Ünden bugüN

İSMAİL PAŞA YALISI

Üsküdar îlçesi'nde, Kandilli'de yer almaktaydı. Güneyinde Abud Efendi Yalısı, kuzeyinde Kıbrıslı Yalısı bulunur. Bahçesindeki büyük havuz nedeniyle "Havuzlu Yalı" olarak da tanınmıştır.

ismail Paşa Yalısı, 1853'te Abud Efendi Yalısı'nın da mimarı olan Garabet Balyan tarafından inşa edilmiştir. Yalı tarih içinde birçok kez el değiştirmiştir. Yalı-

İSMAİL PAŞA YALISI

216

217

İSPANYA ELÇİLİĞİ YAZLIĞI

sonra, önce Edirne'de irşatla görevlendirilmiş, daha sonra istanbul'a gelerek, Babıâli'deki Gümüşhanevî TekkesiOO ile beraber Halidîliğin istanbul'daki en önemli merkezlerinden biri olan tekkesini kurmuştur.

ismet Efendi'nin nüfuzlu bir şeyh olduğu, Abdülmecid'le ve devlet ricali ile olumlu 'ilişkiler kurduğu, mensupları arasında, dönemin ileri gelen devlet adamlarının bulunduğu bilinmektedir. Abdülmecid, Sultan Selim Camii'nin avlusunda inşa ettirdiği türbesinin girişinde cuma (perşembeyi cumaya bağlayan geceler) Şeyh ismet Efendi ile on kadar dervişi tarafından "hatm-i hacegân" denilen hafî (sessiz) zikir usulünün icrasını vasiyet etmiş, bu vasiyetin gereği ismet Efendi'nin vefatından sonra da tekkesinde postnişin olanlar tarafından tekkelerin kapatılmasına (1925) kadar yerine getirilmiştir. Aynca II. Abdül-hamid'in de ismet Efendi'ye büyük değer verdiği ve arada tekkesine gelerek kendisi ile görüştüğü rivayet edilmektedir. Ne var ki adı geçen hükümdar, şeyh efendinin vefatından 4 yıl sonra tahta geçmiştir. Eğer bu rivayet tarihi bir gerçeği yansıtıyorsa ya bu ziyaretle II. Abdülhamid'in şehzadelik yıllarında cereyan etmiş veya padişah ile İsmet Efendi'nin halefi arasında bu tür bir yakınlık doğmuş olmalıdır.

îstinye'deki ismail Paşa Yalısı'nın deniz cephesi çizimi. Eldem, Boğaziçi Yahlan

da sırasıyla, Şam Kethüdası ibrahim Bey' in vârisleri, Hacegândan ibrahim Bey, Kazasker Şeyda Efendi, Anadolu Kazaskeri Hasan Rafet Efendi, Rafet Efendi'nin oğlu Anadolu Kazaskeri ibrahim Edhem Efendi oturmuştur. Daha sonra yalı matbaacı olarak tanınan, II. Abdülhamid'e (hd 1876-1909) yakın biri olan Osman Bey'in mülkiyetine geçmiştir. Osman Bey'in yalının bahçesini düzenlettirdiği ve bir kayıkhane yaptırdığı bilinmektedir. Osman Bey 1892' de ölünce yalı, kızı Fikriye Hanım ve damadı Süreyya Paşa'ya kalmıştır. Fikriye Hanım, Süreyya Paşa öldüğünde Ferik İsmail Paşa ile evlenince, yalı, tamir işlerini de yaptıran ismail Paşa'nın adı ile anılmaya başlanmıştır.

Üç katlı olan yalının Abud Efendi Yalı-sı'na bitişik olan kısmı harem, Kıbrıslı Ya-lısı'na bakan kısmı da selamlık olarak kullanılmıştır. Zemin katın üzerinde yer alan iki kat, çıkmalardan dolayı daha geniş ölçülere sahipti. Harem ve selamlığı ayıran bahçe tarafında, kagir bir çamaşırhane ve mutfak, diğer tarafta bir hamam bulunuyordu. Harem kısmında çift taraflı bir merdiven yer almaktaydı. Zemin katın üzerindeki iki katta birer büyük sofa, etrafında üç oda ve doğu yönünde aydınlığa bakan iki oda vardı. Bahçe girişindeki katta bir tuvalet bulunuyordu. Yalının kuzeyindeki" selamlık kısmına bahçe ve havuz tarafından iki giriş vardı. Merdivenin olduğu giriş katında küçük bir sofa yer alırdı, ikinci katta deniz yönüne bakan bir sofa, üç oda ve bir tuvalet, havuz tarafına bakan iki oda ile bahçeye bakan, güney yönde büyük bir oda vardı.

20. yy'ın başlarında yapılan onarımlar sonrasında yalı art nouveau(~>) üslubunu almıştır. 1972'de yanarak tamamen ortadan kalkan yalının yerinde, bugün bir a-partman bulunmaktadır.

Bibi. O. Erdenen, Boğaziçi Sahilhaneleri, II, ist., 1993, s. 205-206; C. Kayra - E. Üyepazar-cı, Mekânlar ve Zamanlar: Kandilli, Vaniköy, Çengelköy, ist., 1993; L. Yazıcıoğlu, "Boğaziçi Yalı Yaşamı", TAÇ, II/5 (Nisan 1987), s. 15-32. EMiNE ÖNEL