Ünden bugüN

KANDİLLİ BAHÇESİ

410

411

KANDİLLİ RASATHANESİ

ve daha niceleri Kandiili'de yalılara, koruluk yamaçlara, Sıraevler Sokağı'ndaki zarif köşklere yerleşmişlerdi. Özellikle iskelenin güneyinde Vaniköy tarafından yamaçlara tırmanan Sıraevler Sokağı ve çevresi, başta Fransızlar olmak üzere, İngiliz, Alman, Hollandalı, İtalyan ailelerin çok uluslu ve renkli yaşamlarına tanık olmuştur.

Bir zamanlar Kandiili'de bulunan görkemli sarayların, kasırların, köşklerin, yalıların bir bölümü yangınlarda yanmıştır. Halen varlığını sürdüren ya da yakın zamanlarda yanmış olan bazı önemli binalar, yalı ve köşkler arasında Kıbrıslı Yalısı(->), Abud Efendi Yalısı, Kont Ostrorog Yalısı; üç eski yalının bulunduğu bir arazi üzerine yapılan, daha sonra, 1876'da II. Ab-dülhamid'in kardeşi Cemile Sultan'a geçen ve Cemile Sultan Sahilsarayı diye bilinen, daha sonra bazı bölümleri yanan, diğer bölümleri parçalanıp üstüne yeni yalı ve binalar, bahçeler vb yapılan sahilsaray; 19l6'da pek çok yalıyı ve evi ortadan kaldıran yangında yanan Clifton Yalısı; koru kesiminde, Kandilli Kız Lisesi binası olarak kullanılmış olan ve 1986'da yanan Âdile Sultan Sarayı(-») bunlardan bazılarıdır.

Eski ve gelenekli bir semt olan Kandiili'de İskele Meydanı'ndaki 1817-1818 tarihli II. Mahmud Çeşmesi; İskele Cadde-si'nde Kapamacı Meydanı başındaki 1751-1752 tarihli I. Mahmud Çeşmesi (bak. Mahmud I Çeşmesi); İskele Meydanı'ndaki I. Mahmud Camii (bak. Kandilli Camii), ayrıca 1846'da yapılmış Surp Yergodasan Arakelotz Ermeni Kilisesi, 1840'larda yapıldığı sanılan Hristos Metamorfosis Rum Ortodoks Kilisesi, 1900'lerde yapılmış Fransız Katolik Kilisesi, kayda değer tarihi yapılardır.

Aslında Vaniköy sınırları içinde kalan, İcadiye Tepesi üzerinde, eski İcadiye Köş-kü'nün bulunduğu yerdeki Kandilli Ra-sathanesi(-») de semtle ilişkili bir kurum ve yapıdır.

Sahilsarayları, yalıları, köşkleri, koruluk tepeleri, bahçeleri, rasathanesi, çeşitli din ve ulustan seçkin ailelerin güzel ahşap evlerde, köşklerde yan yana yaşadıkları Sıraevler Sokağı vb gibi sokakları, sert deniz akıntısı, yaz aylarında serin havası ile tanınan Kandilli'nin bir zamanlar pek ünlü olan yazmaları da unutulmamalıdır (bak. Kandilli yazmaları).

Kandilli, Boğaziçi köyleri arasında edebiyatta en çok işlenmiş olanlardan biridir. Kandilli'nin öteden beri sanatçılar, şairler, aydınlar semti sayılması yanında, doğal güzellikleri ve manzarasının eşine az rastlanır olmasının da bunda payı olmalıdır. Kandilli sırtları, özellikle rasathane ve Cemile Sultan Korusu tepeleri Boğaziçi'nin en geniş ve güzel göründüğü manzara noktalarıdır.

1980 sonrasında Kandilli sırtlarında, İstanbul'un ünlü zengin ailelerinin yaşadıkları lüks villa grupları kurulmuş; koruların içinde ise -özellikle Talimhane yönünde-kaçak yapılaşma tüm denetime rağmen, diğer yörelere göre daha seyrek de olsa sürüp gitmiştir. Geniş bir yerleşme alanı bu-

lunmadığından ve öngörünüm bölgesi, 1980 sonrasında kurulmuş birkaç lüks site hariç görece iyi korunduğundan, semt fazla büyümemiş; ancak tepelerin arkasında, gerigörünümde kalan, Talimhane gibi büyük mahalleler oluşmuştur. Kandilli Ma-hallesi'nin nüfusunda gözlenen yavaş artış da Kandilli'nin henüz oldukça korunan bir yapıya sahip olduğunun işaretidir. 1955'te 1.275 civarında olan nüfus 1965'te 2.284'e çıkmış, 1975'te 1.313, 1990'da 1.171 olmuştur. Muhtarlıktan alınan bilgiye göre, 1994'te Kandilli'nin nüfusu sadece Kandilli Mahallesi Muhtarlığı olarak 1.500 civarıydı.

Bibi. M. C. Atasoy, Kandiili'de Tarih, İst., 1981; C. Kayra-E. Üyepazan, Kandilli, Vaniköy, Çengelköy, İst., 1993; Evliya, Seyahatname, I; Inciciyan, İstanbul; Y. Mardin, "Kandil-li'ye Dair", Türkiyemiz, S. 32 (Ekim 1980); As-lanoğlu-Evyapan, Eski Türk Bahçeleri; Eyice, Boğaziçi.

İSTANBUL