Ünden bugüN

IRCICA Arşivi

mua-i Tekâyâ, 3; İhsaiyat II, 22; Vassaf, Sefine, V, 271; Tanışık, İstanbul Çeşmeleri, I, 100; Öz, istanbul Camileri, I, 77; Haskarı, Eyüp Tarihi, I, 56-58, II, 114; A. Egemen, İstanbul'un Çeşme ve Sebilleri, İst., 1993, s. 436-437.

m. baha tanman

islam tarih, sanat ve kültür araştırma merkezi cırcıca)

İslam Konferansı Teşkilatı'na bağlı milletlerarası araştırma merkezi. Beşiktaş'ta, Yıldız Sarayı içinde bulunan Seyir Köşkü, Çit Kasrı ve Yaveran Köşkü'nde faaliyet göstermektedir.

51 üye devleti bulunan İslam Konferansı Teşkilatı'nm kültür sahasındaki araştırma kuruluşu IRCICA, İstanbul'da kurulan ilk milletlerarası kültür merkezidir. 1976' da İstanbul'da toplanan Yedinci İslam Ülkeleri Dışişleri Bakanları Konferansı'nın, Türkiye'nin teklifiyle aldığı bir kararla kurulmuş, 1980'de Genel Direktör Ekmeled-din İhsanoğlu'nun başkanlığında çalışmalarına başlamıştır. IRCICA'nın çalışmaları, üye ülkelerden seçilen 9 ilim adamının meydana getirdiği idare heyetinin tavsiyelerine göre planlanır, yıllık dışişleri bakanları konferansları ve üç yılda bir yapılan devlet ve hükümet başkanları zirve konferansları tarafından onaylanır.

IRCICA, TC Hükümeti tarafından kullanımına tahsis edilen Yıldız Sarayı dahilindeki Seyir Köşkü, Çit Kasrı ve Yaveran Köşkü'nü milletlerarası kampanyalar yoluyla topladığı bağışlarla restore ettirmiştir. Sırasıyla 1980,1983 ve 1985'te restorasyonları tamamlanan bu binalarda merkezin araştırma, yayın, kompüter, kütüphane ve arşiv birimleri, fotoğraf stüdyosu, konferans ve sergi salonu bulunmaktadır. Bu birimler, dünyanın her tarafından gelen, IRCICA'nın çalışmalarına ilgi duyan devlet- adamları, ilim adamları ve araştırmacılar ile konferansları, sanat sergilerini izleyenler tarafından ziyaret edilmektedir.

IRCICA'da yürütülen araştırma projelerinin neticeleri referans kitabı mahiyetindeki yayınlarla bütün dünyadaki araştırmacıların istifadesine sunulmaktadır. Ya-

t

yınılanan kitaplar arasında araştırma eserleri, bibliyografyalar, kataloglar, konferans tebliğleri, sanat kitapları ve fotoğraf albümleri bulunmaktadır. 1980-1994 arasında toplam 42 kitap yayımlanmış, yurt içinde ve dışında 86 sanat sergisi ve 23 milletlerarası toplantı düzenlenmiştir. IRCICA, Müslüman milletlerin tarihi konusunda yürütmekte olduğu araştırma projesi çerçevesinde Türklerin tarihi, Güneydoğu Asya ve Güney Asya Müslüman milletlerinin tarihi, Balkanlar, Kafkasya ve Orta Asya Müslüman milletlerinin tarihi, Bosna-Her-sek tarihi ve kültürü, Batı Afrika İslam tarihi konularında araştırmalar, milletlerarası konferanslar ve yayınlar gerçekleştir-.mektedir. Bilim ve kültür tarihi konusundaki araştırma projesi çerçevesinde de sempozyumlar düzenlemiş, Müslüman bilim adamlarının tarih boyunca çeşitli bilim dallarında yaptıkları katkıları tanıtan bibliyografya ve kataloglar yayımlamıştır. Bunlardan, İstanbul'daki Köprülü Kütüp-hanesi'nde bulunan yazma eserlerin katalogu, İstanbul Kütüphaneleri Arap Harfli Süreli Yayınlar Toplu Katalogu (1828-1928) ve Türkiye kütüphanelerindeki tıp yazmalarının katalogu, İstanbul'un kültür tarihiyle ilgilenen araştırmacıların kullandığı kaynak eserlerdir. Ayrıca IRCICA, bütün dünyada kültür, tarih ve sanat konularında çalışan üniversite, kütüphane, araştırma merkezi, müze vb kurumlar hakkında bir bilgi bankası kurmuş ve rehber kitaplar yayımlamıştır. Diğer yandan, İslam sanatları ve üye ülkelerin el sanatları hakkında araştırmalar ve yayınlar yapmak-ta.bu konularla ilgili konferanslar ve sergiler düzenlemektedir. Sanat konusundaki yayınlardan, İslam Kültür Mirasında Hat Sanatı adlı eser çeşidi dillerde basılmış o-lup, bu sanatın tarihini ve yüzyıllar boyunca yetişmiş hattatları tanıtmakta, büyük çoğunluğu İstanbul'daki koleksiyonlardan derlenen ünlü levhaların röprodüksiyonla-rını ihtiva etmektedir.

