Umumiy tilshunoslik

1.1. Ta’lim berish texnologiyasining modeli

Mashg’ulot vaqti - 2 soat	Talabalar soni – 60-70ta
Mashg’ulot shakli	Axborotli, vizual ma’ruza
Ma’ruza rejasi	1. Tipologiya va lingvistik tipologiya. 2. Lisoniy metodlar
Ushbu mavzuni o’rganishda zarur bo’lgan adabiyotlar ro’yxati	1. Issledovanie po strukturnoy tipologii. - M., 1963. 2.O.S.Axmanova. Slovarь lingvisticheskix terminov. - M., 1966. 3.D.E.Rozentalь, M.A.Telenkova. Slovarь – spravochnik lingvisticheskix terminov. -M., 1976. 4. N.A.Baskakov, A.S.Sodiqov, A.A.Abduazizov. Umumiy tilshunoslik. - T., 1979. 5. Rasulov R. Umumiy tilshunoslik (OTM filologiya fakulьtetlari talabalari uchun darslik). –T., 2010.
Ma’ruza mashg’ulotining ta’limiy maqsadi: Tipologiya va lingvistik tipologiya. Lisoniy metodlar haqida bilimlar berish. Ma’ruza mashg’ulotining tarbiyaviy maqsadi: dars tarbiyaviy xarakterdagi qator vazifalarni bajarish imkoniyatini beradi: jamoa bilan ishlash mahorati, xushmuomalalik, o’zgalar fikriga hurmat, faollik, liderlik sifatlarini shakllantirish, ishga ijodiy yondashish, o’zini xolis baholash va b. Ma’ruza mashg’ulotining rivojlantiruvchi maqsadi: talabalarning ijodiy tafakkurini va mantiqiy fikrlash qobiliyatini o’stirish.
Pedagogik vazifalar: - mavzu bo’yicha slaydlar asosida tushuncha berish; - Tipologiya va lingvistik tipologiya. Diaxron va sinxron lisoniy metodlar bilan talabalarni tanishtirish: -talabalarni ilmiy tadqiqot ishlarini olib borishga tayyorlash.	O’quv faoliyati natijalari: -mavzu bo’yicha slaydlar asosida tushuncha beradi; - Tipologiya va lingvistik tipologiya. Diaxron va sinxron lisoniy metodlar bilan talabalarni tanishtiradi. -talabalarni ilmiy tadqiqot ishlarini olib borishga tayyorlaydi.
Ta’lim berish usullari	Ko’rgazmali ma’ruza, suhbat
Ta’lim berish shakllari	Ommaviy, jamoaviy
Ta’lim berish vositalari	O’quv qo’llanma, kompьyuter, proektor
Ta’lim berish sharoiti	O’TV ga moslashtirilgan auditoriya
Monitoring va baholash	Og’zaki savol-javob

1.2. “Tipologiya va lingvistik tipologiya. Lisoniy metodlar” mavzusidagi ma’ruza mashg’ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Ta’lim beruvchi	Ta’lim oluvchilar
Tayyorgarlik bosqichi	1. Ma’ruza bo’yicha o’quv mazmunini tayyorlash. 2. Ma’ruza uchun taqdimot slaydlarini tayyorlash. 3.Talabalar o’quv faoliyatini baholash mezonlarini ishlab chiqish. 4. O’quv kursini o’rganishda zaruriy bo’lgan adabiyotlar ro’yxatini tayyorlash.
1-bosqich. Mavzuga kirish (15 daqiqa)	1.1. Mavzuni aytadi. Uning maqsad-vazifalari haqida qisqacha ma’lumot beradi. 1.2. Talabalarni ularning o’quv faoliyatini baholash mezonlari bilan tanishtiradi.(1-ilova) 1.3. Talabalar motivatsiyasini kuchaytirish maqsadida ularga savollar beradi. (2-ilova).	Tinglaydilar Tinglaydilar Talabalar berilgan savollarga javob beradilar
2-bosqich. Asosiy bosqich (55 daqiqa)	2.1. Mavzu bo’yicha tayyorlangan slaydlarni namoyish qiladi. 2.2. Har bir slaydni alohida izohlaydi. 2.3.Slaydning zaruriy nuqtalarini talabalarga yozdirib boradi. 2.4. Talabalarni faollashtirish va bilimlarini mustahkamlash maqsadida ularga quyidagi savollarni beradi: 1. Tipologiya nima? 2. Lingvistik tipologiya nima? 3. Universaliya nima? 4. Metod nima? 5. Metodning qanday ko’rinishlari mavjud? 6. Metodika nima? 7. Metodologiya nima? 8. Metodlar nechtaga bo’linadi?	Slaydlarni ko’rib, tinglab, yozib boradilar Talabalar berilgan savollarga javob beradilar
3-bosqich. Yakuniy bosqich (10 daqiqa)	3.1. Talabalarning mavzu bo’yicha yuzaga kelgan savollariga javob beradi. 3.2. Uyga vazifa beradi, darsni yakunlaydi.	Savollar beradilar. Vazifani yozib oladilar.

