Ünden bugüN

İSKENDER PAŞA MEKTEBİ VE TÜRBESİ

Eminönü ilçesi, Sultanahmet semtinde bulunan mektep ve türbeden oluşan yapı Küçük Ayasofya Caddesi'nin doğu ucunda Arasta, Torun ve Tavukhane sokaklarının kesişmesiyle oluşan üçgen bir alanda yer almaktadır.

Türbede yapının banisi olan iskender Paşa'ya ait 921/1515 tarihli mezar taşına istinaden mektebin de bundan birkaç sene önce yapıldığı kabul edilebilir.

Güneyde mektep ile bunun kuzeyinde yer alan türbeden meydana gelen yapıda, türbenin doğusunda zamanla bir hazire oluşmuştur.

Geçmişte çeşitli tahribatlara uğrayan ve tamirler gören yapı son olarak 1912' deki Ishak Paşa yangınında harap olmuştur. Uzun süre bakımsız kalan yapı son yıllarda tamir görmüş olup bugün kız Kuran kursu olarak faaliyetine devam etmektedir. Mektep: Türbenin güneyinde, doğu-ba-tı doğrultusunda, yan yana iki eşit kare mekândan oluşan yapı kesme taş malzeme ile inşa edilmiştir. Mekânlar pandantiflerle geçişleri sağlanan dıştan sekizgen kasnaklı kubbe ile örtülmüştür. Batıdaki mekânın kuzey duvarında geniş sivri kemerli bir açıklık vardır. Bu mekân mektebin yazlık bölümüdür. Duvar yüzeyindeki konsol başlangıçlarından vaktiyle burada bir sundurmanın bulunduğunu ve bunun zamanla yok olduğu, yerine yine duvar yüzeyindeki izlerden geç bir dönemde çift meyilli başka bir sundurmanın yapıldığı anlaşılmaktadır. Girişin karşısında beş kenarlı şekilde düzenlenen bir mihrap nişi bulunur. Bu mekânın güney

iskender Paşa Türbesi (solda) ve Sıbyan Mektebi'nin bir

görünümü.

Fotoğraflar Yavuz Çelenk, 1994

ve batı duvarlarında aldı, üstlü ikişer penceresi vardır. Alt sıra pencereler sivri boşaltma kemerleri altında, dikdörtgen açıklıklı, üst sıra pencereler ise sivri kemerli a-çıklıklı olarak düzenlenmiştir.

Doğudaki mekân ise mektebin kışlık bölümü olup buraya yandaki mekândan bir kapı açıklığı ile geçiş sağlanmıştır. Ortak duvar üzerinde batı yönünde dikdörtgen şeklinde bir dolap nişi ile güney duvarında yarım daire şeklinde bir ocak nişi mevcuttur. Baca, tuğladan kare gövdeli ve her yüzeyinde ikişer duman açıklığına sahip olup üzeri kirpi saçaklı piramidal külah ile örtülmüştür. Bu mekân da kuzey, güney ve doğu yönünde altlı üstlü pencerelerle dışa açılmaktadır. Alt sıra pencereler sivri boşaltma kemerleri altında dikdörtgen açıklıklı, üst sıra pencereler ise sivri kemerli açıklıklara sahiptir. Yalnızca doğu duvarında iki alt pencere üzerinde ortada tek pencere mevcut olup tuğladan yuvarlak kemerli açıklıklı olarak düzenlenmiştir. Doğu duvarı ile kuzey ve güney duvarlarının bu duvar ile birleşen köşeleri zamanla yıkılmış ve moloz taş ile tamir edilmiştir. Bu esnada kuzey ve güney duvarlarının köşeye yakın pencereleri de doldurularak kapatılmıştır.

Türbe: Mektebin kuzeyinde, kare planlı açık bir türbe bulunmaktadır. Yapı sivri kemerlerle birbirine bağlanan "L" şeklinde dört payenin taşıdığı ve pandantiflerle geçişi sağlanan dıştan sekizgen kasnaklı kubbe ile örtülmüştür.

Mescit-

tevhidhane ile

selamlığı

barındıran

binanın

zemin kat

planı.

M. Baha Tanman

Kemer içleri demir parmaklıklarla kapatılmış olan bu açık türbede iki tane mermer lahit bulunmaktadır. Kuzeydeki büyük lahit yapının banisi iskender Pa-şa'ya ait olup baş ve ayak taşlarında üçer satır halinde sülüs haüa yazılı kitabe vardır. Ayak taşı üzerinde rakamla 921/1515 tarihi mevcuttur. Uçları sivri kemer şeklinde sonuçlanan taşların üzerinde iri rumî süslemeler vardır. Mermer lahtin yan yüzeyleri ortasında ve baş taraftaki dar yüzeyde birer rozet çiçek ile yan yüzeylerin iki yanında ve ayak tarafındaki dar yüzeyde çarkıfelek motifli madalyon süslemeleri bulunur. Türbe içinde güneyde baş taşı sarıklı olan daha küçük ölçüde ikinci bir mezar daha vardır.