Umumiy tilshunoslik

1.1. Ta’lim berish texnologiyasining modeli

Mashg’ulot vaqti - 2 soat	Talabalar soni – 30 ta
Mashg’ulot shakli	Mavzu bo’yicha bilimlarni kengaytirish va mustahkamlash yuzasidan Seminar mashg’ulot
Seminar mashg’ulot rejasi	1. Tilning kelib chiqishi tarixi va gipotezalari haqida ma’lumot to’plash.
Seminar mashg’ulotning ta’limiy maqsadi: so’z birikmasi, sintagma, valentlik haqidagi bilimlarni kengaytirish va mustahkamlash. Seminar mashg’ulotning tarbiyaviy maqsadi: dars tarbiyaviy xarakterdagi qator vazifalarni bajarish imkoniyatini beradi: jamoa bilan ishlash mahorati, xushmuomalalik, o’zgalar fikriga hurmat, faollik, liderlik sifatlarini shakllantirish, ishga ijodiy yondashish, o’zini xolis baholash va b. Seminar mashg’ulotning rivojlantiruvchi maqsadi: talabalarning ijodiy tafakkurini, mantiqiy fikrlash va analiz-sintez qilish qobiliyatini o’stirish.
Mavzuni o’zlashtirish uchun zaruriy bo’lgan adabiyotlar ro’yxati	1.Ne’matov H., Rasulov R. O’zbek tili sistem leksikologiyasi asoslari. - T., 1995. 2.Rahmatullayev SH. Hozirgi adabiy o‘zbek tili – T., 2006. 3.Tilshunoslik nazariyasi va metodologiyasi. Tuzuvchi. prof. Dadaboev H. - T., 2004. Rasulov R. Umumiy tilshunoslik. - T., 2010. Muhamedova S. O’zbek tilida harakat fe’llarining semantikasi va valentligi.-Toshkent:Fan, 2005.
Pedagogik vazifalar: so’z birikmasi, sintagma, valentlik, so’z birikmasi va gap, ularning farqi, o’ziga xos xususiyatlari haqidagi bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish; bu borada talabalarning shaxsiy fikrini aniqlash.	O’quv faoliyati natijalari: - so’z birikmasi, sintagma, valentlik, so’z birikmasi va gap, ularning farqi, o’ziga xos xususiyatlari haqidagi bilimlarini kengaytiradi va chuqurlashtiradi; o’z shaxsiy fikrini shakllantiradi.
Ta’lim berish usullari	Munozara, suhbat, tezkor so’rov, “Arra” texnologiyasi, BBB jadvali
Ta’lim berish shakllari	Ommaviy, jamoaviy, hamkorlikda, yakka tartibda ishlash texnologiyasi
Ta’lim berish vositalari	Munozara, suhbat, tezkor so’rov
Ta’lim berish sharoiti	O’TV ga moslashtirilgan auditoriya
Monitoring va baholash	Og’zaki nazorat: savol-javob

1.2. “So’z birikmasi sintaksisi” mavzusidagi Seminar mashg’ulotning texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Ta’lim beruvchi	Ta’lim oluvchilar
Tayyorgarlik bosqichi	1. Mavzuni aniqlaydi, ta’limiy maqsadni belgilaydi. 2.Belgilangan ta’limiy maqsadlarga mos o’quv bilish topshiriqlarini ishlab chiqadi. 3.Ichki guruhlar ishini samarali bo’lishini ta’minlash maqsadida ular uchun yozma yo’riqnomalarni tayyorlaydi. 4. Ekspert guruhlar ish natijalarini baholashi uchun mezonlarni ishlab chiqadi.
1-bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish bosqichi ( 5 daqiqa)	1.1. Mashg’ulot mavzusi, uning maqsadi va kutlayotgan natijalar bilan tanishtiradi, ularning ahamiyati va dolzarbligini asoslaydi. 1.2. Guruhlar ishini baholash mezonlarini e’lon qiladi (1-ilova).	Tinglaydilar
2-bosqich. Asosiy bosqich (50 daqiqa)	2.1. Talabalarni faollashtirish maqsadida tezkor-so’rov usulini qo’llaydi. 2.2.Guruhni 4ta guruhchalarga bo’ladi, ularni talabalar takliflari asosida nomlaydi. Guruhlarga ekspert vazifalarini tarqatadi va ularning mohiyati bilan ularni tanishtiradi. Ekspert vazifalarini “Arra” texnikasi asosida bajarilishini tushuntiradi (2-ilova). Avval yakka tartibda bajargan ishlarni muhokama qilib, yagona to’g’ri fikrni tanlab, format qog’oziga ko’chirishni taklif qiladi. Talabalar faoliyatini yo’naltiradi, maslahat beradi. Baholash mezonlarini eslatadi. Taqdimot boshlanishini e’lon qiladi. 2.3. Bajarilgan ishlarni taqdim qilishni so’raydi, savollar beradi. Taqdimot jarayonida talabalar fikrini tahlil qiladi, faol ishtirok etgan talabalarni baholaydi va guruhga umumiy ball qo’yadi.	Talabalar berilgan savollarga javob beradilar. Kichik guruhlarga bo’linadilar. Topshiriqni bajaradilar Taqdimotni taqdim qilishda sardorga yordam beradilar. Taqdimotlar muhokamasida faol qatnashadilar
3-bosqich. Yakuniy bosqich (15 daqiqa)	3.1. Mavzuni umulashtiradi, u yuzasidan xulosa bildiradi. 3.2. Guruhlar ishini baholaydi, faollarni alohida qayd qiladi va ballarni e’lon qiladi. 3.3. Mustaqil ish uchun vazifalar (testlar) beradi. (3-ilova).	Tinglaydilar. Vazifani yozib oladilar.