1-ilova

Har bir ma’ruza va seminar mashg’uloti uchun 0,5 balldan 2 ballgacha qo’yiladi. Reyting bo’yicha natijalar bahosi:

2 ball – “a’lo”

1,5 ball – “yaxshi”

1 ball – “qoniqarli”

0,5 ball – “qoniqarsiz”

2-ilova

Talabalarni faollashtirish uchun savollar

1. 
   Tasviriy metod qanday metod?
   
2. 
   Qiyosiy – tarixiy metod qanday metod?
   
3. 
   CHog’ishtirish metodi qanday metod?
   
4. 
   Tarixiy - qiyosiy metod qanday metod?
   
5. 
   Tipologik metod qanday metod?
   

6. Distributiv tahlil metodi qanday metod?

7. Statistik tahlil metodi qanday metod?

8. Bevosita tashkil etuvchilarga ajratib tahlil qilish metodi qanday metod?

9. Transformatsion tahlil metodi qanday metod?

10. Komponent tahlil metodi qanday metod?

11. Valentlik tahlil metodi qanday metod?

12. Eksperimental – fonetik tahlil metodi qanday metod?

13. Avtomatik tahlil metodi qanday metod?

16-mavzu

Tilshunoslikning tarixi. Jahon tilshunosligining tarixiy bosqichlari

1.1. Ta’lim berish texnologiyasining modeli

Mashg’ulot vaqti - 2 soat	Talabalar soni – 60-70ta
Mashg’ulot shakli	Kirish-axborotli ma’ruza
Ma’ruza rejasi	1. “Umumiy tilshunoslik” fanining maqsadi va vazifasi. 2. Jahon tilshunosligining tarixiy bosqichlari
Ushbu mavzuni o’rganishda zarur bo’lgan adabiyotlar ro’yxati	1. S.Usmonov. Umumiy tilshunoslik. -T., 1972. 2.N.A.Kondrashov. Istoriya lingvisticheskix ucheniy. -M., 1979. 3.Ya.V.Loya. Istoriya lingvisticheskix ucheniy. -M., 1968. 4.A.Nurmonov. O’zbek tilshunosligi tarixi. -T., 2002. 5. Rasulov R. Umumiy tilshunoslik (OTM filologiya fakulьtetlari talabalari uchun darslik). –T., 2010.
Ma’ruza mashg’ulotining ta’limiy maqsadi: “Umumiy tilshunoslik” fanining maqsadi va vazifasi. Jahon tilshunosligining tarixiy bosqichlari haqida ma’lumotlar berish. Ma’ruza mashg’ulotining tarbiyaviy maqsadi: dars tarbiyaviy xarakterdagi qator vazifalarni bajarish imkoniyatini beradi: jamoa bilan ishlash mahorati, xushmuomalalik, o’zgalar fikriga hurmat, faollik, liderlik sifatlarini shakllantirish, ishga ijodiy yondashish, o’zini xolis baholash va b. Ma’ruza mashg’ulotining rivojlantiruvchi maqsadi: talabalarning ijodiy tafakkurini va mantiqiy fikrlash qobiliyatini o’stirish.
Pedagogik vazifalar: -o’quv kursining maqsadi va vazifalari, o’tiladigan mavzular bo’yicha tuzilmaviy mantiqiy slaydlar asosida tushuncha berish; - “Umumiy tilshunoslik” fanining maqsadi va vazifasi. - jahon tilshunosligining tarixiy bosqichlari bilan talabalarni tanishtirish. -I.Karimovning “Yuksak ma’naviyat –engilmas kuch” asarida tilshunoslikka berilgan baho va e’tiroflar bilan talabalarni tanishtirish	O’quv faoliyati natijalari: -o’quv kursining maqsadi va vazifalari, o’tiladigan mavzular bo’yicha tuzilmaviy mantiqiy slaydlar asosida tushuncha beradi; - “Umumiy tilshunoslik” fanining maqsadi va vazifasi va jahon tilshunosligining tarixiy bosqichlari bilan talabalarni tanishtiradi; -I.Karimovning “Yuksak ma’naviyat –engilmas kuch” asarida tilshunoslikka berilgan baho va e’tiroflar bilan talabalarni tanishtiradi.
Ta’lim berish usullari	Ko’rgazmali ma’ruza, suhbat
Ta’lim berish shakllari	Ommaviy, jamoaviy
Ta’lim berish vositalari	O’quv qo’llanma, kompьyuter, proektor
Ta’lim berish sharoiti	O’TV ga moslashtirilgan auditoriya
Monitoring va baholash	Og’zaki savol-javob

