Ünden bugüN

KADİRÎLİK

372

373

KADİRÎLİK

bölümünü oluşturan, farklı boyutlarda üç oda ile bunların arasına yerleştirilmiş bir eyvan yer alır. Güney yönünde, bir koridorla hareme bağlı olan mekân şeyh oda-sıdır. Sohbet meclislerinin kurulduğu, icabında da yatakların serilmesiyle mihman-haneye (misafirhaneye) dönüşebilen, geniş eyvanın ötesindeki iki birim ise birden fazla dervişe (icabında misafirlere) tahsis edilen odalardır. Selamlıktaki eyvandan bir kapı ile cami-tevhidhanenin kuzey yönündeki fevkani mahfillere geçilmekte, ayrıca bu eyvandan hareket eden ve doğu-batı doğrultusunda gelişen koridorun bir ucu harem dairesine, diğer ucu, çeşmeli sofanın üzerine isabet eden ve hünkâr mahfili ile bağlantılı odaların bulunduğu sofaya ulaşmaktadır.

Geç dönem Osmanlı sivil mimarisinin ilginç örneklerinden birini oluşturan harem dairesi kendi içinde iki kanattan meydana gelmektedir: Basamaklı tekke girişinin sağında bulunan ve şeyh ailesinin ikametine ayrılmış olan üç katlı esas harem ile cami-tevhidhanenin batı duvarına bitişen, misafir kadınların ağırlandığı iki kadı kanat. Cami-tevhidhane ile haremin bağlantısı her iki katta da mabeyin odaları ile sağlanmıştır. Bir ahşap konak niteliğinde olan esas haremde Türk sivil mimarisinin en eski ye en yaygın şeması olan merkezi sofalı, dört eyvanlı şemanın değişik bir varyantı uygulanmıştır. Köşeleri pahlı bir kare şeklinde tasarlanan merkezi sofanın kuzey ve güney yönlerindeki eyvanların yerine odalar, batı yönlerindeki eyvanlara çift kollu merdivenler yerleştirilmiş, doğu eyvanı zemin katta giriş taşlığı olarak değerlendirilmiştir. Duvarlarda, cami-tev-hidhanedekilerin eşi olan kalem işi bezemeler, bazı mekânların tavanlarında da çıtalarla meydana getirilmiş taksimat görülmektedir.

Bibi. Evliya, Seyahatname, ty, I, 307; Ayvansa-rayî, Hadîka, II, 67-69; Ayvansarayî, Mecmuâ-i Tevârih, 224; Kut, Dergehname, 233, no. 47; Çetin, Tekkeler, 589; Aynur, Saliha Sultan, 36, no. 99; Osman Bey, Mecmua-i Cevâmi, II, 32-33, no. 59; Münib, Mecmua-i Tekâyâ, 11; Ra-if, Mir'at, 376-387; thsaiyat II, 20; Vassaf, Se-fîne, V, 271; Zâkir, Mecmua-i Tekâyâ, 45-46; N. Ebusuud, "Kaadiri Asitânesinin Son Üç Asırlık Tarihi", TTOK Belleteni, 60 (Ocak 1946), 14-16; V. Mırnuroğlu, "Tophane'de Kaadirihane Tekkesi", TTOK Belleteni, 60 (Ocak 1946), 12-13; Öz, İstanbul Camileri, II, 33-34; M. O. Bayrak, İstanbul'da Gömülü Meşhur Adamlar (1453-1978), ist., 1979, s. 122; H. P. Laqueur, "Dervish Gravestones", The Dervish Lodge, Ber-keley, 1992, s. 294-295; Seyyid Sırrı Ali, Tuh-fe-İRûmî, ist, 1992.

M. BAHA TANMAN