnik revolyusiya tilning sotsiolingvistik va struktur o‘rganish muammolarini
chuqur tahlil qilishni hayotiy zaruriyat qilib qo‘ydi. Sotsial lingvistika fonologik
sistema birliklaridan tortib butun til strukturasigacha bo‘lgan barcha til
hodisalarini ijtimoiy shartlashgan hodisalar deb qaraydi. Barcha ijtimoiy hodisalar
ichida til sistemasi eng yopig‘i hisoblanadi, o‘ziga xos xususiyatlariga va
murakkab strukturaga ega.
Jamiyat lingvistik hayotiga ilmiy-texnika revolyusiyasi ta’sirining xarakteri,
tempi, ko‘lami, sohalari va xususiyliklarini aniqlash sotsiolingvistikaning eng
muhim va dolzarb vazifasidir. Lingvistikaning sotsiolingvistik tadqiqotlar ob’ekti
bo‘lmish tomonlari - terminologik tizimlarning paydo bo‘lishi va ularni uzluksiz
differensiatsiyalanishi, dunyo tillari ijtimoiy funksiyalarining notekis rivojlanish
jarayonlari, hududiy dialektlarning maydalashuvi, rivojlangan tillarning ijtimoiy-
kasbiy differensiatsiyasining tezlashuvi, leksik-semantik va stilistik sistemalarga
jamiyatdagi mafkuralar ta’sirining kuchayishi kabi masalalariga ilmiy texnikaning
rivojlanishi eng kuchli ta’sir ko‘rsatadi.
Ma’lumki, til va madaniyat, milliy til va milliy madaniyat o‘zaro
chambarchas bog‘liq. Til madaniyat yaratishning eng asosiy vositalaridan biri
bo‘lib, u madaniyatga erishish, uni tushunish, uning turli sohalarida muloqot
yuritish vositasidir. Ko‘rinadiki, madaniyat tilning rivojlanishiga to‘g‘ridan-
to‘g‘ri ta’sir etadi, biroq u til ichki rivojlanishining asosiy vositasi ham, quroli
ham emas. Madaniyatning rivojlanishiga ijtimoiy faktorlar ta’sir ko‘rsatadi. Til va
madaniyatning o‘zaro munosabati negizida lingvokulturologiya, ya’ni
lingvomadaniyatshunoslik sohasi ham vujudga keldi. Ushbu sohaning nazariy va
amaliy ahamiyati bugungi kunda ayniqsa dolzarb, chunki ayniqsa tillarni
egallashda tili o‘rganilayotgan xalqning madaniyatini bilishning amaliy ahamiyati
nihoyatda katta.
Dostları ilə paylaş: |