Ünden bugüN

İLMEN, SÜREYYA

(1874, Podgoriçe[bugün Yugoslavya'da] - 6 Şubat 1955, İstanbul) Asker, siyaset adamı, girişimci.

II. Abdülhamid döneminin (1876-1909) ünlü seraskeri Rıza Paşa'nın oğludur. 1897' de Erkân-ı Harbiye Mektebi'ni bitirerek kurmay yüzbaşı rütbesiyle orduya katıldı. 1907'de mirliva (tuğgeneral) oldu. II. Meş-rutiyet'ten sonra rütbesi kaymakamlığa (yarbay) indirildi. Bu yıllarda orduda ilk hava gücünün oluşturulması çalışmalarında görev aldı. Daha sonra askerlikten ayrılarak 19l6'da Balat'ta bir dokuma fabrikası kurdu. Cumhuriyet döneminde siyasete atılarak Cumhuriyet Halk Fırkası İstanbul bölge başkanlığı, belediye meclisi üyeliği, belediye fahri danışmanlığı yaptı. 1927'de istanbul milletvekili oldu. 1930' da Serbest Fırka'ya geçti. Bu partinin kapatılması üzerine siyasetten çekildi.

ilmen, İstanbul'un özellikle Kadıköy yakasında kentsel hizmetlere yönelik ve sosyal, kültürel amaçlı birçok girişimde bulunmuş, kalıcı eserler meydana getirmiştir. Kentsel hizmetlere ilişkin girişimlerin başında 1927'de kurduğu Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi Halk Tramvayları Şirketi gelir. Şirket 1928'de Üsküdar-Kısıklı hattını hizmete sokmuş, 1929'da Bağlarba-şı-Haydarpaşa ve Üsküdar-Haydarpaşa hatları açılmıştır. Daha sonra da Kadıköy-Bostancı, Moda ve Feneryolu hatları inşa edilmiştir.

İlmen, 1927'de Kadıköy Bahariye'de dönemin en modem sinema salonu olan Süreyya Sinaması'nı yaptırmış, burada temsiller veren Süreyya Opereti topluluğunu da kurmuştur. Maltepe'de bugün adıyla anılan Süreyya Paşa Plajı da onun eseridir. Üsküdar ve Kadıköy'e elektrik getirilmesi, Kayışdağı suyunun Kadıköy su şebekesine bağlanması, Yoğurtçu Parkı, Moda Bahçesi, Altıyol-Söğütlüçeşme arasındaki kanalizasyonun yapılması İlmen'in girişimleriyle gerçekleşmiştir.

Birçok eğitsel, sosyal, kültürel, sportif çalışmalara öncülük eden İlmen, Maltepe' deki Süreyya Paşa Sanatoryumu'nun da kurucusudur. Askerliğe ilişkin kitapları dışında 8 cilt olarak tasarladığı anılarının 5 kitabını yayımlamıştır. Bunlar Türkiye'de