1.2. “Umumiy tilshunoslik” fanining maqsadi va vazifasi. Jahon tilshunosligining tarixiy bosqichlari “ mavzusidagi ma’ruza mashg’ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Ta’lim beruvchi	Ta’lim oluvchilar
Tayyorgarlik bosqichi	1. Ma’ruza bo’yicha o’quv mazmunini tayyorlash. 2.Kirish ma’ruzasi uchun taqdimot slaydlarini tayyorlash. 3.Talabalar o’quv faoliyatini baholash mezonlarini ishlab chiqish. 4. O’quv kursini o’rganishda zaruriy bo’lgan adabiyotlar ro’yxatini tayyorlash.
1-bosqich. Mavzuga kirish (15 daqiqa)	1.1. Mavzuni aytadi. Uning maqsad-vazifalari haqida qisqacha ma’lumot beradi. 1.2. Talabalarni ularning o’quv faoliyatini baholash mezonlari bilan tanishtiradi.(1-ilova) 1.3. Talabalar motivatsiyasini kuchaytirish maqsadida ularga savollar beradi. (2-ilova).	Tinglaydilar Tinglaydilar Talabalar berilgan savollarga javob beradilar
2-bosqich. Asosiy bosqich (55 daqiqa)	2.1. Mavzu bo’yicha tayyorlangan slaydlarni namoyish qiladi. 2.2. Har bir slaydni alohida izohlaydi. 2.3.Slaydning zaruriy nuqtalarini talabalarga yozdirib boradi. 2.4. Talabalarni faollashtirish va bilimlarini mustahkamlash maqsadida ularga quyidagi savollarni beradi: 1. “Umumiy tilshunoslik” fanining maqsadi va vazifasi nimalardan iborat? 2. Jahon tilshunosligining tarixiy bosqichlarini izohlab bering. 3. “Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch” asarida tilshunoslikka qanday baho berilgan?	Slaydlarni ko’rib, tinglab, yozib boradilar Talabalar berilgan savollarga javob beradilar
3-bosqich. Yakuniy bosqich (10 daqiqa)	3.1. Talabalarning mavzu bo’yicha yuzaga kelgan savollariga javob beradi. 3.2. Uyga vazifa beradi, darsni yakunlaydi. Mavzu bo’yicha nazorat savollarini tuzishni topshiradi.	Savollar beradilar. Vazifani yozib oladilar.

1-ilova

Har bir ma’ruza va seminar mashg’uloti uchun 0,5 balldan 2 ballgacha qo’yiladi. Reyting bo’yicha natijalar bahosi:

2 ball – “a’lo”

1,5 ball – “yaxshi”

1 ball – “qoniqarli”

0,5 ball – “qoniqarsiz”

2-ilova

Talabalarni faollashtirish uchun savollar

1.Umumiy tilshunoslik fani qanday fan?

