Umumiy tilshunoslik

agglyutinatsiya nazariyasiga ko‘ra, so‘z o‘zartiruvchilar ilgari mustaqil qo‘llanib 

kelgan 

o‘zaklarning 

keyinchalik 

asosiy 

o‘zakka 

birikishidan, 

ya’ni 

agglyutinatsiyasidan  kelib  chiqadi.  Masalan,  shaxs-son  affikslari  olmosh 

o‘zaklaridan  kelib  chiqqan.  Biroq  u  fonetikaga  e’tibor  qaratmadi,  malay, 

polineziya  va  janubiy  kavkaz  tillarini  ham  Hind-Yevropa  tillariga  kiritib    jiddiy 

xatoga yo‘l qo‘ydi.  

Rasmus Xristian Rask (1787-1832) – daniyalik tilshunos, Asarlari: “Island 

tili bo‘yicha qo‘llanma” (1811), “Island tilining kelib chiqishi” (1818), “Frakiy tili 

haqida”  (1822).  Tillarni  leksik  jihatdan  qiyosladi,  germanistikaga  asos  soldi, 

slavyan tillari mustaqil tarmoq ekanligini  isbotladi.  

Yakob  Grimm  (1785-1863)  –  nemis  tilshunosi.  Asarlari:  “Nemis 

grammatikasi  ”  (4  tom,  1819-1837),  “Nemis  tili  tarixi”  (1848).  U  german 

---

tillarining  tarixiy  fonetikasini  yaratdi,  tildagi  o‘zgarish  va  taraqqiyotni 

tovushlarning  o‘zgarishida  ko‘rdi,  jumladan,  buyuk  ko‘chish    qonuni  asosida 

undoshlarning  siljiganini  isbotlab  berdi.  Xalq  tarixini  o‘rganishda  tilning 

taraqqiyotini  asosiy  deb  bildi.  Tilshunoslik  metodologiyasiga  tarixiylik 

tushunchasini  kiritgani  uchun  u  tarixiy  grammatikaning  asoschisi  hisoblanadi.   

“Nemis  tili  tarixi”  asarida:  “Bizning  tilimiz  bizning  tariximizdir.  Xalqlar  haqida 

suyaklar,  qurollar  va  mozorlarga  qaraganda  jonliroq  bo‘lgan  guvoh  bor.  Bu  - 

ularning tilidir. Til – inson ruhining guvohidir”, - deb yozgan edi.