IRCICA ilk geniş kapsamlı milletlerarası sergilerini 1983'te İstanbul'da düzenlediği İslam Sanatları Milletlerarası Sempozyumu sırasında TC Kültür Bakanlığı'nın işbirliğiyle gerçekleştirmiş, bu vesileyle istanbul'un müze ve çeşitli koleksiyonlarında bulunan tarihi kültür ve sanat eserlerinden meydana gelen 7 büyük sergi düzenlemiştir. Bunu, 1985'te düzenlenen ve İstanbul'un 19. yy'a ait fotoğraflarını ilk defa tanıtan "Eski İstanbul Fotoğrafları" sergisi izlemiştir. İslam Konferansı Teşkilatı'na bağlı Milletlerarası İslam Kültür Mirasını Koruma Komisyonu'nun sekretarya-sı görevini de yürüten IRCICA, bu çerçevede 3 yılda bir defa olmak üzere milletlerarası hat sanatı yarışmaları düzenlemektedir. Ayrıca İslam mimarisi konulu araştırma ve proje yarışması ile bir fotoğraf yarışması düzenlemiş, Süleymani-ye Kütüphanesi'nin işbirliğiyle İstanbul' da, Afrika ve Asya ülkelerinden arşivci ve kütüphanecilerin katıldıkları, tarihi elyaz-maları ve arşiv belgelerinin tamiri ve korunması konusunda iki eğitim programı gerçekleştirmiştir.

IRCICA'da İslam ülkelerinin tarihi, kültürü, dilleri, sanatı ve sanat tarihi, mimarisi vb konularda uzmanlaşmış ve 40 değişik dilde 30.000'i aşkın kitap, süreli yayın ve çeşitli belgeler ihtiva eden bir kütüphane ve 50.000 tarihi fotoğraftan meydana gelen bir arşiv kurulmuştur. Bu arşivde "Yıldız Albümleri" olarak bilinen ve dünyanın en önemli fotoğraf koleksiyonlarından biri olan, II. Abdülhamid döneminde (1876-1909) bir araya getirilmiş yaklaşık 35.000 fotoğrafın röprodüksiyonla-rı ile çeşitli özel koleksiyonlardan derlenen tarihi fotoğraflar bulunmaktadır.

IRCICA'nın çalışmaları, Türkiye ile İslam ülkelerinin birbirlerinin kültürünü, tarihini ve sanatını daha iyi tanımalarına ve aralarındaki işbirliğini geliştirmelerine hizmet etmekte, ayrıca bu konuların başta Batı dünyası olmak üzere bütün dünyadaki akademik çevrelerde daha iyi tanıtılmasına da katkıda bulunmaktadır. Bu a-maçla merkez, üye ülkelerdeki araştırma kuruluşları, üniversiteler ve kütüphaneler yanında, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı (UNESCO), ABD'deki Orta Doğu Araştırmaları Birliği (MESA), Harvard Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Merkezi (CMES) ve İtalya'daki Üçüncü Dünya Bilim Akademisi (TWAS) gibi milletlararası seviyede çalışan kuruluşlarla işbirliği anlaşmaları, ortak araştırma, yayın projeleri ve yayın değişimi programları gerçekleştirmektedir.

İSTANBUL