2. Ushbu fan TDPU talabalari uchun qanday ahamiyatga ega?

3. Umumiy tilshunoslik fanining boshqa fanlar bilan aloqasi qanday?

4. Umumiy tilshunoslik fani nechta qismdan iborat?

5. Umumiy tilshunoslik fanining Tilshunoslik asoslari fani bilan qanday bog’liqligi bor?

17-mavzu

Qiyosiy- tarixiy tilshunoslik- Komparativistika.Strukturalizm

1.1. Ta’lim berish texnologiyasining modeli

Mashg’ulot vaqti - 2 soat	Talabalar soni – 60-70ta
Mashg’ulot shakli	Axborotli, vizual ma’ruza
Ma’ruza rejasi	Por-Royalь grammatikasi. Komparativistika (qiyosiy – tarixiy tilshunoslik). Rus tilshunosligi. V.Gumbolьdtning lingvistik nazariyasi. Komparativistikaning ikki bosqichi.
Ushbu mavzuni o’rganishda zarur bo’lgan adabiyotlar ro’yxati	1. Ya.V.Loya. Istoriya lingvisticheskix ucheniy. -M., 1968. 2. S.Usmonov. Umumiy tilshunoslik. -T.,1972. 3. Problemы strukturnoy lingvistiki.- M.,1973. 4. V.I.Koduxov. Obщee yazыkoznanie. -M.,1974. 5.Ferdinand de Sossyur.Trudы po yazыkoznaniyu.-M.,1977 6. Djon Layonz. Vvedenie v teoreticheskuyu lingvistiku.- M.,1978. 7. N.A Kondrashov. Istoriya lingvisticheskix ucheniy. -M., 1979. 8. N.A Baskakov, A.S Sodiqov, A.A Abduazizov. Umumiy tilshunoslik.- T., 1979. 9. Rasulov R. Umumiy tilshunoslik (OTM filologiya fakulьtetlari talabalari uchun darslik). –T., 2010.
Ma’ruza mashg’ulotining ta’limiy maqsadi: Yevropada uyg’onish davridagi tilshunoslik, “Por-Royalь grammatikasi” asarining mohiyati, Komparativistika (qiyosiy – tarixiy tilshunoslik), uning vujudga kelishida qiyosiy – tarixiy metodning ahamiyati, qiyosiy – tarixiy metodning asoschilari, ularning tilga oid asarlari va komparativistikaning ikki bosqichi haqida bilimlar berish. Ma’ruza mashg’ulotining tarbiyaviy maqsadi: dars tarbiyaviy xarakterdagi qator vazifalarni bajarish imkoniyatini beradi: jamoa bilan ishlash mahorati, xushmuomalalik, o’zgalar fikriga hurmat, faollik, liderlik sifatlarini shakllantirish, ishga ijodiy yondashish, o’zini xolis baholash va b. Ma’ruza mashg’ulotining rivojlantiruvchi maqsadi: talabalarning ijodiy tafakkurini va mantiqiy fikrlash qobiliyatini o’stirish.
Pedagogik vazifalar: -mavzu bo’yicha slaydlar asosida tushuncha berish; - Yevropada uyg’onish davridagi tilshunoslik, “Por-Royalь grammatikasi” asarining mohiyati, Komparativistika (qiyosiy – tarixiy tilshunoslik), uning vujudga kelishida qiyosiy – tarixiy metodning ahamiyati, qiyosiy – tarixiy metodning asoschilari, ularning tilga oid asarlari va komparativistikaning ikki bosqichi bilan talabalarni tanishtirish.	O’quv faoliyati natijalari: - mavzu bo’yicha slaydlar asosida tushuncha beradi; - Yevropada uyg’onish davridagi tilshunoslik, “Por-Royalь grammatikasi” asarining mohiyati, Komparativistika (qiyosiy – tarixiy tilshunoslik), uning vujudga kelishida qiyosiy – tarixiy metodning ahamiyati, qiyosiy – tarixiy metodning asoschilari, ularning tilga oid asarlari va komparativistikaning ikki bosqichi bilan talabalarni tanishtiradi.
Ta’lim berish usullari	Ko’rgazmali ma’ruza, suhbat
Ta’lim berish shakllari	Ommaviy, jamoaviy
Ta’lim berish vositalari	O’quv qo’llanma, kompьyuter, proektor
Ta’lim berish sharoiti	O’TV ga moslashtirilgan auditoriya
Monitoring va baholash	Og’zaki savol-javob, test

