Ünden bugüN

İNGİLİZ MUHİPLERİ CEMİYETİ

Mütareke döneminde istanbul'da kurulmuş siyasi dernek. Tam adı Türkiye'de ingiliz Muhipleri Cemiyeti'dir (Association of the Friends of England in Turkey).

20 Mayıs 1919'da kuruldu. Cemiyetin idare adresi Beyoğlu, Mis Sokağı, Romanya Sefareti karşısı olarak gösterilmiştir, idare yeri 1920'de Cağaloğlu'ndaki Hasan Fehmi Paşa Konağı'na taşınmıştır. Kurucuları arasında eski dahiliye nazırı Mehmed Mem-duh Paşa, Şehremini Cemil Paşa (Topuzlu), gazeteci Abdullah Zühdi, Ahmed Zül-küfl Paşa, Mahkeme-i Temyiz Reisi Ali Rüşdi Efendi, 5. Kolordu Kumandanı Kiraz Hamdi Paşa, daimi reis sıfatıyla Kâmil Paşazade Şevket Bey ve ikinci reis olarak Şûra-yı Devlet eski azası Said Molla Bey bulunmaktaydı.

Cemiyetin amacı, yayımladığı 5 maddelik bildiriye göre ingiltere ile Osmanlı Devleti arasında öteden beri var olan bağları ve dostluğu güçlendirmekti. Ayrıca,

ingiliz

Mezarlığı'ndan genel bir görünüm. KadirAhtay/ Onyx 1994

Büyük Britanya egemenliği altında yaşayan milyonlarca Müslümanla halife arasındaki bağlar geliştirilecekti. Cemiyet Türkleri ingilizlere ve öteki uygar devletlere, ingilizleri de Türklere tanıtma görevini üstlenmişti, ingiltere'nin teşviki ve padişahın arzusu ile kurulduğu anlaşılan cemiyet o sıralarda yaygınlaşmakta olan Amerikan mandacılığı eğilimlerine karşı Osmanlı Devleti'nde ingilizler lehine bir hava yaratmak istiyordu.

Cemiyet kısa bir süre içinde istanbul'da aralarında Fatih, Beylerbeyi, Üsküdar, Kı-zıltoprak-Feneryolu, Paşabahçe, Büyük-dere, Ortaköy, Beşiktaş, Unkapanı, Eyüp, Şehremini, Kocamustafapaşa, Kadıköy, Tophane, Kumkapı ve Haydarpaşa da olmak üzere 20'den fazla şube açtı.

Cemiyet ilk kongresini Temmuz 1920' de yaptı ve yönetim kurulunun bazı üyelerini değiştirdi. 9 Eylül 1921'de gerçekleştirilen ikinci kongreye Hürriyet ve itilaf Fırkası'nın iç çatışmaları yansıdığından eski yönetim kurulu düşürülerek yeni bir kurul seçildi. Bu kongrenin sonuçlarını kabul etmeyen Said Molla grubu 6 Ekim 1921'de Pera Palas'ta bir kongre toplayarak eski kongreyi hileli saymış ve yeni bir i-dare heyeti seçmiştir.

Mandacılığı reddeden Anadolu'daki kurtuluş hareketi Sivas Kongresi'nden itibaren ingiliz Muhipleri Cemiyeti'ni yakından izlemiş ve etkinliğinin azaltılması için çaba harcamıştır.

ingiliz Muhipleri Cemiyeti Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın kazandığı başarılara paralel olarak etkinliğini yitirdi. Said Molla 1922'de Romanya'ya kaçtı. Cemiyet üyelerinden bazıları Ankara istiklal Mahkeme-si'nde yargılandı ve çeşitli cezalara mahkûm edildi.