1-ilova

Guruhlarning bilim va ko’nikmalarini baholash mezonlari

Topshiriqlar, baholash ko’rsatkichlari va mezonlari	Maks. Ball	1	2	3	4	5
Maksimal ball	2
Savol to’liq yoritib berildi	0,5
Javoblar yetarli darajada asoslab berildi	0,5
Guruh ishtirokchilari-ning faolligi	0,5
Berilgan savollarga javob berdi	0,3
Reglamentga rioya qildi	0,2
Jami	2

1, 5- 2 ball – “a’lo”

1- 1,4 ball – “yaxshi”

0, 5- 0,9 ball – “qoniqarli”

0 -0,4 ball – “qoniqarsiz”

2-ilova

1-guruh uchun o’quv topshiriqlari

№	Talabalar o’zlashtirishi lozim bo’lgan materiallar yuzasidan o’quv topshiriqlari	Topshiriqni bajarish yuzasidan ko’rsatmalar
	Darslikdagi matnni diqqat bilan o’qib, quyidagi savollarga javob toping va topshiriqlarni bajaring: 1. So’z birikmasi nima? 2. So’z birikmasining qanday turlari bor?	Talabalar guruhi bilan hamkorlikda ishlang Talabalar bilan o’tkaziladigan savol -javobda faol ishtirok eting.

2- guruh uchun o’quv topshiriqlari

№	Talabalar o’zlashtirishi lozim bo’lgan materiallar yuzasidan o’quv topshiriqlari	Topshiriqni bajarish yuzasidan ko’rsatmalar
	Darslikdagi matnni diqqat bilan o’qib, quyidagi savollarga javob toping va topshiriqlarni bajaring: 1. So’z birikmasining qo’shma so’zdan farqi nimada? 2. So’z birikmasining gapdan farqi?	Talabalar guruhi bilan hamkorlikda ishlang Talabalar bilan o’tkaziladigan savol -javobda faol ishtirok eting.

3 - guruh uchun o’quv topshiriqlari

№	Talabalar o’zlashtirishi lozim bo’lgan materiallar yuzasidan o’quv topshiriqlari	Topshiriqni bajarish yuzasidan ko’rsatmalar
	Darslikdagi matnni diqqat bilan o’qib, quyidagi savollarga javob toping va topshiriqlarni bajaring: 1.So’z birikmasi, uning vazifasi, o’ziga xos xususiyatlari. 2. So’z birikmasida so’zlarning bog’lashuv turlari.	Talabalar guruhi bilan hamkorlikda ishlang Talabalar bilan o’tkaziladigan savol -javobda faol ishtirok eting.

4 - guruh uchun o’quv topshiriqlari

№	Talabalar o’zlashtirishi lozim bo’lgan materiallar yuzasidan o’quv topshiriqlari	Topshiriqni bajarish yuzasidan ko’rsatmalar
	Darslikdagi matnni diqqat bilan o’qib, quyidagi savollarga javob toping va topshiriqlarni bajaring: 1. Valentlik. 2.Sintagmatik munosabatlar.	Talabalar guruhi bilan hamkorlikda ishlang Talabalar bilan o’tkaziladigan savol- javobda faol ishtirok eting.

4-ilova


B/B/B JАDVАLI - Bilаmаn/ Bilishni хоhlаymаn/ Bilib оldim. Mаvzu, mаtn, bo‘lim bo‘yichа izlаnuvchаnlikni оlib bоrish imkоnini bеrаdi.