1.2. “Evropada uyg’onish davridagi tilshunoslik” mavzusidagi ma’ruza mashg’ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Ta’lim beruvchi	Ta’lim oluvchilar
Tayyorgarlik bosqichi	1. Ma’ruza bo’yicha o’quv mazmunini tayyorlash. 2. Ma’ruza uchun taqdimot slaydlarini tayyorlash. 3.Talabalar o’quv faoliyatini baholash mezonlarini ishlab chiqish. 4. O’quv kursini o’rganishda zaruriy bo’lgan adabiyotlar ro’yxatini tayyorlash.
1-bosqich. Mavzuga kirish (15 daqiqa)	1.1. Mavzuni aytadi. Uning maqsad-vazifalari haqida qisqacha ma’lumot beradi. 1.2. Talabalarni ularning o’quv faoliyatini baholash mezonlari bilan tanishtiradi.(1-ilova) 1.3. Talabalar motivatsiyasini kuchaytirish maqsadida ularga testlar beradi. (2-ilova).	Tinglaydilar Tinglaydilar Talabalar berilgan testlarni yechadilar.
2-bosqich. Asosiy bosqich (55 daqiqa)	2.1. Mavzu bo’yicha tayyorlangan slaydlarni namoyish qiladi. 2.2. Har bir slaydni alohida izohlaydi. 2.3.Slaydning zaruriy nuqtalarini talabalarga yozdirib boradi. 2.4. Talabalarni faollashtirish va bilimlarini mustahkamlash maqsadida ularga quyidagi savollarni beradi: 1.Evropada uyg’onish davridagi tilshunoslik haqida gapirib bering. 2. “Por-Royalь grammatikasi” asarining mohiyati nimada ? 3. Rus tilshunosligi. M.V.Lomonovsovning “Rossiya grammatikasi” asari. 4. Komparativistika (qiyosiy – tarixiy tilshunoslik), uning vujudga kelishida kiyosiy – tarixiy metodning ahamiyati. 5. Qiyosiy – tarixiy metodning asoschilari, ularning tilga oid asarlari. 6. V.Gumbolьdtning lingvistik nazariyasi, til antinomiyasi. Uning umumiy tilshunoslik faniga asos solishi. 7. Komparativistika-ning ikki bosqichi.	Slaydlarni ko’rib, tinglab, yozib boradilar Talabalar berilgan savollarga javob beradilar
3-bosqich. Yakuniy bosqich (10 daqiqa)	3.1. Talabalarning mavzu bo’yicha yuzaga kelgan savollariga javob beradi. 3.2. Uyga vazifa beradi, darsni yakunlaydi.	Savollar beradilar. Vazifani yozib oladilar.

1-ilova

Har bir ma’ruza va seminar mashg’uloti uchun 0,5 balldan 2 ballgacha qo’yiladi. Reyting bo’yicha natijalar bahosi:

2 ball – “a’lo”

1,5 ball – “yaxshi”

1 ball – “qoniqarli”

0,5 ball – “qoniqarsiz”

2-ilova

Talabalarni faollashtirish uchun test

1.Evropada uyg’onish davri tilshunosligi qaysi asrlarni o’z ichiga oladi?

a) XII – XIV;

b) XII – XV;

v) X – XII;

g) XV – XVIII;

d) XI – XII.

2. Yevropa tilshunosligida, asosan, qaysi sohalar bo’yicha asarlar yaratildi?

a) fonetika;

b) fonetika va grammatika;

v) leksika va grammatika;

g) leksikgografiya;

d) sintaksis.

3. J.Skaliger tilga oid qanday asar yaratdi?

a) «Ritorika”;

b) “Lotin tili asoslari”;

v) “Sintaksis asoslari”;

g) “Rus grammatikasi”;

d) «Muhokamat ul- lug’otayn».

4. Yevropa tilshunosligida grammatik hodisalar qaysi fan nuqtai nazaridan baholandi?

a) falsafa nuqtai nazaridan;

b) adabiyot nuqtai nazaridan;

v) mantiq nuqtai nazaridan;

g) psixologiya nuqtai nazaridan;

d) tarix nuqtai nazaridan.

5. Por-Royalь grammatikasida ilk bor qaysi fanlarning aloqasi haqida fikr yuritiladi?

a) grammatika bilan adabiyot aloqasi;

b) grammatika bilan falsafa aloqasi;

v) grammatika bilan mantiq aloqasi;

g) grammatika bilan notiqlik aloqasi;

d) grammatika bilan etimologiya aloqasi.

6. Por-Royalь grammatikasi nechta qismdan iborat?

a) ikki qismdan;

b) uch qismdan;

v) to’rt qismdan;

g) besh qismdan;

d) olti qismdan.

7. Falsafiy grammatika tilga qanday hodisa sifatida qaraydi?

a) o’zgaradigan hodisa;

b) o’zgarmaydigan hodisa;

v) irsiy hodisa;

g) ruhiy hodisa;

d) rivojlanuvchi hodisa.