Tizimli fikrlаsh, tuzilmаgа kеltirish, tаhlil qilish ko ‘nikmаlаrini rivоjlаntirаdi.

O‘quvchilаr:

9. 
   Jаdvаlni tuzish qоidаsi bilаn tаnishаdilаr. Аlоhidа, kichik guruhlаrdа jаdvаlni rаsmiylаshtirаdilаr.
   
10. 
    “Mаvzu bo ‘yichа nimаlаrni bilаsiz” vа “Nimаni bilishni хоhlаysiz” dеgаn sаvоllаrgа jаvоb bеrаdilаr. Jаdvаlning 1- vа 2- bo‘limlаrini to‘ldirаdilаr.
    
11. 
    O‘qituvchi bаyonini tinglаydilаr, mustаqil o‘qiydilаr.
    
12. 
    Mustаqil, kichik guruhlаrdа jаdvаlning 3 bo‘limni to‘ldirаdilаr
    

So’z birikmasi
Bilaman	Bilishni xohlayman	Bilib oldim

6-mavzu

Yozuv tarixi shajarasini tuzish

1.1. Ta’lim berish texnologiyasining modeli

Mashg’ulot vaqti - 2 soat	Talabalar soni – 30 ta
Mashg’ulot shakli	Mavzu bo’yicha bilimlarni kengaytirish va mustahkamlash yuzasidan Seminar mashg’ulot
Seminar mashg’ulot rejasi	Yozuvning rivojlanish bosqichlarini jadval asosida o’rganish. Dunyo tillari alfavitining sistemasini tuzish. Grafik va orfografik qonun-qoidalar bilan tanishish. Yozuvning maxsus turlariga misollar keltirish.
Seminar mashg’ulotning ta’limiy maqsadi: yozuv, alfavit va orfografiya, uning printsiplari yuzasidan fikr bildirish, bu boradagi bilimlarni kengaytirish va mustahkamlash. Seminar mashg’ulotning tarbiyaviy maqsadi: dars tarbiyaviy xarakterdagi qator vazifalarni bajarish imkoniyatini beradi: jamoa bilan ishlash mahorati, xushmuomalalik, o’zgalar fikriga hurmat, faollik, liderlik sifatlarini shakllantirish, ishga ijodiy yondashish, o’zini xolis baholash va b. Seminar mashg’ulotning rivojlantiruvchi maqsadi: talabalarning ijodiy tafakkurini o’stirish.
Mavzuni o’zlashtirish uchun zaruriy bo’lgan adabiyotlar ro’yxati	1. Mahmudov N. Til va yozuv. –Toshkent: O’zbekiston, 1987. 2. Mahmudov N. Yozuv tarixidan qisqacha lug’at-ma’lumotnoma. –Toshkent: Fan, 1990. 3. Abduazizov A.A. O’zbek tili fonologiyasi va morfonologiyasi.-Toshkent, 1992. 4. Yo’ldoshev I. O’zbek kitobatchilik terminologiyasi. – Toshkent: Fan, 2005. 5. Yo’ldoshev I., SHaripova O’. Tilshunoslikka kirish. -Toshkent: Iqtisod-moliya, 2007. 6. Jamolxonov H. Hozirgi o’zbek adabiy tili. –Toshkent, 2008. 7. Jamolxonov H. O’zbek tilining nazariy fonetikasi. –Toshkent, 2009.
Pedagogik vazifalar: - yozuv, alfavit, orfografiya va uning printsiplari yuzasidan fikr bildirish, bu boradagi bilimlarni kengaytirish va mustahkamlash. - bu borada talabalarning shaxsiy fikrini aniqlash.	O’quv faoliyati natijalari: -yozuv, alfavit, orfografiya va uning printsiplari yuzasidan bilimlarini kengaytiradi va mustahkamlaydi, bular haqidagi ma’lumotlarni tahlil qilish ko’nikmasini hosil qiladi ; bu borada talabalarning shaxsiy fikri shakllanadi.
Ta’lim berish usullari	Munozara, suhbat, tezkor so’rov, BBB jadvali, FSMU
Ta’lim berish shakllari	Ommaviy, jamoaviy, hamkorlikda ishlash texnologiyasi
Ta’lim berish vositalari	Munozara, suhbat, tezkor so’rov
Ta’lim berish sharoiti	O’TV ga moslashtirilgan auditoriya
Monitoring va baholash	Og’zaki savol-javob

1.2. Seminar mashg’ulotning texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Ta’lim beruvchi	Ta’lim oluvchilar
Tayyorgarlik bosqichi	1. Mavzuni aniqlaydi, ta’limiy maqsadni belgilaydi. 2.Belgilangan ta’limiy maqsadlarga mos o’quv bilish topshiriqlarini ishlab chiqadi. 3.Ichki guruhlar ishini samarali bo’lishini ta’minlash maqsadida ular uchun yozma yo’riqnomalarni tayyorlaydi. 4. Ekspert guruhlar ish natijalarini baholashi uchun mezonlarni ishlab chiqadi. (1-ilova)
1-bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish bosqichi (10 daqiqa)	1.1. Mashg’ulot mavzusi, uning maqsadi va kutlayotgan natijalar bilan tanishtiradi, ularning ahamiyati va dolzarbligini asoslaydi. 1.2. Mavzu bo’yicha asosiy tushunchalarga ta’rif berishni taklif qiladi va shu asosda tezkor-so’rov o’tkazib talabalarni faollashtiradi. 1.3.Talabalarga bugungi dars gruruhlarga bo’lingan holda tarzida kechishini bildiradi.(2-ilova)	Tinglaydilar Talabalar berilgan savollarga javob beradilar
2-bosqich. Asosiy bosqich (55 daqiqa)	2.1. Kursni 5ta guruhga bo’ladi, ularni talabalar takliflari asosida nomlaydi. Har bir guruh mavzu asosida taqdimot tayyorlashini aytadi. 2.2. Mavzu bo’yicha tayyorlangan ekspert varaqasini tarqatadi. (3-ilova). 2.3. Guruhlarga topshiriqni bajarishda yordam beradi. Taqdimot materiallari to’liq va to’g’ri bo’lishini kuzatadi. 2.4. Taqdimot boshlanishini e’lon qiladi. Guruh sardorlari taqdimotini tashkillashtiradi. Aniqlik kiritish lozim bo’lsa, sardorni to’xtatadi, savollar beradi, muhokamasini kursga havola qiladi. 2.5. Mavzu asosida berilgan ma’lumotlarni umumlashtiradi va xulosalaydi, faol ishtirok etgan talabalarni baholaydi va guruhga umumiy ball qo’yadi. 2.6. BBB jadvali va FSMUni to’ldirishni so’raydi (4-ilova)	Kichik guruhlarga bo’linadilar. Guruh sardorini saylaydilar. Taqdimot tayyorlaydilar. Taqdimotni taqdim qilishda sardorga yordam beradilar. Jadvalni to’ldiradilar
3-bosqich. Yakuniy bosqich (20 daqiqa)	3.1. O’quv faoliyati yuzasidan xulosa bildiradi. 3.2. Mavzu maqsadiga erishishdagi talabalar faoliyatini tahlil qiladi va o’zlashtira olmagan joylarni qayta o’qib chiqishni tavsiya qiladi. 3.3.Uyga vazifa beradi.	Tinglaydilar. Vazifani yozib oladilar.

1-ilova

Ekspert guruhlar ish natijalarini baholash mezonlari

Mezonlar	Maks. ball	1	2	3	4	5
Axborotning to’liqligi	1,0
Axborotning grafik shaklda ifoda etilishi	0,6
Guruhning faolligi	0,4
Ballarning jami	2

2-ilova

“BIRGALIKDA O ‘QIYMIZ” TEXNIKASI

Birgаlikdа o‘qish: o ‘quv guruhi kichik guruhlаrgа bo‘linаdi. Hаr bir kichik guruh o‘rgаnilаyotgаn mаvzuning birоr sоhаsidа ekspеrt bo ‘lаdi vа bоshqаlаrni o ‘rgаtаdi.

“Birgalikda o ‘qiymiz” texnikasidan foydalangan holda guruhlarda ishni tashkil etish jarayonining tuzilishi

1. 5-6 o ‘quvchidаn ibоrаt guruhlаr tuzilаdi, ulаrgа o ‘quvchilаrning tаkliflаri аsоsidа nоm bеrilаdi.

2. Hаr bir guruhgа bittа tоpshiriq bеrilаdi – umumiy mаvzuning bir qismi,uning ustidа butun o ‘quv guruhi ish оlib bоrаdi hаmdа ulаrgа ekspеrt vаrаqlаri tаqdim etilаdi.

3. Hаr bir guruh ichidа umumiy tоpshiriq tаqsimlаnаdi.

4. Hаmmа yakkа tаrtibdаgi tоpshiriqni bаjаrаdi

5. Sаrdоr guruh ishi nаtijаlаrini tаqdim qilаdi.